Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том II. 436 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
БҮРЕСЕЙӘҺЕ
лап, тау-таш гиҙгән буресе Яҡуп та күренмәй. Т. Хәйбуллин.
БҮРЕ СЕЙӘҺЕ и. бот. диал. ҡар. эт сейәһе. Буре сейәһе ҡыуағы.
БҮРЕ СЫБЫҒЫ и. бот. диал. ҡар. бүре еләге 1. Буре сыбығынан ағыуланыу.
БҮРЕҪ I (Р.: название родового подразделения башкир; И.: name of a Bashkir clanal subdivision; T.: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Эй, мырҙалар ҡәбиләләре аймағы. □ Бурее (название родового подразделения башкир племен ай, мурзалар). Буреҫ аймағы башҡорто.
БҮРЕҪ II (Р: злой; И.: evil; T.: kasıtlı) с. диал.
Яһил. □ Злой, коварный. Буреҫ кеше.
БҮРЕҪ ҮЛӘНЕ и. диал. ҡар. бүҫер үләне. Буреҫ уләне йыйыу.
БҮРЕ ҪЫРҒАҒЫ диал. ҡар. акман-тоҡман.
БҮРЕ ТАБАН(Ы) (Р: вид аппликации; И.: kind of applique; T.: aplike türü) и.
1. Ҡорама биҙәктең бер төрө. □ Волчья стопа (вид аппликации). Таҫтамалға буре табан биҙәге һалып сигеу.
2. һаҡлау көсөнә эйә булған биҙәк исеме.
□ Волчья стопа (название узора; выполняет обережную функцию). Буре табаны сигелгән ҡулъяулыҡ йорөтөу.
БҮРЕ ТАРАМЫШЫ (Р: сухожилие волка; И.: wolfs sinew; T.: kurt kirişi) и. миф.
1. ҡар. тарамыш.
2. Бурҙы табыр өсөн яндырыла торған бүре тарамышы. □ Сухожилие волка, сжигаемое при поисках вора. ■ Бурҙы табыр өсөн буре тарамышы яндыралар. Башҡорт мифологияһынан.
БҮРЕ ТЕШЕ (Р: волчий клык; И.: wolfs fang; T.: kurdun köpekdişi) и.
1. кар. теш.
2. миф. Мифологияла һаҡлау сараһы булып тороусы бүре теше. □ Волчий клык, используемый как амулет; оберег. ■ Буре тешен бишеккә элһәң, ен-шайтан килмәй. Башҡорт мифологияһынан.
БҮРЕ ТИРЕҺЕ (Р: волчья шкура; И.: wolfs skin; T.: kurdun derisi) и.
1. кар. тире.
2. миф. Мифологияла кешене, уның йортон һаҡлаусы булараҡ ҡулланылыусы бүре тиреһе. □ Волчья шкура, оберегающая человека, его дом от нечистой силы. ■ Буре тиреһенән тегелгән тун ен-шайтандан һаҡлай. Башҡорт мифологияһынан.
БҮРЕ ТУБЫҒЫ и. бот. диал. ҡар. айыу көпшәһе. Буре тубығы һындырып алыу.
БҮРЕ ТУН (Р: волчья шуба; И.: fur coat made of wolfs skin; T.: kurt derisinden körkü) и. этн.
1. Бүре тиреһенән тегелгән тун (юғары дәрәжәне, олпатлыҡты белдерә). □ Волчья шуба, являющаяся символом знатности, высокого статуса. Буре тун кейгән тархандар.
2. Туй йолаһында ҡоҙаларҙы оҙатҡанда кейелгән тире тун. □ Шуба, надеваемая при проводах сватов.
БҮРЕ ТЫРНАҒЫ I (P: горец змеиный; И.: common bistort; T.: kurt pençesi) и. бот.
Оҙонса япраҡлы, ал төҫтәге ваҡ өйкөм сәскәле, ҡыҙыл тамырлы һыуһыл ер үләне. □ Горец змеиный (лат. Polygonum bistorta). Буре тырнағы сәскә атҡан.
БҮРЕ ТЫРНАҒЫ II (Р: волчьи когти; И.: wolf claws; T.: kurt pençeleri) и.
1. ҡар. тырнаҡ.
2. миф. Мифологияла һаҡлаусы сара булараҡ бүре тырнағы. □ Волчьи когти, оберег, амулет. ■ Буре тырнағын баланың сәңгелдәгенә элеп ҡуйғандар, куҙҙән, сирҙән, биренән һаҡлаһын, тип. Башҡорт мифологияһынан.
БҮРЕ УЙЫНЫ (Р: название народной игры; И.: name of a popular game; T.: halk oyunu) и. этн.
Уйын исеме. □ Название народной игры (реликт тотемизма). Буре уйыны уйнау.
БҮРЕ УТЫ и. диал. ҡар. сабыртҡы. Тәнемә буре уты сыҡҡан.
БҮРЕҮ (Р: отек ног; И.: (o)edema in the legs; T.: ayak şişmesi) и. диал.
Аяҡ шеше. □ Отек ног. Аяғының буреуе ҡалҡҡан.
436
лап, тау-таш гиҙгән буресе Яҡуп та күренмәй. Т. Хәйбуллин.
БҮРЕ СЕЙӘҺЕ и. бот. диал. ҡар. эт сейәһе. Буре сейәһе ҡыуағы.
БҮРЕ СЫБЫҒЫ и. бот. диал. ҡар. бүре еләге 1. Буре сыбығынан ағыуланыу.
БҮРЕҪ I (Р.: название родового подразделения башкир; И.: name of a Bashkir clanal subdivision; T.: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Эй, мырҙалар ҡәбиләләре аймағы. □ Бурее (название родового подразделения башкир племен ай, мурзалар). Буреҫ аймағы башҡорто.
БҮРЕҪ II (Р: злой; И.: evil; T.: kasıtlı) с. диал.
Яһил. □ Злой, коварный. Буреҫ кеше.
БҮРЕҪ ҮЛӘНЕ и. диал. ҡар. бүҫер үләне. Буреҫ уләне йыйыу.
БҮРЕ ҪЫРҒАҒЫ диал. ҡар. акман-тоҡман.
БҮРЕ ТАБАН(Ы) (Р: вид аппликации; И.: kind of applique; T.: aplike türü) и.
1. Ҡорама биҙәктең бер төрө. □ Волчья стопа (вид аппликации). Таҫтамалға буре табан биҙәге һалып сигеу.
2. һаҡлау көсөнә эйә булған биҙәк исеме.
□ Волчья стопа (название узора; выполняет обережную функцию). Буре табаны сигелгән ҡулъяулыҡ йорөтөу.
БҮРЕ ТАРАМЫШЫ (Р: сухожилие волка; И.: wolfs sinew; T.: kurt kirişi) и. миф.
1. ҡар. тарамыш.
2. Бурҙы табыр өсөн яндырыла торған бүре тарамышы. □ Сухожилие волка, сжигаемое при поисках вора. ■ Бурҙы табыр өсөн буре тарамышы яндыралар. Башҡорт мифологияһынан.
БҮРЕ ТЕШЕ (Р: волчий клык; И.: wolfs fang; T.: kurdun köpekdişi) и.
1. кар. теш.
2. миф. Мифологияла һаҡлау сараһы булып тороусы бүре теше. □ Волчий клык, используемый как амулет; оберег. ■ Буре тешен бишеккә элһәң, ен-шайтан килмәй. Башҡорт мифологияһынан.
БҮРЕ ТИРЕҺЕ (Р: волчья шкура; И.: wolfs skin; T.: kurdun derisi) и.
1. кар. тире.
2. миф. Мифологияла кешене, уның йортон һаҡлаусы булараҡ ҡулланылыусы бүре тиреһе. □ Волчья шкура, оберегающая человека, его дом от нечистой силы. ■ Буре тиреһенән тегелгән тун ен-шайтандан һаҡлай. Башҡорт мифологияһынан.
БҮРЕ ТУБЫҒЫ и. бот. диал. ҡар. айыу көпшәһе. Буре тубығы һындырып алыу.
БҮРЕ ТУН (Р: волчья шуба; И.: fur coat made of wolfs skin; T.: kurt derisinden körkü) и. этн.
1. Бүре тиреһенән тегелгән тун (юғары дәрәжәне, олпатлыҡты белдерә). □ Волчья шуба, являющаяся символом знатности, высокого статуса. Буре тун кейгән тархандар.
2. Туй йолаһында ҡоҙаларҙы оҙатҡанда кейелгән тире тун. □ Шуба, надеваемая при проводах сватов.
БҮРЕ ТЫРНАҒЫ I (P: горец змеиный; И.: common bistort; T.: kurt pençesi) и. бот.
Оҙонса япраҡлы, ал төҫтәге ваҡ өйкөм сәскәле, ҡыҙыл тамырлы һыуһыл ер үләне. □ Горец змеиный (лат. Polygonum bistorta). Буре тырнағы сәскә атҡан.
БҮРЕ ТЫРНАҒЫ II (Р: волчьи когти; И.: wolf claws; T.: kurt pençeleri) и.
1. ҡар. тырнаҡ.
2. миф. Мифологияла һаҡлаусы сара булараҡ бүре тырнағы. □ Волчьи когти, оберег, амулет. ■ Буре тырнағын баланың сәңгелдәгенә элеп ҡуйғандар, куҙҙән, сирҙән, биренән һаҡлаһын, тип. Башҡорт мифологияһынан.
БҮРЕ УЙЫНЫ (Р: название народной игры; И.: name of a popular game; T.: halk oyunu) и. этн.
Уйын исеме. □ Название народной игры (реликт тотемизма). Буре уйыны уйнау.
БҮРЕ УТЫ и. диал. ҡар. сабыртҡы. Тәнемә буре уты сыҡҡан.
БҮРЕҮ (Р: отек ног; И.: (o)edema in the legs; T.: ayak şişmesi) и. диал.
Аяҡ шеше. □ Отек ног. Аяғының буреуе ҡалҡҡан.
436