Русско-башкирский словарь, под редакцией З. Г. Ураксина, II том. Страница 644
Поиск по словарям
ШИПЕНИЕ
лө даға; ботинки с шипами тырнаҡлы ботинка 3. (выступ на деревянной детали) сығынты
ШИПЕНИЕ с см. шипеть
ШИПЕТЬ несов. 1. (о гусях, змеях) ыҫылдау, ышылдау; (о сырых дровах при горении) быҫҡыу, быҫҡып яныу; (о масле на сковороде) шыжлау, сыжылдау; (о пенящейся жидкости) ғызлау, бызырлау, сымырлау 2. (призывать к тишине) “шш” (“тшш”, “тсс”) тип тыйыу 3. разг. (выражать недовольство) мығырлау, сөңкөлдәү, ышылдау
ШИПОВНИК м (растение и плод) гөлйемеш, әлморон
ШИПУЧИЙ, -ая, -ее 1. (пенящийся — о напитках ) шыжылдап (шыжлап, ғызлап) торған 2. в знач. сущ. шипучее с см. шипучка
ШИПУЧКА ж; разг. ғызлап торған эсемлек
ШИПЯЩИЙ, -ая, -ее 1. прич. от шипеть 2. прил. ышылдаған, шышылдаған; шипящий голос шышылдаған тауыш ♦ шипящие согласные лингв. шышылдаулы тартынҡылар
ШИРИНА ж 1. киңлек, иң, ҡалынлыҡ; канава шириной в два шага ике аҙым киңлегендәге канау; ширина ткани туҡыма иңе; шириной в палец бармаҡ ҡалынлығында 2. см. широта 1
ШИРИНКА ж шәлтәү
ШИРИТЬ несов. что; прям., перен. киңәйтеү, йәйелдереү, ҙурайтыу; ширить глаза күҙҙәрҙе ҙурайтыу; ширить движение за мир тыныслыҡ хәрәкәтен йәйелдереү
ШИРМА ж 1. ширма (йыйып кцсермәле шаршау ); поставить ширму перед кроватью карауат алдына ширма ҡуйыу 2. перен. пәрҙә (ышыҡ булып йөрөгән кеше); служить ширмой пәрҙә булып йөрөү (хеҙмәт итеү)
широкий, -ая, -ое 1. киң, яҫы, иңле; широкая улица киң урам; широкая лента яҫы таҫма; широкая материя иңле туҡыма 2. мул, иркен, киң; широкие шаровары киң салбар 3. киң, икһеҙ-сикһеҙ, йәйрәп ятҡан; широкие луга киң болондар; широкие дали йәйрәп ятҡан алыҫлыҡ 4. перен. ҙур, киң; широкие масштабы киң масштабтар; широкие планы ҙур пландар 5. перен. киң; широкие слои населения киң ҡатлам халыҡ; товары широкого потребления киң ҡулланыу тауарҙары ♦ широкий экран киң экран; широким фронтом бөтә ерҙә лә, киң йәйелгән, иңләп, киң ҡолас менән, күмәкләшеп; на широкую руку (ногу) мул, иркен (йәшәц); сделать широкий жест киң күңеллелек күрһәтеп нимәлер вәғәҙә итеү; держи карман шире! см. держать
ШИРОКО и ШИРОКО нареч. от широкий 1, 3 — 5; широко улыбнуться асыҡ йылмайыу; жить широко мул йәшәү
ШИРОКО... урыҫ телендә ҡушма һцҙҙәрҙец “киц”, “яҫы” мәгәнәләрен ацлатҡан беренсе өлөшө , мәҫ., широкогрудый киң күкрәкле; широколицый яҫы битле
ШИРОКОВЕЩАТЕЛЬНЫЙ, -ая, -ое 1. тапшырыу мөмкинлеге киң (ҙур) булған; широковещательная радиостанция тапшырыу мөмкинлеге киң булған радиостанция 2. ирон. күпте вәғәҙә иткән, тау-тау, шау-шыулы; широковещательные обещания тау-тау вәғәҙәләр
ШИРОКОКОЛЕЙНЫЙ, -ая, -ое киң колеялы (ыҙанлы); ширококолейная железная дорога киң колеялы тимер юл
ШИРОКОКРЫЛЫЙ, -ая, -ое киң ҡанатлы (ҡоласлы); ширококрылые птицы киң ҡанатлы ҡоштар
ШИРОКОЛИСТВЕННЫЙ, -ая, -ое 1. (лиственный ) япраҡлы; широколиственные деревья япраҡлы ағастар 2. ҡуйы япраҡлы; широколиственный клён ҡуйы япраҡлы саған ________________ « ____________- „
ШИРОКОЛИСТНЫЙ и ШИРОКОЛИСТЫЙ, -ая, -ое киң япраҡлы; широколистые цветы киң япраҡлы сәскәләр
ШИРОКОПЛЕЧИЙ, -ая, -ее киң яурынлы
ШИРОКОПОЛЫЙ, -ая, -ое киң ситле, киң тирәсле; широкополая шляпа киң тирәсле эшләпә
ШИРОКОРЯДНЫЙ, -ая, -ое с. -х. рәт араһы киң; широкорядный посев„рәт араһы киң сәсеүлек
ШИРОКОЭКРАННЫЙ, -ая, -ое киң экранлы; широкоэкранный кинотеатр киң экранлы кинотеатр
ШИРОТА ж 1. киңлек, иркенлек, ҙурлыҡ, күплек, сикһеҙлек; широта воззрений ҡараштар киңлеге; широта интересов ҡыҙыҡһыныуҙар күплеге; широта образования белем киңлеге 2. см. ширина 1; 3. геогр. киңлек; южные широты көньяҡ киңлектәр
ШИРОТНЫЙ, -ая, -ое киңлек ...ы, киңлеккә ...ы; широтная протяжённость страны илдең киңлеккә һуҙымы
ШИРПОТРЕБ м; разг. 1. киң ҡулланыу; производство предметов ширпотреба киң ҡулланыу әйберҙәрен етештереү 2. собир. киң ҡулланыу тауарҙары; цех ширпотреба киң ҡулланыу тауарҙары цехы
ШИРЬ ж 1. киңлек, иркенлек; степная ширь дала киңлеге 2. разг. см. ширина 1 ♦ во всю ширь (развернуться, развиться и т.п.) киң ҡолас алыу (йәйеү)
шИтый, -ая, -ое 1. прич. от шить 2. прил. (вышитый) сигелгән, сигеүле; шитое полотенце сигеүле таҫтамал
ШИТЬ несов. 1. тегеү, тектереү; шить на машинке машинка менән тегеү; шить платье күлдәк тегеү; шить сапоги итек тегеү 2. чем, по чему (вышивать ) сигеү; шить шёлком ебәк менән сигеү ♦ шито и крыто; шито-крыто эҙе-юлы юҡ, билдәһеҙ; белыми нитками шито ямауы тыштан һалынған (хилафлыгы кцренеп торган, килешһеҙ эш-хәл тураһында); не лыком шит см. лыко
ШИТЬЁ с 1. см. шить; курсы кройки и шитья бесергә һәм тегергә өйрәтеү курстары 2. тегелгән (сигелгән) әйбер, тегелә (сигелә) торған әйбер; не-
644
лө даға; ботинки с шипами тырнаҡлы ботинка 3. (выступ на деревянной детали) сығынты
ШИПЕНИЕ с см. шипеть
ШИПЕТЬ несов. 1. (о гусях, змеях) ыҫылдау, ышылдау; (о сырых дровах при горении) быҫҡыу, быҫҡып яныу; (о масле на сковороде) шыжлау, сыжылдау; (о пенящейся жидкости) ғызлау, бызырлау, сымырлау 2. (призывать к тишине) “шш” (“тшш”, “тсс”) тип тыйыу 3. разг. (выражать недовольство) мығырлау, сөңкөлдәү, ышылдау
ШИПОВНИК м (растение и плод) гөлйемеш, әлморон
ШИПУЧИЙ, -ая, -ее 1. (пенящийся — о напитках ) шыжылдап (шыжлап, ғызлап) торған 2. в знач. сущ. шипучее с см. шипучка
ШИПУЧКА ж; разг. ғызлап торған эсемлек
ШИПЯЩИЙ, -ая, -ее 1. прич. от шипеть 2. прил. ышылдаған, шышылдаған; шипящий голос шышылдаған тауыш ♦ шипящие согласные лингв. шышылдаулы тартынҡылар
ШИРИНА ж 1. киңлек, иң, ҡалынлыҡ; канава шириной в два шага ике аҙым киңлегендәге канау; ширина ткани туҡыма иңе; шириной в палец бармаҡ ҡалынлығында 2. см. широта 1
ШИРИНКА ж шәлтәү
ШИРИТЬ несов. что; прям., перен. киңәйтеү, йәйелдереү, ҙурайтыу; ширить глаза күҙҙәрҙе ҙурайтыу; ширить движение за мир тыныслыҡ хәрәкәтен йәйелдереү
ШИРМА ж 1. ширма (йыйып кцсермәле шаршау ); поставить ширму перед кроватью карауат алдына ширма ҡуйыу 2. перен. пәрҙә (ышыҡ булып йөрөгән кеше); служить ширмой пәрҙә булып йөрөү (хеҙмәт итеү)
широкий, -ая, -ое 1. киң, яҫы, иңле; широкая улица киң урам; широкая лента яҫы таҫма; широкая материя иңле туҡыма 2. мул, иркен, киң; широкие шаровары киң салбар 3. киң, икһеҙ-сикһеҙ, йәйрәп ятҡан; широкие луга киң болондар; широкие дали йәйрәп ятҡан алыҫлыҡ 4. перен. ҙур, киң; широкие масштабы киң масштабтар; широкие планы ҙур пландар 5. перен. киң; широкие слои населения киң ҡатлам халыҡ; товары широкого потребления киң ҡулланыу тауарҙары ♦ широкий экран киң экран; широким фронтом бөтә ерҙә лә, киң йәйелгән, иңләп, киң ҡолас менән, күмәкләшеп; на широкую руку (ногу) мул, иркен (йәшәц); сделать широкий жест киң күңеллелек күрһәтеп нимәлер вәғәҙә итеү; держи карман шире! см. держать
ШИРОКО и ШИРОКО нареч. от широкий 1, 3 — 5; широко улыбнуться асыҡ йылмайыу; жить широко мул йәшәү
ШИРОКО... урыҫ телендә ҡушма һцҙҙәрҙец “киц”, “яҫы” мәгәнәләрен ацлатҡан беренсе өлөшө , мәҫ., широкогрудый киң күкрәкле; широколицый яҫы битле
ШИРОКОВЕЩАТЕЛЬНЫЙ, -ая, -ое 1. тапшырыу мөмкинлеге киң (ҙур) булған; широковещательная радиостанция тапшырыу мөмкинлеге киң булған радиостанция 2. ирон. күпте вәғәҙә иткән, тау-тау, шау-шыулы; широковещательные обещания тау-тау вәғәҙәләр
ШИРОКОКОЛЕЙНЫЙ, -ая, -ое киң колеялы (ыҙанлы); ширококолейная железная дорога киң колеялы тимер юл
ШИРОКОКРЫЛЫЙ, -ая, -ое киң ҡанатлы (ҡоласлы); ширококрылые птицы киң ҡанатлы ҡоштар
ШИРОКОЛИСТВЕННЫЙ, -ая, -ое 1. (лиственный ) япраҡлы; широколиственные деревья япраҡлы ағастар 2. ҡуйы япраҡлы; широколиственный клён ҡуйы япраҡлы саған ________________ « ____________- „
ШИРОКОЛИСТНЫЙ и ШИРОКОЛИСТЫЙ, -ая, -ое киң япраҡлы; широколистые цветы киң япраҡлы сәскәләр
ШИРОКОПЛЕЧИЙ, -ая, -ее киң яурынлы
ШИРОКОПОЛЫЙ, -ая, -ое киң ситле, киң тирәсле; широкополая шляпа киң тирәсле эшләпә
ШИРОКОРЯДНЫЙ, -ая, -ое с. -х. рәт араһы киң; широкорядный посев„рәт араһы киң сәсеүлек
ШИРОКОЭКРАННЫЙ, -ая, -ое киң экранлы; широкоэкранный кинотеатр киң экранлы кинотеатр
ШИРОТА ж 1. киңлек, иркенлек, ҙурлыҡ, күплек, сикһеҙлек; широта воззрений ҡараштар киңлеге; широта интересов ҡыҙыҡһыныуҙар күплеге; широта образования белем киңлеге 2. см. ширина 1; 3. геогр. киңлек; южные широты көньяҡ киңлектәр
ШИРОТНЫЙ, -ая, -ое киңлек ...ы, киңлеккә ...ы; широтная протяжённость страны илдең киңлеккә һуҙымы
ШИРПОТРЕБ м; разг. 1. киң ҡулланыу; производство предметов ширпотреба киң ҡулланыу әйберҙәрен етештереү 2. собир. киң ҡулланыу тауарҙары; цех ширпотреба киң ҡулланыу тауарҙары цехы
ШИРЬ ж 1. киңлек, иркенлек; степная ширь дала киңлеге 2. разг. см. ширина 1 ♦ во всю ширь (развернуться, развиться и т.п.) киң ҡолас алыу (йәйеү)
шИтый, -ая, -ое 1. прич. от шить 2. прил. (вышитый) сигелгән, сигеүле; шитое полотенце сигеүле таҫтамал
ШИТЬ несов. 1. тегеү, тектереү; шить на машинке машинка менән тегеү; шить платье күлдәк тегеү; шить сапоги итек тегеү 2. чем, по чему (вышивать ) сигеү; шить шёлком ебәк менән сигеү ♦ шито и крыто; шито-крыто эҙе-юлы юҡ, билдәһеҙ; белыми нитками шито ямауы тыштан һалынған (хилафлыгы кцренеп торган, килешһеҙ эш-хәл тураһында); не лыком шит см. лыко
ШИТЬЁ с 1. см. шить; курсы кройки и шитья бесергә һәм тегергә өйрәтеү курстары 2. тегелгән (сигелгән) әйбер, тегелә (сигелә) торған әйбер; не-
644