Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том II. 101 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
БАҠЫТ
БАҠЫРЛАТЫУ (баҡырлат-) ҡ. йөкм. ҡар. баҡырлау, понуд. от баҡырлау. Сәйнук-те баҡырлатырға кәрәк.
БАҠЫРЛАУ (баҡырла-) (Р.: покрывать медью; И.: coat with copper; T.: bakirlamak) ҡ.
Баҡыр (I) ялатыу. □ Крыть, покрывать медью что. Сәйнукте баҡырлау. Тасты баҡырлау. Ижауҙы баҡырлау.
БАҠЫРМА БЕСӘН и. бот. диал. ҡар. кесерткән. Аяғымды баҡырма бесән саҡты.
БАҠЫРСА (Р: медный чайник; И.: copper teapot; T.: çaydanlık) и.
1. Сәй ҡайната торған тотҡалы, моронло һауыт; сәйнүк. □ Медный чайник. Баҡырса мороно. ■ һәр ҡыуышта йәнлелек: кем йыһаздарын урынлаштыра, кем урындыҡ һала, кемдер баҡырсаһына һыу алып, сәй ҡайнатырға усаҡ яға ла башлай. У. Мостафин.
2. диал. Ижау. □ Половник. Баҡырса менән аш һалыу.
3. диал. ҡар. тимер күнәсек.
БАҠЫРСАҠ (баҡырсағы) и. диал. ҡар. һыбыҙғы. Баҡырсаҡ тауышы. Баҡырсаҡ уйнау. Баҡырсаҡ яһау.
БАҠЫРСЫ (Р: медник; И.: brazier; Т.: bakırcı) и.
Баҡыр (I) иретеү-ҡойоу, баҡыр әйберҙәр яһау эше менән шөғөлләнгән кеше. □ Медник, медеплавелыцик, меднолитейщик, мастер по производству и ремонту медных изделий. Баҡырсы хеҙмәтенән файҙаланыу.
БАҠЫР СӘСКӘ (Р: василистник жёлтый; И.: thalictrum flavum, grass species; T.: çayır sedefi) и. бот.
һары төҫтәге биҙгәк үләне. □ Василистник жёлтый (лат. Thalictrum flavum). Яланда баҡыр сәскәләр куп уҫә.
БАҠЫР ТАШЫ (Р: медный камень; И.: copper stone; T.: bakır taş) и. мин.
Баҡыр ҡатнаш тау тоҡомо. □ Медный камень. Тауҙа баҡыр ташы куп.
БАҠЫРТҠЫС и. диал. ҡар. һыбыҙғы. Баҡыртҡыс уйнау. Баҡыртҡыс тауышы.
БАҠЫРТМА и. диал. ҡар. һыбыҙғы. Баҡыртма яһау. Баҡыртма уйнау.
БАҠЫРТЫУ (баҡырт ) ҡ.
1. йөкм. ҡар. баҡырыу 1. понуд. от баҡырыу 1. Шул һыйырҙы баҡыртып бикләп ҡуйҙығыҙ.
2. диал. Ҡысҡырып тыйыу. □ Прикрикнуть. Бер ҙә юҡҡа баҡыртма баланы.
БАҠЫР ТӘТӘЙ I (Р: василёк голубой; И.: cornflower; T.: peygamber çiçeği) и. бот. диал.
Арыш араһында үҫкән күк сәскә; зәңгәрсуҡ. □ Василёк голубой (лат. Centaurea су anus). Баҡыр тәтәй гөлләмәһе. Баҡыр тәтәй сәскәләре йыйыу.
БАҠЫР ТӘТӘЙ II и. диал. ҡар. баҡра I. Баҡра баҫҡан ялан.
БАҠЫРЫНЫУ (баҡырын-) (Р: кричать; И.: yeli; T.: bağırmak) ҡ.
Кемгәлер асыуланып баҡырыу, ҡысҡырыныу. □ Кричать, орать на кого. Был кеше асыуланып баҡырына башланы.
БАҠЫРЫУ (баҡыр-) (Р: блеять; И.: bleat; T.: melemek) ҡ.
1. Ныҡ итеп ҡысҡырыу (кәзә, һарыҡ, һыйыр малына ҡарата). □ Блеять (об овце, козе и т. п.); громко мычать (о корове и т. п.). // Блеяние; громкое мычание. ■ Кеше-фәлән куренмәй, ваҡыт-ваҡыт һыйыр мөңрәгәне, быҙау баҡырғаны, эт өргәне ишетелеп ҡала. Ә. Әминев. Әллә ниҙә бер эт өрә, һыйыр баҡыра, ат кешәнләп ебәрә, йә булмаһа арбаһы менән доцғорҙап ат утеп китә. Р. Солтангәрәев.
2. кусм. Асыуланып яман ҡысҡырыу (кешегә ҡарата); аҡырыу. □ Громко кричать; орать. // Громкий крик. Асыуланып баҡырыу. ■ Кемдер ҡулдарын болғап баҡыра. И. Насыри. Боҙомдо баҡырып, яман һуҙҙәр әйтеп эйәһенә кире ебәрәләр. Башҡорт мифологияһынан.
БАҠЫРЫШЫУ (баҡырыш-) ҡ. урт. ҡар. баҡырыу 1. взаимн. от баҡырыу 1. Һыйырҙар, һарыҡ-кәзә баҡырышып көтөуҙән ҡайта башланы.
БАҠЫТ (Р: топляк; И.: sunken log(s); T.: batık) и.
101
БАҠЫРЛАТЫУ (баҡырлат-) ҡ. йөкм. ҡар. баҡырлау, понуд. от баҡырлау. Сәйнук-те баҡырлатырға кәрәк.
БАҠЫРЛАУ (баҡырла-) (Р.: покрывать медью; И.: coat with copper; T.: bakirlamak) ҡ.
Баҡыр (I) ялатыу. □ Крыть, покрывать медью что. Сәйнукте баҡырлау. Тасты баҡырлау. Ижауҙы баҡырлау.
БАҠЫРМА БЕСӘН и. бот. диал. ҡар. кесерткән. Аяғымды баҡырма бесән саҡты.
БАҠЫРСА (Р: медный чайник; И.: copper teapot; T.: çaydanlık) и.
1. Сәй ҡайната торған тотҡалы, моронло һауыт; сәйнүк. □ Медный чайник. Баҡырса мороно. ■ һәр ҡыуышта йәнлелек: кем йыһаздарын урынлаштыра, кем урындыҡ һала, кемдер баҡырсаһына һыу алып, сәй ҡайнатырға усаҡ яға ла башлай. У. Мостафин.
2. диал. Ижау. □ Половник. Баҡырса менән аш һалыу.
3. диал. ҡар. тимер күнәсек.
БАҠЫРСАҠ (баҡырсағы) и. диал. ҡар. һыбыҙғы. Баҡырсаҡ тауышы. Баҡырсаҡ уйнау. Баҡырсаҡ яһау.
БАҠЫРСЫ (Р: медник; И.: brazier; Т.: bakırcı) и.
Баҡыр (I) иретеү-ҡойоу, баҡыр әйберҙәр яһау эше менән шөғөлләнгән кеше. □ Медник, медеплавелыцик, меднолитейщик, мастер по производству и ремонту медных изделий. Баҡырсы хеҙмәтенән файҙаланыу.
БАҠЫР СӘСКӘ (Р: василистник жёлтый; И.: thalictrum flavum, grass species; T.: çayır sedefi) и. бот.
һары төҫтәге биҙгәк үләне. □ Василистник жёлтый (лат. Thalictrum flavum). Яланда баҡыр сәскәләр куп уҫә.
БАҠЫР ТАШЫ (Р: медный камень; И.: copper stone; T.: bakır taş) и. мин.
Баҡыр ҡатнаш тау тоҡомо. □ Медный камень. Тауҙа баҡыр ташы куп.
БАҠЫРТҠЫС и. диал. ҡар. һыбыҙғы. Баҡыртҡыс уйнау. Баҡыртҡыс тауышы.
БАҠЫРТМА и. диал. ҡар. һыбыҙғы. Баҡыртма яһау. Баҡыртма уйнау.
БАҠЫРТЫУ (баҡырт ) ҡ.
1. йөкм. ҡар. баҡырыу 1. понуд. от баҡырыу 1. Шул һыйырҙы баҡыртып бикләп ҡуйҙығыҙ.
2. диал. Ҡысҡырып тыйыу. □ Прикрикнуть. Бер ҙә юҡҡа баҡыртма баланы.
БАҠЫР ТӘТӘЙ I (Р: василёк голубой; И.: cornflower; T.: peygamber çiçeği) и. бот. диал.
Арыш араһында үҫкән күк сәскә; зәңгәрсуҡ. □ Василёк голубой (лат. Centaurea су anus). Баҡыр тәтәй гөлләмәһе. Баҡыр тәтәй сәскәләре йыйыу.
БАҠЫР ТӘТӘЙ II и. диал. ҡар. баҡра I. Баҡра баҫҡан ялан.
БАҠЫРЫНЫУ (баҡырын-) (Р: кричать; И.: yeli; T.: bağırmak) ҡ.
Кемгәлер асыуланып баҡырыу, ҡысҡырыныу. □ Кричать, орать на кого. Был кеше асыуланып баҡырына башланы.
БАҠЫРЫУ (баҡыр-) (Р: блеять; И.: bleat; T.: melemek) ҡ.
1. Ныҡ итеп ҡысҡырыу (кәзә, һарыҡ, һыйыр малына ҡарата). □ Блеять (об овце, козе и т. п.); громко мычать (о корове и т. п.). // Блеяние; громкое мычание. ■ Кеше-фәлән куренмәй, ваҡыт-ваҡыт һыйыр мөңрәгәне, быҙау баҡырғаны, эт өргәне ишетелеп ҡала. Ә. Әминев. Әллә ниҙә бер эт өрә, һыйыр баҡыра, ат кешәнләп ебәрә, йә булмаһа арбаһы менән доцғорҙап ат утеп китә. Р. Солтангәрәев.
2. кусм. Асыуланып яман ҡысҡырыу (кешегә ҡарата); аҡырыу. □ Громко кричать; орать. // Громкий крик. Асыуланып баҡырыу. ■ Кемдер ҡулдарын болғап баҡыра. И. Насыри. Боҙомдо баҡырып, яман һуҙҙәр әйтеп эйәһенә кире ебәрәләр. Башҡорт мифологияһынан.
БАҠЫРЫШЫУ (баҡырыш-) ҡ. урт. ҡар. баҡырыу 1. взаимн. от баҡырыу 1. Һыйырҙар, һарыҡ-кәзә баҡырышып көтөуҙән ҡайта башланы.
БАҠЫТ (Р: топляк; И.: sunken log(s); T.: batık) и.
101