Русско-башкирский словарь, под редакцией З. Г. Ураксина, II том. Страница 633
Поиск по словарям
ЧУВСТВИТЕЛЬНОСТЬ
ресное чтение был ҡыҙыҡлы уҡыла торған китап 3. мн. чтения уҡыуҙар; педагогические чтения педагогик уҡыуҙар; Пушкинские чтения Пушкин уҡыуҙары
ЧТЕЦ м 1. ҡысҡырып уҡыусы 2. (артист) тасуири уҡый белеүсе
ЧТИТЬ несов. кого-что хөрмәтләү, ололау, ҙурлау, хөрмәтләп иҫкә алыу; чтить память хөрмәтләп иҫкә алыу
ЧТО I мест. 1. ни, нимә; что с вами? һеҙгә ни булды?; что случилось? нимә булды?; чем вы недовольны? һеҙ нимә менән риза түгел-һегеҙ?; что ж это? был нимә? 2. в знач. сказ. (в каком состоянии, положении кто-что-л. находится ) ниндәй, ни хәлдә, нисек; что больной? ауырыу ни хәлдә?; а что Амина? ә Әминә нисек? 3. в знач. нареч. (почему, зачем, по какой причине ) ниңә, нимәгә, ни өсөн, нилектән, нишләп, ни сәбәпле; что ты так кричишь? нимәгә һин шулай ҡысҡыраһың?; что ты задумался? һин ниңә уйға сумдың?; что же ты не едешь? һин нишләп бармайһың? 4. разг. (сколько) ни хаҡ, күпме; что стоит книга? китап күпме тора 5. (ничто, ничего не значит) ни; что толку в этом? бынан ни мәғәнә?; что пользы? ни файҙа? 6. разг. (что-нибудь , что-то) нимә лә булһа, берәй, нимәлер, ниндәйҙер; скажите, нет ли чего новенького әйтегеҙ әле, берәй яңылыҡ юҡмы 7. (всё без исключения , очень многое) нимә генә, нимәләр генә, бөтәһе; чего только не везли! нимәләр генә алып барманылар!; торговать чем угодно бөтәһе менән һатыу итеү 8. (с частицей “вот”) бына нимә; вот что я тебе скажу мин һиңә бына нимә әйтәм 9. (который) ҡайһылыр, -ған/-гән, -ыусы/-еүсе; дом, что стоит у реки йылға буйында торған өй 10. нимә; они знали, на что идут улар нимәгә барғандарын беләләр ине ♦ а что? ә нимә?; до чего...: 1) бик, үтә, сиктән тыш, ғәҙәттән тыш; 2) ниндәй дәрәжәгә, ниндәй хәлгә; к чему? нишләп?, ниндәй маҡсат өсөн?, нимәгә?; не к чему в знач. сказ. файҙаһыҙ, кәрәге юҡ; ни за что бер нисек тә; ни за что; ни за что ни про что буштан-бушҡа, тиктомалға, һис тә юҡҡа; вон (оно) что см. вот; хоть бы что кому: 1) булды ни ҙә булманы ни; 2) бер ни түгел, бер ни юҡ; что вы! (ты!) һеҙ (һин) нимә!; что и говорить см. говорить; что ни (на) есть нимә бар; во что бы то ни стало һүҙһеҙ, нимә генә (нисек кенә) булһа ла, һис шикһеҙ; ни во что не ставить (считать); ни при чём (быть); ни с чем уйти (остаться, вернуться); ни к чему см. ничто; что есть духу см. дух
ЧТО II союз 1. изъясн. тип -ған/-гән, -ған-ға/-гәнгә, -ғандай/-гәндәй; жаль, что ты не пришёл үкенесле, килмәгәнһең; почувствовал, что засыпаю йоҡлап барғандай тойолдом
2. (в сочетании со словами “ так ”, “ настолько ” и т.п.) хатта; такой тяжёлый, что не поднять шундай ауыр, хатта күтәреп булмай
3. (с частицей “ни” и без неё) да/дә, һайын; что ни день, появляются новые проблемы көн һайын яңы проблемалар сығып тора
4. разд. -мы/-ме, әллә -мы/-ме; ни, ... ни; ла, ... ла; что в городе, что в деревне ҡалала ла, ауылда ла шул; мне всё равно, что здесь жить, что там бында йәшәнең ни, тегендә ни, минең өсөн барыбер ♦ что в лоб, что по лбу погов. барыбер, ни булһа ла
ЧТОБ и ЧТОБЫ союз и частица 1. союз өсөн, тип; тороплюсь, чтоб успеть на поезд по-езға өлгөрөр өсөн ашығам; он вышел через задние ворота, чтобы не заметили домашние өйҙәгеләр күрмәһен тип, ул артҡы ҡапҡанан сыҡты 2. союз изъяснит. -һын/-һен; смотри, чтобы всё было в порядке ҡара уны, бөтөнөһө лә тәртиптә булһын 3. частица -һын/-һен; чтоб больше так не было бынан ары улай булмаһын
ЧТО-ЛИБО и ЧТО-НИБУДЬ мест. берәй нәмә, нимә булһа ла, ни ҙә булһа; взять что-нибудь почитать уҡырға берәй нәмә алыу
чтО-то i мест. нимәлер, нимәгәлер, нишләптер, нимә булһа ла, әллә нимә; что-то непонятно нишләптер аңлашылмай
чтО-то II нареч.; разг. 1. (в некоторой степени ) бер ни тиклем, бер аҙ; мне что-то нездоровится мин бер аҙ ауырыбыраҡ торам 2. (почему-то) нисектер, ниңәлер, нишләптер; что-то у меня голова кружится минең ниңәлер башым әйләнә
ЧУ межд. сеү; чу! Топот какой-то сеү! Ниндәйҙер аяҡ тауышы
ЧУБ м өлтөк (мацлай сәсе)
ЧУБАРЫЙ, -ая, -ое (о масти лошади) сыбар, алмасыбар
чубАтый, -ая, -ое разг. өлтөклө
чубУк м 1. төрөпкә һабы 2. сад. (виноградный черенок) йөҙөм сыбыҡсаһы (ултыртыу өсөн)
ЧУВАШИ и ЧУВАШИ мн. сыуаштар, сыуаш халҡы // ед. чуваш и уст. чувашин м сыуаш ир-аты; чувашка ж сыуаш ҡатын-ҡыҙы
ЧУВАШСКИЙ, -ая, -ое сыуаш ...ы; чувашский язык сыуаш теле
ЧУВСТВЕННОСТЬ ж 1. һиҙеүсәнлек, тойоу-санлыҡ 2. (склонность к чувственным влечениям) хислелек, тойғолоҡ, хискә (тойғоға) бирелеүсәнлек; чувственность взгляда ҡараштың хислелеге
ЧУВСТВЕННЫЙ, -ая, -ое 1. һиҙеү ...ы, тойоу ...ы, һиҙеү (тойоу) аша; чувственное восприятие һиҙеү аша үҙләштереү 2. енси хискә (тойғоға) бирелеүсән (бирелгән, ҡоролған), шәһүәтле; чувственная любовь енси хискә ҡоролған мөхәббәт
ЧУВСТВИТЕЛЬНОСТЬ ж 1. һиҙгерлек; чувствительность приёмника приёмниктың һиҙгерлеге 2. (сентиментальность) әҫәрләнеүсән-лек, нескәлек, хислелек 3. (способность воспринимать раздражения) тойоусанлыҡ, һиҙеүсәнлек; пальцы потеряли чувствительность бармаҡтар
633
ресное чтение был ҡыҙыҡлы уҡыла торған китап 3. мн. чтения уҡыуҙар; педагогические чтения педагогик уҡыуҙар; Пушкинские чтения Пушкин уҡыуҙары
ЧТЕЦ м 1. ҡысҡырып уҡыусы 2. (артист) тасуири уҡый белеүсе
ЧТИТЬ несов. кого-что хөрмәтләү, ололау, ҙурлау, хөрмәтләп иҫкә алыу; чтить память хөрмәтләп иҫкә алыу
ЧТО I мест. 1. ни, нимә; что с вами? һеҙгә ни булды?; что случилось? нимә булды?; чем вы недовольны? һеҙ нимә менән риза түгел-һегеҙ?; что ж это? был нимә? 2. в знач. сказ. (в каком состоянии, положении кто-что-л. находится ) ниндәй, ни хәлдә, нисек; что больной? ауырыу ни хәлдә?; а что Амина? ә Әминә нисек? 3. в знач. нареч. (почему, зачем, по какой причине ) ниңә, нимәгә, ни өсөн, нилектән, нишләп, ни сәбәпле; что ты так кричишь? нимәгә һин шулай ҡысҡыраһың?; что ты задумался? һин ниңә уйға сумдың?; что же ты не едешь? һин нишләп бармайһың? 4. разг. (сколько) ни хаҡ, күпме; что стоит книга? китап күпме тора 5. (ничто, ничего не значит) ни; что толку в этом? бынан ни мәғәнә?; что пользы? ни файҙа? 6. разг. (что-нибудь , что-то) нимә лә булһа, берәй, нимәлер, ниндәйҙер; скажите, нет ли чего новенького әйтегеҙ әле, берәй яңылыҡ юҡмы 7. (всё без исключения , очень многое) нимә генә, нимәләр генә, бөтәһе; чего только не везли! нимәләр генә алып барманылар!; торговать чем угодно бөтәһе менән һатыу итеү 8. (с частицей “вот”) бына нимә; вот что я тебе скажу мин һиңә бына нимә әйтәм 9. (который) ҡайһылыр, -ған/-гән, -ыусы/-еүсе; дом, что стоит у реки йылға буйында торған өй 10. нимә; они знали, на что идут улар нимәгә барғандарын беләләр ине ♦ а что? ә нимә?; до чего...: 1) бик, үтә, сиктән тыш, ғәҙәттән тыш; 2) ниндәй дәрәжәгә, ниндәй хәлгә; к чему? нишләп?, ниндәй маҡсат өсөн?, нимәгә?; не к чему в знач. сказ. файҙаһыҙ, кәрәге юҡ; ни за что бер нисек тә; ни за что; ни за что ни про что буштан-бушҡа, тиктомалға, һис тә юҡҡа; вон (оно) что см. вот; хоть бы что кому: 1) булды ни ҙә булманы ни; 2) бер ни түгел, бер ни юҡ; что вы! (ты!) һеҙ (һин) нимә!; что и говорить см. говорить; что ни (на) есть нимә бар; во что бы то ни стало һүҙһеҙ, нимә генә (нисек кенә) булһа ла, һис шикһеҙ; ни во что не ставить (считать); ни при чём (быть); ни с чем уйти (остаться, вернуться); ни к чему см. ничто; что есть духу см. дух
ЧТО II союз 1. изъясн. тип -ған/-гән, -ған-ға/-гәнгә, -ғандай/-гәндәй; жаль, что ты не пришёл үкенесле, килмәгәнһең; почувствовал, что засыпаю йоҡлап барғандай тойолдом
2. (в сочетании со словами “ так ”, “ настолько ” и т.п.) хатта; такой тяжёлый, что не поднять шундай ауыр, хатта күтәреп булмай
3. (с частицей “ни” и без неё) да/дә, һайын; что ни день, появляются новые проблемы көн һайын яңы проблемалар сығып тора
4. разд. -мы/-ме, әллә -мы/-ме; ни, ... ни; ла, ... ла; что в городе, что в деревне ҡалала ла, ауылда ла шул; мне всё равно, что здесь жить, что там бында йәшәнең ни, тегендә ни, минең өсөн барыбер ♦ что в лоб, что по лбу погов. барыбер, ни булһа ла
ЧТОБ и ЧТОБЫ союз и частица 1. союз өсөн, тип; тороплюсь, чтоб успеть на поезд по-езға өлгөрөр өсөн ашығам; он вышел через задние ворота, чтобы не заметили домашние өйҙәгеләр күрмәһен тип, ул артҡы ҡапҡанан сыҡты 2. союз изъяснит. -һын/-һен; смотри, чтобы всё было в порядке ҡара уны, бөтөнөһө лә тәртиптә булһын 3. частица -һын/-һен; чтоб больше так не было бынан ары улай булмаһын
ЧТО-ЛИБО и ЧТО-НИБУДЬ мест. берәй нәмә, нимә булһа ла, ни ҙә булһа; взять что-нибудь почитать уҡырға берәй нәмә алыу
чтО-то i мест. нимәлер, нимәгәлер, нишләптер, нимә булһа ла, әллә нимә; что-то непонятно нишләптер аңлашылмай
чтО-то II нареч.; разг. 1. (в некоторой степени ) бер ни тиклем, бер аҙ; мне что-то нездоровится мин бер аҙ ауырыбыраҡ торам 2. (почему-то) нисектер, ниңәлер, нишләптер; что-то у меня голова кружится минең ниңәлер башым әйләнә
ЧУ межд. сеү; чу! Топот какой-то сеү! Ниндәйҙер аяҡ тауышы
ЧУБ м өлтөк (мацлай сәсе)
ЧУБАРЫЙ, -ая, -ое (о масти лошади) сыбар, алмасыбар
чубАтый, -ая, -ое разг. өлтөклө
чубУк м 1. төрөпкә һабы 2. сад. (виноградный черенок) йөҙөм сыбыҡсаһы (ултыртыу өсөн)
ЧУВАШИ и ЧУВАШИ мн. сыуаштар, сыуаш халҡы // ед. чуваш и уст. чувашин м сыуаш ир-аты; чувашка ж сыуаш ҡатын-ҡыҙы
ЧУВАШСКИЙ, -ая, -ое сыуаш ...ы; чувашский язык сыуаш теле
ЧУВСТВЕННОСТЬ ж 1. һиҙеүсәнлек, тойоу-санлыҡ 2. (склонность к чувственным влечениям) хислелек, тойғолоҡ, хискә (тойғоға) бирелеүсәнлек; чувственность взгляда ҡараштың хислелеге
ЧУВСТВЕННЫЙ, -ая, -ое 1. һиҙеү ...ы, тойоу ...ы, һиҙеү (тойоу) аша; чувственное восприятие һиҙеү аша үҙләштереү 2. енси хискә (тойғоға) бирелеүсән (бирелгән, ҡоролған), шәһүәтле; чувственная любовь енси хискә ҡоролған мөхәббәт
ЧУВСТВИТЕЛЬНОСТЬ ж 1. һиҙгерлек; чувствительность приёмника приёмниктың һиҙгерлеге 2. (сентиментальность) әҫәрләнеүсән-лек, нескәлек, хислелек 3. (способность воспринимать раздражения) тойоусанлыҡ, һиҙеүсәнлек; пальцы потеряли чувствительность бармаҡтар
633