Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том II. 131 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
БАРҠЫЛДАУ
БАРИД III [рус. < лат. baris] (Р.: барид; И.: bug species; T.: baris) и.
Ҡоротҡос ҡуңыҙ. □ Барид (лат. Baris). Кәбеҫтә бариды. Йәшел барид. Pane бариды.
БАРИЙ [рус. < гр. barys "ауыр’] (Р.: барий; И.: barium; T.: baryum) и. хим.
Химик элемент, аҡ төҫтәге йомшаҡ металл. □ Барий. Барий сығарыу. Барий етеш-тереу.
БАРИТКА (Р: баретки; И.: shoes; Т.: ayakkabı) и. диал.
Беше йоҡа туҡыманан тегелгән еңел аяҡ кейеме. □ Баретки. Баритка кейеу. Баритка һатып алыу.
БАРИТОН [рус. < ит. baritona < гр. barytonos ‘түбән тауышлы’] (Р: баритон; И.: baritone; T.: bariton) и.
1. Бас менән тенор араһындағы ирҙәр тауышы. □ Баритон. Баритон менән йырлау. Баритон тауыш.
2. Шундай тауыш менән йырлаған кеше. □ Баритон. Баритон йырлай. ■ «Булмай, — тине Хоҙаяров. — Аккомпанемент юҡ. Минең бит лирик тенор. Ә был тонға йә баритон, йә бас ҡына бара». Р. Солтангәрәев.
3. Торбанан бер октаваға түбән тауыш сығарған тынлы музыка ҡоралы. □ Баритон. Баритон партияһы.
БАРКАС [рус. < нидерл. barkas] (Р: баркас; И.: launch; T.: şalupa) и.
1. Күп ишкәкле ҙур кәмә. □ Баркас. ■ [Перовский:] Флотилияға капитан-лейтенант Бутанов менән лейтенант Эрдели яуаплы, Һырдаръялағы пароходтар менән баркастар ҙа уларға беркетелә... Я. Хамматов.
2. Портта йөк ташый торған үҙе йөрөмәле кәмә. □ Баркас. Балыҡсылар баркасы.
БАРҠ-БАРҠ, барҡ та барҡ (Р: подражание голосам некоторых птиц; И.: imitation of birds’ sounds; T: vak vak) оҡш.
Ҡош тауышын белдергән һүҙ. □ Подражание голосам некоторых птиц (например, крику дрозда). Барҡ-барҡ итеу. Өйрәктәр барҡ-барҡ килә.
БАРҠЫЛДАҠ I (барҡылдағы) (Р: дрозд; И.: thrush; T.: karatavuk) и. зоол.
Турғайҙар ғаиләһенә ҡараған сыбар буҙ төҫтәге урман ҡошо. □ Дрозд (лат. Turdus merula). Барҡылдаҡ ояһы. Сыбар барҡылдаҡ. Муйыл барҡылдағы. Барҡылдаҡтар ағас емештәре менән туҡлана.
БАРҠЫЛДАҠ II (барҡылдағы) (Р: вид утки; И.: duck species; T: ördek türü) и. зоол.
Өйрәк төрө. □ Вид утки. Барҡылдаҡтар куп ашай.
БАРҠЫЛДАҠ III (Р: название родового подразделения башкир; И.: name of a Bashkir clanal subdivision; T: bir Başkurt soyunun ismi) и. диал.
Әйле башҡорттарына ҡараған бер аймаҡ исеме. □ Название родового подразделения башкир-айлинцев. ■ Был юлы «барҡылдаҡтар араһы кешеләре уҙ нәҫел-нәсәп тамырҙары менән таныштырҙы. «Инйәр», 29 октябрь 2009.
БАРҠЫЛДАҠТАР и . зоол. ҡар. барҡылдаҡ һымаҡтар.
БАРҠЫЛДАҠ ҺЫМАҠТАР (Р: се мейство птиц, относящиеся к отряду воробьиных; И.: birds of the sparrow family; T.: ötücü kuşlar) и. зоол.
Турғайҙар отрядына ҡараған ҡоштар ғаиләһе {барҡылдаҡ, һандуғас һ. б. ҡарай). □ Семейство птиц, относящиеся к отряду воробьиных (лат. Passeriformes). ■ Яңыраҡ Американың Бииби тигән төбәгендә — ҡара барҡылдаҡтарҙың, Швецияның Фальчепин-гында — һайыҫҡан һәм ҡарғаларҙың, Ита-лияның Фаэнцаһында һәм Канаданың Сент-Огюстен-де-Деморе тигән төбәгендә — ку-гәрсендәрҙең, Төркиәнең Бурса ҡалаһында сыйырсыҡтарҙың ҡырылыу ы йәмғиәтте хайран итте. «Башҡортостан», 15 ғинуар 2011.
БАРҠЫЛДАҠ ҺЫУЫҒЫ (Р: время весеннего холода, когда прилетают дрозды; И.: spring cold spell; T: bahar soğuğu) и. диал.
Барҡылдаҡтар килгән ваҡытта була торған яҙғы һыуыҡ. □ Время весеннего холода, когда прилетают дрозды. Барҡылдаҡ һыуығы emme.
БАРҠЫЛДАУ (барҡылда-) (Р.: издавать звук, похожий на крик дрозда;
5*
131
БАРИД III [рус. < лат. baris] (Р.: барид; И.: bug species; T.: baris) и.
Ҡоротҡос ҡуңыҙ. □ Барид (лат. Baris). Кәбеҫтә бариды. Йәшел барид. Pane бариды.
БАРИЙ [рус. < гр. barys "ауыр’] (Р.: барий; И.: barium; T.: baryum) и. хим.
Химик элемент, аҡ төҫтәге йомшаҡ металл. □ Барий. Барий сығарыу. Барий етеш-тереу.
БАРИТКА (Р: баретки; И.: shoes; Т.: ayakkabı) и. диал.
Беше йоҡа туҡыманан тегелгән еңел аяҡ кейеме. □ Баретки. Баритка кейеу. Баритка һатып алыу.
БАРИТОН [рус. < ит. baritona < гр. barytonos ‘түбән тауышлы’] (Р: баритон; И.: baritone; T.: bariton) и.
1. Бас менән тенор араһындағы ирҙәр тауышы. □ Баритон. Баритон менән йырлау. Баритон тауыш.
2. Шундай тауыш менән йырлаған кеше. □ Баритон. Баритон йырлай. ■ «Булмай, — тине Хоҙаяров. — Аккомпанемент юҡ. Минең бит лирик тенор. Ә был тонға йә баритон, йә бас ҡына бара». Р. Солтангәрәев.
3. Торбанан бер октаваға түбән тауыш сығарған тынлы музыка ҡоралы. □ Баритон. Баритон партияһы.
БАРКАС [рус. < нидерл. barkas] (Р: баркас; И.: launch; T.: şalupa) и.
1. Күп ишкәкле ҙур кәмә. □ Баркас. ■ [Перовский:] Флотилияға капитан-лейтенант Бутанов менән лейтенант Эрдели яуаплы, Һырдаръялағы пароходтар менән баркастар ҙа уларға беркетелә... Я. Хамматов.
2. Портта йөк ташый торған үҙе йөрөмәле кәмә. □ Баркас. Балыҡсылар баркасы.
БАРҠ-БАРҠ, барҡ та барҡ (Р: подражание голосам некоторых птиц; И.: imitation of birds’ sounds; T: vak vak) оҡш.
Ҡош тауышын белдергән һүҙ. □ Подражание голосам некоторых птиц (например, крику дрозда). Барҡ-барҡ итеу. Өйрәктәр барҡ-барҡ килә.
БАРҠЫЛДАҠ I (барҡылдағы) (Р: дрозд; И.: thrush; T.: karatavuk) и. зоол.
Турғайҙар ғаиләһенә ҡараған сыбар буҙ төҫтәге урман ҡошо. □ Дрозд (лат. Turdus merula). Барҡылдаҡ ояһы. Сыбар барҡылдаҡ. Муйыл барҡылдағы. Барҡылдаҡтар ағас емештәре менән туҡлана.
БАРҠЫЛДАҠ II (барҡылдағы) (Р: вид утки; И.: duck species; T: ördek türü) и. зоол.
Өйрәк төрө. □ Вид утки. Барҡылдаҡтар куп ашай.
БАРҠЫЛДАҠ III (Р: название родового подразделения башкир; И.: name of a Bashkir clanal subdivision; T: bir Başkurt soyunun ismi) и. диал.
Әйле башҡорттарына ҡараған бер аймаҡ исеме. □ Название родового подразделения башкир-айлинцев. ■ Был юлы «барҡылдаҡтар араһы кешеләре уҙ нәҫел-нәсәп тамырҙары менән таныштырҙы. «Инйәр», 29 октябрь 2009.
БАРҠЫЛДАҠТАР и . зоол. ҡар. барҡылдаҡ һымаҡтар.
БАРҠЫЛДАҠ ҺЫМАҠТАР (Р: се мейство птиц, относящиеся к отряду воробьиных; И.: birds of the sparrow family; T.: ötücü kuşlar) и. зоол.
Турғайҙар отрядына ҡараған ҡоштар ғаиләһе {барҡылдаҡ, һандуғас һ. б. ҡарай). □ Семейство птиц, относящиеся к отряду воробьиных (лат. Passeriformes). ■ Яңыраҡ Американың Бииби тигән төбәгендә — ҡара барҡылдаҡтарҙың, Швецияның Фальчепин-гында — һайыҫҡан һәм ҡарғаларҙың, Ита-лияның Фаэнцаһында һәм Канаданың Сент-Огюстен-де-Деморе тигән төбәгендә — ку-гәрсендәрҙең, Төркиәнең Бурса ҡалаһында сыйырсыҡтарҙың ҡырылыу ы йәмғиәтте хайран итте. «Башҡортостан», 15 ғинуар 2011.
БАРҠЫЛДАҠ ҺЫУЫҒЫ (Р: время весеннего холода, когда прилетают дрозды; И.: spring cold spell; T: bahar soğuğu) и. диал.
Барҡылдаҡтар килгән ваҡытта була торған яҙғы һыуыҡ. □ Время весеннего холода, когда прилетают дрозды. Барҡылдаҡ һыуығы emme.
БАРҠЫЛДАУ (барҡылда-) (Р.: издавать звук, похожий на крик дрозда;
5*
131