Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том II. 104 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
БАЛА БАҪА ТОРҒАН ТАУЫҠ
БАЛА БАҪА ТОРҒАН ТАУЫҠ (тауығы) (Р.: наседка; И.: clocking hen; T.: gurk) и. диал.
Себеш баҫа торған тауыҡ. □ Наседка. Бала баҫа торған тауыҡтарым куп минең.
БАЛАБИК (балабиге) и. ҡар. сепрәк балаҫ. Балабикте куп һуҡты инде инәйем.
БАЛА БӘҮЕЛЕ (Р: детская моча; И.: infant’s urine; T.: çocuk sidiği) и. миф.
Ышаныуҙар буйынса, түлләндереү, дауалау көсөнә эйә булған бәүел. □ Детская моча; по поверьям, имеет продуцирующую силу, вылечивает от болезней.
БАЛАГАН [фарс. ^ғары бүлмә’] (Р: балаган; И.: booth; T.: baraka) и.
Тамаша күрһәтер өсөн эшләнгән ваҡытлы бина, ҡоролма. □ Балаган (временноездание, сооружение для представлений, зрелищ). Балаганда байрам сараһы ойошторола.
БАЛАГҮС (Р: молодой пчелиный рой; И.: young bee swarm; T: oğul) и. диал.
Яңы айырылған бал ҡорто күсе. П Молодой пчелиный рой. Балагустәр кустән айырылып сыға.
БАЛАҒА АУЫРЫУ (балаға ауыры-) ҡ. диал. ҡар. тулғаҡ. Ҡатын балаға ауырый башлағас, кендек инәһе саҡыралар.
БАЛАҒА ҠАЛЫУ (балаға ҡал-) (Р: забеременеть; И.: become pregnant; T.: gebe kalmak) ҡ.
Ауырға ҡалыу. □ Забеременеть. Балаға ҡалған ҡатындар һаулығына айырыуса иғтибар булергә тейеш.
БАЛАҒАН (Р: шалаш; И.: booth; Т.: kulübe) и. диал.
1. Ҡыуыш. □ Шалаш. Болағанда йоҡлап йөрөу.
2. Таҡта аласыҡ. □ Дощатый домик. Йәй көнө аш-һыуҙы болағанда әҙерләу.
3. Бәләкәй генә насар өй. □ Маленький домик. Болағанда йәшәп ятыу.
БАЛАҒАР [рус. балагур] (Р.: балагур; И.: merry maker; T.: şakacı) и. һөйл.
Шаяртырға яратыусы, күңелсәк кеше. □ Балагур. Эй балағар ҙа инде.
БАЛАҒАС I и. диал. ҡар. солоҡ 1. Балағастан бал алыу.
БАЛАҒАС II с. диал. ҡар. бәләкәс. Балағас ҡына бер бала.
БАЛАҒА УҘЫУ (балаға уҙ-) ҡ. ҡар. балаға ҡалыу. Балаға уҙғас та, табипҡа мөрәжәғәт итергә кәрәк.
БАЛАҒОС и. диал. ҡар. балагүс.
БАЛ АҒЫҘЫУ (бал ағыҙ-) (Р: выкачивать мёд; И.: pump honey; T.: bal sağmak) ҡ. диал.
Кәрәҙҙән бал алыу. □ Выкачивать мёд. Ҡортсолар бал ағыҙырға йыйыналар.
БАЛА ИТӘК (итәге) и. ҡар. балитәк. Бала итәкле кулдәк тектереу.
БАЛА ИНӘҺЕ БУЛЫУ (бала инәһе бул-) (Р: стать матерью; И.: become a mother; T: anne olmak) ҡ. диал.
Әсә булыу. □ Стать матерью. Бала инәһе булғас, әбейҙәрҙе саҡырып алаһың.
БАЛА ЙӨНӨ (Р.: пушок на теле ребёнка; И.: baby fluff; T.: ince tüy) и.
1. Яңы тыуған баланың тәнен ҡаплап алған йөн. □ Зародышевый пушок, покрывающий тело ребёнка; щетинка.
2. миф. Ышаныуҙар буйынса, әгәр ауырлы ҡатын эткә йәки бесәйгә типһә, бала йөнлө булып тыуа. □ Волосы на теле ребёнка, щетинка (по поверьям, если беременная женщина пнула кошку или собаку, ребёнок родится волосатым).
БАЛА ЙЫЛҒА (Р: ручеёк; И.: streamlet; T.: derecik) и. диал.
1. Бәләкәй йылға. □ Ручеёк. Бала йылғала туҡтап, һыу эсеп алдыҡ.
2. Шишмә. □ Родник. Бала йылға сыҡҡан ерҙә һыу бик һалҡын.
БАЛА КЕНДЕГЕ (Р: пупок новорождённого; И.: navel; T.: göbek) и.
1. ҡар. кендек.
2. миф. Мифологияла хужаһын һаҡлау көсөнә эйә тип һаналған бала кендеге. □ В мифологии пупок, пуповина связаны с обережной и продуцирующей функцией. ■ Ҡитап эсендә йөрөттөм баламдың
104
БАЛА БАҪА ТОРҒАН ТАУЫҠ (тауығы) (Р.: наседка; И.: clocking hen; T.: gurk) и. диал.
Себеш баҫа торған тауыҡ. □ Наседка. Бала баҫа торған тауыҡтарым куп минең.
БАЛАБИК (балабиге) и. ҡар. сепрәк балаҫ. Балабикте куп һуҡты инде инәйем.
БАЛА БӘҮЕЛЕ (Р: детская моча; И.: infant’s urine; T.: çocuk sidiği) и. миф.
Ышаныуҙар буйынса, түлләндереү, дауалау көсөнә эйә булған бәүел. □ Детская моча; по поверьям, имеет продуцирующую силу, вылечивает от болезней.
БАЛАГАН [фарс. ^ғары бүлмә’] (Р: балаган; И.: booth; T.: baraka) и.
Тамаша күрһәтер өсөн эшләнгән ваҡытлы бина, ҡоролма. □ Балаган (временноездание, сооружение для представлений, зрелищ). Балаганда байрам сараһы ойошторола.
БАЛАГҮС (Р: молодой пчелиный рой; И.: young bee swarm; T: oğul) и. диал.
Яңы айырылған бал ҡорто күсе. П Молодой пчелиный рой. Балагустәр кустән айырылып сыға.
БАЛАҒА АУЫРЫУ (балаға ауыры-) ҡ. диал. ҡар. тулғаҡ. Ҡатын балаға ауырый башлағас, кендек инәһе саҡыралар.
БАЛАҒА ҠАЛЫУ (балаға ҡал-) (Р: забеременеть; И.: become pregnant; T.: gebe kalmak) ҡ.
Ауырға ҡалыу. □ Забеременеть. Балаға ҡалған ҡатындар һаулығына айырыуса иғтибар булергә тейеш.
БАЛАҒАН (Р: шалаш; И.: booth; Т.: kulübe) и. диал.
1. Ҡыуыш. □ Шалаш. Болағанда йоҡлап йөрөу.
2. Таҡта аласыҡ. □ Дощатый домик. Йәй көнө аш-һыуҙы болағанда әҙерләу.
3. Бәләкәй генә насар өй. □ Маленький домик. Болағанда йәшәп ятыу.
БАЛАҒАР [рус. балагур] (Р.: балагур; И.: merry maker; T.: şakacı) и. һөйл.
Шаяртырға яратыусы, күңелсәк кеше. □ Балагур. Эй балағар ҙа инде.
БАЛАҒАС I и. диал. ҡар. солоҡ 1. Балағастан бал алыу.
БАЛАҒАС II с. диал. ҡар. бәләкәс. Балағас ҡына бер бала.
БАЛАҒА УҘЫУ (балаға уҙ-) ҡ. ҡар. балаға ҡалыу. Балаға уҙғас та, табипҡа мөрәжәғәт итергә кәрәк.
БАЛАҒОС и. диал. ҡар. балагүс.
БАЛ АҒЫҘЫУ (бал ағыҙ-) (Р: выкачивать мёд; И.: pump honey; T.: bal sağmak) ҡ. диал.
Кәрәҙҙән бал алыу. □ Выкачивать мёд. Ҡортсолар бал ағыҙырға йыйыналар.
БАЛА ИТӘК (итәге) и. ҡар. балитәк. Бала итәкле кулдәк тектереу.
БАЛА ИНӘҺЕ БУЛЫУ (бала инәһе бул-) (Р: стать матерью; И.: become a mother; T: anne olmak) ҡ. диал.
Әсә булыу. □ Стать матерью. Бала инәһе булғас, әбейҙәрҙе саҡырып алаһың.
БАЛА ЙӨНӨ (Р.: пушок на теле ребёнка; И.: baby fluff; T.: ince tüy) и.
1. Яңы тыуған баланың тәнен ҡаплап алған йөн. □ Зародышевый пушок, покрывающий тело ребёнка; щетинка.
2. миф. Ышаныуҙар буйынса, әгәр ауырлы ҡатын эткә йәки бесәйгә типһә, бала йөнлө булып тыуа. □ Волосы на теле ребёнка, щетинка (по поверьям, если беременная женщина пнула кошку или собаку, ребёнок родится волосатым).
БАЛА ЙЫЛҒА (Р: ручеёк; И.: streamlet; T.: derecik) и. диал.
1. Бәләкәй йылға. □ Ручеёк. Бала йылғала туҡтап, һыу эсеп алдыҡ.
2. Шишмә. □ Родник. Бала йылға сыҡҡан ерҙә һыу бик һалҡын.
БАЛА КЕНДЕГЕ (Р: пупок новорождённого; И.: navel; T.: göbek) и.
1. ҡар. кендек.
2. миф. Мифологияла хужаһын һаҡлау көсөнә эйә тип һаналған бала кендеге. □ В мифологии пупок, пуповина связаны с обережной и продуцирующей функцией. ■ Ҡитап эсендә йөрөттөм баламдың
104