Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том X. 170 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ЭНАҒАС
ЭНАҒАС и. диал. ҡар. энәлек. Энағас емешен йыйыу. Энағас емешен киптереу. Энағас япрағынан төнәтмә.
ЭНГӘК (энгәге) и. диал. ҡар. элгес 3. Энгәкте элеу. Ишек энгәген һындырып сығарыу.
ЭНДОГАМИЯ [гр. endon ‘эске’ + gamos ‘ғаилә ҡороу’] (Р.: эндогамия; И.: endogamy; T.: endogami) и. этн.
Үҙ ырыуы йәки үҙ ҡатламына ҡараған кеше менән генә өйләнешеү йолаһы. □ Эндогамия. Эндогамия куренеше.
ЭНДОГАМИЯЛЫ (Р.: эндогамический; И.: endogamous; T.: kapalı grup, toplum evliliği) с.
Эндогамияға бәйле. □ Эндогамический. Эндогамиялы ғаилә йолалары.
ЭНДОКРИНОЛОГ [рус ] (Р.: эндокринолог; И.: endocrinologist; T.: endokrino-log)w.
Эндокринология буйынса белгес. □ Эндокринолог. Һәләтле эндокринолог. Эндокринологҡа яҙылыу. Эндокринолог биргән дарыу реңебы. ■ Башҡортостандың уҙендә һәләтле эндокринологтар етешмәй, институтта эндокринология кафедраһы бар барлыҡҡа, әммә эндокринология ғилми-тикшеренеу институты йә лабораторияһы юҡ. Р. Камал.
ЭНДОКРИНОЛОГИЯ [гр. endokrinolo-giya ‘эске яҡтан бүленеп сығыуҙы, һарҡыуҙы өйрәнеүсе фән’] (Р.: эндокринология; И.: endocrinology; T.: endokrinoloji) и.
Эске секреция биҙҙәренең төҙөлөшөн һәм эшен тикшерә торған фән. □ Эндокринология. Эндокринология ҡаҙаныштары. Эндокринология фәненең бурыстары. Эндокринологиянан имтихан. Эндокринология булеге. Балалар эндокринологияһы. ■ Профессор Латыпов .. Өфөнән сығып китте, Томскиға барып медицина институтының дөйөм эндокринология кафедраһына мөдир булып эшкә урынлашты. Р. Камал.
ЭНДОСКОП (эндоскобы) [гр. endon ‘эсендә’ + skopeö ‘ҡарау’] (Р.: эндоскоп; И.: endoscope; T.: endoskop) и. мед.
Тән ҡыуышлыҡтарына индереп, уларҙы визуаль тикшереү өсөн ҡулланылған яҡтыртҡыс көпшәле прибор. □ Эндоскоп
(светопроводящий прибор, оборудованный волоконной оптикой, для визуального обследования внутренних органов человека). Медицина эндоскобы. Һығылмалы эндоскоп. Бер тапҡыр ҡулланыла торған эндоскоп.
ЭНДОСКОПИЯ [гр. endon ‘эске’ + skopeö ‘тикшереү, ҡарау’] (Р.: эндоскопия; И.: endoscopy; T.: endoskopi) и. мед.
Эндоскоп ярҙамында ауырыуҙың сирле органын ҡарау ысулы. □ Эндоскопия (способ осмотра некоторых внутренних органов при помощи эндоскопа). Эндоскопия ярҙамында диагноз ҡуйыу. Эндоскопия утеу. Эндо-скопияға йунәлтмә алыу. Эндоскопияның киң таралған төрө — цистоскопия. Эндоскопияның иң һуңғы һәм алдынғы төрө — лапароскопия.
ЭНДОТЕРМИК (Р.: эндотермический; И.: endothermic; T.: endotermik) с. хим.
Йылылыҡ үҙләштереүгә мөнәсәбәтле. □ Эндотермический. Эндотермик реакция. Металдарҙың эндотермик процесын куҙәтеу.
ЭНДӘТ (Р.: эпидемия; И.: epidemy; Т.: salgın) и. диал. ҡар. киҙеү.
Айырым биләмәлә бер үк осорҙа билдәле бер йоғошло ауырыуҙың таралыуы. □ Эпидемия, повальная болезнь. Эндәт таралыуы, һары эндәт. Ҡара эндәт. Тапма эндәте.
ЭНДӘШМӘК с. диал. ҡар. эндәшмәҫ. Эндәшмәк бала. Эндәшмәк холоҡло.
ЭНДӘШМӘҪ (Р.: скрытный; И.: secret; secretive; T.: içine kapanan) с. диал. ҡар. өндәшмәҫ.
1. Уй-ниәтен һиҙҙермәй, йәшерен эш итеүсән. □ Скрытный, тайный. Эндәшмәҫ кеше булып танылыу. Эндәшмәҫ килен булып сыҡты.
2. Һөйләшмәҫ, шым. □ Молчаливый. Эндәшмәҫ ҡатын. Эндәшмәҫ холоҡло. Эндәшмәҫ бала булып китте.
ЭНЕ (Р.: младший брат; И.: younger brother; T.: erkek kardeş) и.
1. Кесе ир туған, ҡусты. □ Младший брат, братишка. Бер туған эне. Ике энеһе бар. Энеһе апаһына оҡшаған. ■ Анохин, танау эҫтәрен ҡытыҡлап торған ошо таныш еҫте тойоп, кукрәген тултырып һулап ҡуйҙы ла энеһенә өндәште. Р. Байбулатов. Рәхмәтул
170
ЭНАҒАС и. диал. ҡар. энәлек. Энағас емешен йыйыу. Энағас емешен киптереу. Энағас япрағынан төнәтмә.
ЭНГӘК (энгәге) и. диал. ҡар. элгес 3. Энгәкте элеу. Ишек энгәген һындырып сығарыу.
ЭНДОГАМИЯ [гр. endon ‘эске’ + gamos ‘ғаилә ҡороу’] (Р.: эндогамия; И.: endogamy; T.: endogami) и. этн.
Үҙ ырыуы йәки үҙ ҡатламына ҡараған кеше менән генә өйләнешеү йолаһы. □ Эндогамия. Эндогамия куренеше.
ЭНДОГАМИЯЛЫ (Р.: эндогамический; И.: endogamous; T.: kapalı grup, toplum evliliği) с.
Эндогамияға бәйле. □ Эндогамический. Эндогамиялы ғаилә йолалары.
ЭНДОКРИНОЛОГ [рус ] (Р.: эндокринолог; И.: endocrinologist; T.: endokrino-log)w.
Эндокринология буйынса белгес. □ Эндокринолог. Һәләтле эндокринолог. Эндокринологҡа яҙылыу. Эндокринолог биргән дарыу реңебы. ■ Башҡортостандың уҙендә һәләтле эндокринологтар етешмәй, институтта эндокринология кафедраһы бар барлыҡҡа, әммә эндокринология ғилми-тикшеренеу институты йә лабораторияһы юҡ. Р. Камал.
ЭНДОКРИНОЛОГИЯ [гр. endokrinolo-giya ‘эске яҡтан бүленеп сығыуҙы, һарҡыуҙы өйрәнеүсе фән’] (Р.: эндокринология; И.: endocrinology; T.: endokrinoloji) и.
Эске секреция биҙҙәренең төҙөлөшөн һәм эшен тикшерә торған фән. □ Эндокринология. Эндокринология ҡаҙаныштары. Эндокринология фәненең бурыстары. Эндокринологиянан имтихан. Эндокринология булеге. Балалар эндокринологияһы. ■ Профессор Латыпов .. Өфөнән сығып китте, Томскиға барып медицина институтының дөйөм эндокринология кафедраһына мөдир булып эшкә урынлашты. Р. Камал.
ЭНДОСКОП (эндоскобы) [гр. endon ‘эсендә’ + skopeö ‘ҡарау’] (Р.: эндоскоп; И.: endoscope; T.: endoskop) и. мед.
Тән ҡыуышлыҡтарына индереп, уларҙы визуаль тикшереү өсөн ҡулланылған яҡтыртҡыс көпшәле прибор. □ Эндоскоп
(светопроводящий прибор, оборудованный волоконной оптикой, для визуального обследования внутренних органов человека). Медицина эндоскобы. Һығылмалы эндоскоп. Бер тапҡыр ҡулланыла торған эндоскоп.
ЭНДОСКОПИЯ [гр. endon ‘эске’ + skopeö ‘тикшереү, ҡарау’] (Р.: эндоскопия; И.: endoscopy; T.: endoskopi) и. мед.
Эндоскоп ярҙамында ауырыуҙың сирле органын ҡарау ысулы. □ Эндоскопия (способ осмотра некоторых внутренних органов при помощи эндоскопа). Эндоскопия ярҙамында диагноз ҡуйыу. Эндоскопия утеу. Эндо-скопияға йунәлтмә алыу. Эндоскопияның киң таралған төрө — цистоскопия. Эндоскопияның иң һуңғы һәм алдынғы төрө — лапароскопия.
ЭНДОТЕРМИК (Р.: эндотермический; И.: endothermic; T.: endotermik) с. хим.
Йылылыҡ үҙләштереүгә мөнәсәбәтле. □ Эндотермический. Эндотермик реакция. Металдарҙың эндотермик процесын куҙәтеу.
ЭНДӘТ (Р.: эпидемия; И.: epidemy; Т.: salgın) и. диал. ҡар. киҙеү.
Айырым биләмәлә бер үк осорҙа билдәле бер йоғошло ауырыуҙың таралыуы. □ Эпидемия, повальная болезнь. Эндәт таралыуы, һары эндәт. Ҡара эндәт. Тапма эндәте.
ЭНДӘШМӘК с. диал. ҡар. эндәшмәҫ. Эндәшмәк бала. Эндәшмәк холоҡло.
ЭНДӘШМӘҪ (Р.: скрытный; И.: secret; secretive; T.: içine kapanan) с. диал. ҡар. өндәшмәҫ.
1. Уй-ниәтен һиҙҙермәй, йәшерен эш итеүсән. □ Скрытный, тайный. Эндәшмәҫ кеше булып танылыу. Эндәшмәҫ килен булып сыҡты.
2. Һөйләшмәҫ, шым. □ Молчаливый. Эндәшмәҫ ҡатын. Эндәшмәҫ холоҡло. Эндәшмәҫ бала булып китте.
ЭНЕ (Р.: младший брат; И.: younger brother; T.: erkek kardeş) и.
1. Кесе ир туған, ҡусты. □ Младший брат, братишка. Бер туған эне. Ике энеһе бар. Энеһе апаһына оҡшаған. ■ Анохин, танау эҫтәрен ҡытыҡлап торған ошо таныш еҫте тойоп, кукрәген тултырып һулап ҡуйҙы ла энеһенә өндәште. Р. Байбулатов. Рәхмәтул
170