Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том II. 129 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
БАРАК
Бөтә булған; һәммә. □ Весь, вся, всё; все. Бар халыҡ. Бар ил. ■ Аҡмулла бар булмышы менән халыҡ шағиры булды. Ә. Вилданов. Ул кук кукрәгән һымаҡ тауыш менән тау тубәләрен, бар тирә-яҡтарҙы дер тетрәтеп, ошо һуҙҙәрен әйтә. «Ҡуҙыйкүрпәс».
♦ Бар донъя бөтә кеше, бар халыҡ, бөтә кешелек. □ Весь народ, человечество. ■ Бар донъя ҡараңғылыҡ даръяһына сумды. Р. Камал. Радик бар донъяға яр һалып ҡайтып ингәндә, Ғәшурә урам тулып йөрөгән һимеҙ өйрәктәрен һыуға ҡыуалап маташа ине. Р. Ҡол-Дәүләт.
БАР III (рус. < ингл. bar) (Р: бар; И.: bar; Т.: bar) и.
1. Бәләкәй ресторан йәки уның бер өлөшө. □ Бар (маленький ресторан или его часть).
2. Шарап һ. б. эсемлек ҡуя торған шкаф йә уның бер өлөшө. □ Бар (предмет мебели).
БАРА (Р.: страница Корана; И.: Quran’s page ; T: Kur’an sayfası) и. диал.
Ҡөрьән бите. □ Страница Корана. Ҡөрьәндән бер нисә генә бара ҡалған.
БАРАБА I (Р: сойка; И.: jay; T.: bayağı alakarga) и. зоол.
Ҡыҙғылт супай башлы, күк аралаш ҡанатлы эре буҙ турғай; урман һайыҫҡаны, суҡтурғай. □ Сойка (лат. Garmlusglandarius). ■ Бараба ҡарағай һәм шыршы орлоҡтары, сәтләуек, бөжәктәр, ваҡ ҡоштарҙың балаларын ашай. Э. Ишбирҙин.
БАРАБА II с. диал. ҡар. аумаҡай.
БАРАБАН [рус.] (Р: барабан; И.: drum; T.: davul) и.
1. муз. Ике яҡлап тире менән тарттырып эшләнгән ҡыуыш цилиндр формалы, дөңгөрләтеп һуға торған музыка ҡоралы. □ Барабан. Оркестр барабаны. Пионер барабаны. ■ Ҡурҡыштан Батырҙың йөрәге барабан һуҡҡан кеуек тибергә тотондо. Н. Ғәйетбаев. Ҡуршеһе, алты йәшлек Сәлимгәрәй, оло барабанды ҡойма бағанаһына элеп ҡуйған да суҡмар башлы таяҡ менән һуға: бум-бум, бум-бум, бум-бум! Ф. Янышев. Быларҙың
янында бер мөһабәт кеше барабан һуғып тора. М. Өмөтбаев.
2. Төрлө машина һәм механизмдың цилиндр кеүек детале. □ Барабан. Алтатар барабаны. ■ Барабан тос көлтәләрҙе йотоп ебәрә лә, геу-у, гөрһ иттереп һаламын атып ташлай. Ф. Иҫәнғолов. Ниһайәт, иркен тын тартып, иҫенә килгәс, [Ирназар] наган барабанын әйләндерергә кереште. Ә. Хәкимов. Ҡанатҡа эләктерелгән кәрзинкәгә Сәйфетдин бер аяғын баҫҡас та, сар һабы кеуек тимергә тотонған ике кеше әкрен генә барабанды уҙенә ҡарай борҙо. Я. Хамматов. Малайҙарҙың кеҫәһенән төшөп ҡалған әйбер — уйынсыҡ пистолет ине. Ысынға оҡшап тора, әйләнмәле барабаны ла бар. Д. Бүләков.
3. архит. Бинаның көмбәҙен тотҡан иң өҫкө өлөшө. □ Барабан. Мәсет барабаны. Сиркәу барабаны.
4. ҡар. дөңгөр.
♦ Ярыҡ барабан ауыҙында һүҙ тормаған кешегә ҡарата әйтелә. □ Пустозвон, болтун.
■ Мараттың: «Киттеме теге ярыҡ барабан? Ниңә саҡыраһыңдыр шуны», — тип Фазлыевты илтифатһыҙ ғына телгә алыуын атаһы оҡшатманы. Ә. Хәкимов.
БАРАБАНСЫ (Р: барабанщик; И.: drummer; T.: davulcu) и.
1. Барабан ҡағыусы. □ Барабанщик. Барабансы малай сәхнәгә сыҡты.
2. Барабан янында тороусы комбайнсы ярҙамсыһы. □ Помощник комбайнёра.
■ Бына бөгөн мин һине барабансыға па-мушник итеп назначать итәм. Эҫкерт башынан ташланған игенде биреп торорһоң. Р. Өмөтбаев.
Б АРАБ АР (Р: одинаково; И.: equally; T.: aynı biçimde) р.
Бәрәбәр. □ Одинаково, одинаковый; тождественно, тождественный. Минең менән ба-рабар эшләй ул.
БАРАК (барагы) [рус. < фр. baraque] (Р: барак; И.: barracks; T.: baraka) и.
5- 1.0158.11
129
Бөтә булған; һәммә. □ Весь, вся, всё; все. Бар халыҡ. Бар ил. ■ Аҡмулла бар булмышы менән халыҡ шағиры булды. Ә. Вилданов. Ул кук кукрәгән һымаҡ тауыш менән тау тубәләрен, бар тирә-яҡтарҙы дер тетрәтеп, ошо һуҙҙәрен әйтә. «Ҡуҙыйкүрпәс».
♦ Бар донъя бөтә кеше, бар халыҡ, бөтә кешелек. □ Весь народ, человечество. ■ Бар донъя ҡараңғылыҡ даръяһына сумды. Р. Камал. Радик бар донъяға яр һалып ҡайтып ингәндә, Ғәшурә урам тулып йөрөгән һимеҙ өйрәктәрен һыуға ҡыуалап маташа ине. Р. Ҡол-Дәүләт.
БАР III (рус. < ингл. bar) (Р: бар; И.: bar; Т.: bar) и.
1. Бәләкәй ресторан йәки уның бер өлөшө. □ Бар (маленький ресторан или его часть).
2. Шарап һ. б. эсемлек ҡуя торған шкаф йә уның бер өлөшө. □ Бар (предмет мебели).
БАРА (Р.: страница Корана; И.: Quran’s page ; T: Kur’an sayfası) и. диал.
Ҡөрьән бите. □ Страница Корана. Ҡөрьәндән бер нисә генә бара ҡалған.
БАРАБА I (Р: сойка; И.: jay; T.: bayağı alakarga) и. зоол.
Ҡыҙғылт супай башлы, күк аралаш ҡанатлы эре буҙ турғай; урман һайыҫҡаны, суҡтурғай. □ Сойка (лат. Garmlusglandarius). ■ Бараба ҡарағай һәм шыршы орлоҡтары, сәтләуек, бөжәктәр, ваҡ ҡоштарҙың балаларын ашай. Э. Ишбирҙин.
БАРАБА II с. диал. ҡар. аумаҡай.
БАРАБАН [рус.] (Р: барабан; И.: drum; T.: davul) и.
1. муз. Ике яҡлап тире менән тарттырып эшләнгән ҡыуыш цилиндр формалы, дөңгөрләтеп һуға торған музыка ҡоралы. □ Барабан. Оркестр барабаны. Пионер барабаны. ■ Ҡурҡыштан Батырҙың йөрәге барабан һуҡҡан кеуек тибергә тотондо. Н. Ғәйетбаев. Ҡуршеһе, алты йәшлек Сәлимгәрәй, оло барабанды ҡойма бағанаһына элеп ҡуйған да суҡмар башлы таяҡ менән һуға: бум-бум, бум-бум, бум-бум! Ф. Янышев. Быларҙың
янында бер мөһабәт кеше барабан һуғып тора. М. Өмөтбаев.
2. Төрлө машина һәм механизмдың цилиндр кеүек детале. □ Барабан. Алтатар барабаны. ■ Барабан тос көлтәләрҙе йотоп ебәрә лә, геу-у, гөрһ иттереп һаламын атып ташлай. Ф. Иҫәнғолов. Ниһайәт, иркен тын тартып, иҫенә килгәс, [Ирназар] наган барабанын әйләндерергә кереште. Ә. Хәкимов. Ҡанатҡа эләктерелгән кәрзинкәгә Сәйфетдин бер аяғын баҫҡас та, сар һабы кеуек тимергә тотонған ике кеше әкрен генә барабанды уҙенә ҡарай борҙо. Я. Хамматов. Малайҙарҙың кеҫәһенән төшөп ҡалған әйбер — уйынсыҡ пистолет ине. Ысынға оҡшап тора, әйләнмәле барабаны ла бар. Д. Бүләков.
3. архит. Бинаның көмбәҙен тотҡан иң өҫкө өлөшө. □ Барабан. Мәсет барабаны. Сиркәу барабаны.
4. ҡар. дөңгөр.
♦ Ярыҡ барабан ауыҙында һүҙ тормаған кешегә ҡарата әйтелә. □ Пустозвон, болтун.
■ Мараттың: «Киттеме теге ярыҡ барабан? Ниңә саҡыраһыңдыр шуны», — тип Фазлыевты илтифатһыҙ ғына телгә алыуын атаһы оҡшатманы. Ә. Хәкимов.
БАРАБАНСЫ (Р: барабанщик; И.: drummer; T.: davulcu) и.
1. Барабан ҡағыусы. □ Барабанщик. Барабансы малай сәхнәгә сыҡты.
2. Барабан янында тороусы комбайнсы ярҙамсыһы. □ Помощник комбайнёра.
■ Бына бөгөн мин һине барабансыға па-мушник итеп назначать итәм. Эҫкерт башынан ташланған игенде биреп торорһоң. Р. Өмөтбаев.
Б АРАБ АР (Р: одинаково; И.: equally; T.: aynı biçimde) р.
Бәрәбәр. □ Одинаково, одинаковый; тождественно, тождественный. Минең менән ба-рабар эшләй ул.
БАРАК (барагы) [рус. < фр. baraque] (Р: барак; И.: barracks; T.: baraka) и.
5- 1.0158.11
129