Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том II. 507 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
БӘЛКЕЛДӘҮ
2. Дарыу үләненән яһалған төнәтмә.
□ Бальзам (настойка). Бәлзәм яһау. Бәлзәм эсеу.
БӘЛЗӘМЛЕ (Р.: бальзамический; И.: balsamic; Т.: шшпуаһ) с.
Бәлзәме булған. □ Бальзамический. Бәлзәмле сәй. Бәлзәмле матдәләр.
БӘЛЗӘМЛӘНЕҮ (бәлзәмлән-) ҡ. төш. ҡар. бәлзәмләү, страд, от бәлзәмләү.
БӘЛЗӘМЛӘТЕҮ (бәлзәмләт-) ҡ. йөкм. ҡар. бәлзәмләү, понуд. от бәлзәмләү.
БӘЛЗӘМЛӘҮ (бәлзәмлә-) (Р.: бальзамировать; И.: embalm; T.: mumyalamak) ҡ.
1. Боҙолоуҙан, сереүҙән һаҡлай торған матдә һөртөп һеңдереү. □ Бальзамировать. Мәйетте бәлзәмләу.
2. Берәй нәмәгә бәлзәм ҡушыу. □ Добавлять бальзам во что-л. Сәйҙе бәлзәмләп эсеу.
БӘЛИ [фарс. Jj] (Р.: да; И.: yes, indeed; T.: evet) мөн. иҫк.
Эйе, шулай. □ Да, таҡ.
БӘЛИҒI с. ҡар. балиғ. Бәлиғ бала.
БӘЛИҒII [ғәр. ] (Р.: красноречивый; И.: perfect; T.: beliğ) с.
Матур, төҙөк телле, камил. □ Красноречивый, совершенный. Бәлиғ әҫәр.
БӘЛИҒАНӘ [фарс. (Р.: красноречиво; И.: with high quality; thoroughly; T.: nitelikle) р. иҫк.
Матур итеп, еренә еткереп. □ Красноречиво, качественно. Бәлиғанә һөйләу. Бәли-ғанә эшләу.
БӘЛИҒ БУЛЫУ (бәлиғ бул-) ҡ. ҡар. балиғ булыу. ■ Бәлиғ булған балаларҙы булмаҫ алдап. М. Ғафури.
БӘЛЙЕРӘТЕҮ (бәлйерәт-) (Р.: дряхлеть; И.: grow decrepit; T.: halsiz düşürmek) ҡ.
Хәлһеҙләндереп, ҡарыуһыҙландырып ҡаҡшатыу. □ Дряхлеть. Эҫелек уны бәлйерәтте.
БӘЛЙЕРӘҮ (бәлйерә-) (Р: становиться вялым; И.: become listless; T.: halsiz düşmek) ҡ.
1. Хәлһеҙләнеп, ҡарыуһыҙланып, ҡаҡшап ҡалыу. □ Становиться вялым, апатичным, дряхлеть. Эҫенән бәлйерәу. ■ Ҡартлыҡтан бәлйерәгән бер айыу, һыйыр-фәлән ауларға .. ҡулынан килмәй башлағас, тауыҡ
урсетеп көн курмәксе булған. Әкиәттән. Ниңәлер буйһондо Гөлбаныу. Хәлһеҙләнеп, бәлйерәп киткән аяҡтарын өйөнә табан өҫтөрәне. Т. Ғарипова.
2. кусм. Булдыҡһыҙланыу, ебеү. □ Киснуть, раскисать. Бәлйерәгән ҡиәфәт. Ҡартлыҡтан бәлйерәу. ■ [Шәрәф:] Ҡара, малай, бик шәп ҡыҙ ул Сания. Бәлйерәп йөрөһәң, ҡолаҡ ҡағырһың. Н. Мусин. Ҡушкөбәк тишектәренән куҙҙәрен алмайынса, Ғәбделхәй ҡапыл бәлйерәне. Я. Хамматов. Уйнамаһаң, ҡайтып йоҡла, бәлйерәп тик ултырма! Халыҡ ижадынан. Был ҡыҙ алдында әллә кемең дә бәлйерәп төшөр. Н. Мусин.
БӘЛЙЕРӘШЕҮ (бәлйерәш-) ҡ. урт. ҡар. бәлйерәү 1. взаимн. от бәлйерәү 1. Бәлйерәшеп ултырыу.
БӘЛЙЕҮ (бәлйе ) ҡ. ҡар. бәлйерәү.
БӘЛЙӘ [фарсы efe бәл, бел ‘кәрәк’] (Р: поперечный топор; И.: transverse axe; T.: balta türü) и.
Кәкре йөҙлө бағау. □ Поперечный топор (для выдалбливания колодочных ульев и борщей). Бәлйә менән соҡоу.
БӘЛК (Р: подражание неустойчивому движению; И.: clap! flop!; T.: pat) оҡш.
Ниҙеңдер тоталҡаһыҙ булып ҡапыл тө-шөүен белдергән һүҙ. □ Подражание неустойчивому движению. Бәлк итеу. ■ [Йоҡас ҡарттың] башы, быуынһыҙ нәмә кеуек, бәлк итеп төшөп китте. Ғ. Дәүләтшин.
БӘЛК-БӘЛК (Р.: подражание многократным неустойчивым движениям; И.: flop! flop!; T.: pat pat) оҡш.
Ҡабат-ҡабат бәлк иткәнде белдергән һүҙ.
□ Подражание многократным неустойчивым движениям (многокр. от бәлк). Бәлк-бәлк итеу. Бәлк-бәлк килеу.
БӘЛКЕЛДӘТЕҮ (бәлкелдәт-) (Р: шатать; И.: sway; T.: sallandırmak) ҡ.
Бәлк-бәлк иттереү, бәлк-бәлк килтереү.
□ Шатать, лишать устойчивости. Йоҡомһорап арбала башты бәлкелдәтеп барыу.
БӘЛКЕЛДӘҮ (бәлкелдә-) (Р.: лишаться устойчивости; И.: lose balance; reel; T.: sallanmak) ҡ.
17*
507
2. Дарыу үләненән яһалған төнәтмә.
□ Бальзам (настойка). Бәлзәм яһау. Бәлзәм эсеу.
БӘЛЗӘМЛЕ (Р.: бальзамический; И.: balsamic; Т.: шшпуаһ) с.
Бәлзәме булған. □ Бальзамический. Бәлзәмле сәй. Бәлзәмле матдәләр.
БӘЛЗӘМЛӘНЕҮ (бәлзәмлән-) ҡ. төш. ҡар. бәлзәмләү, страд, от бәлзәмләү.
БӘЛЗӘМЛӘТЕҮ (бәлзәмләт-) ҡ. йөкм. ҡар. бәлзәмләү, понуд. от бәлзәмләү.
БӘЛЗӘМЛӘҮ (бәлзәмлә-) (Р.: бальзамировать; И.: embalm; T.: mumyalamak) ҡ.
1. Боҙолоуҙан, сереүҙән һаҡлай торған матдә һөртөп һеңдереү. □ Бальзамировать. Мәйетте бәлзәмләу.
2. Берәй нәмәгә бәлзәм ҡушыу. □ Добавлять бальзам во что-л. Сәйҙе бәлзәмләп эсеу.
БӘЛИ [фарс. Jj] (Р.: да; И.: yes, indeed; T.: evet) мөн. иҫк.
Эйе, шулай. □ Да, таҡ.
БӘЛИҒI с. ҡар. балиғ. Бәлиғ бала.
БӘЛИҒII [ғәр. ] (Р.: красноречивый; И.: perfect; T.: beliğ) с.
Матур, төҙөк телле, камил. □ Красноречивый, совершенный. Бәлиғ әҫәр.
БӘЛИҒАНӘ [фарс. (Р.: красноречиво; И.: with high quality; thoroughly; T.: nitelikle) р. иҫк.
Матур итеп, еренә еткереп. □ Красноречиво, качественно. Бәлиғанә һөйләу. Бәли-ғанә эшләу.
БӘЛИҒ БУЛЫУ (бәлиғ бул-) ҡ. ҡар. балиғ булыу. ■ Бәлиғ булған балаларҙы булмаҫ алдап. М. Ғафури.
БӘЛЙЕРӘТЕҮ (бәлйерәт-) (Р.: дряхлеть; И.: grow decrepit; T.: halsiz düşürmek) ҡ.
Хәлһеҙләндереп, ҡарыуһыҙландырып ҡаҡшатыу. □ Дряхлеть. Эҫелек уны бәлйерәтте.
БӘЛЙЕРӘҮ (бәлйерә-) (Р: становиться вялым; И.: become listless; T.: halsiz düşmek) ҡ.
1. Хәлһеҙләнеп, ҡарыуһыҙланып, ҡаҡшап ҡалыу. □ Становиться вялым, апатичным, дряхлеть. Эҫенән бәлйерәу. ■ Ҡартлыҡтан бәлйерәгән бер айыу, һыйыр-фәлән ауларға .. ҡулынан килмәй башлағас, тауыҡ
урсетеп көн курмәксе булған. Әкиәттән. Ниңәлер буйһондо Гөлбаныу. Хәлһеҙләнеп, бәлйерәп киткән аяҡтарын өйөнә табан өҫтөрәне. Т. Ғарипова.
2. кусм. Булдыҡһыҙланыу, ебеү. □ Киснуть, раскисать. Бәлйерәгән ҡиәфәт. Ҡартлыҡтан бәлйерәу. ■ [Шәрәф:] Ҡара, малай, бик шәп ҡыҙ ул Сания. Бәлйерәп йөрөһәң, ҡолаҡ ҡағырһың. Н. Мусин. Ҡушкөбәк тишектәренән куҙҙәрен алмайынса, Ғәбделхәй ҡапыл бәлйерәне. Я. Хамматов. Уйнамаһаң, ҡайтып йоҡла, бәлйерәп тик ултырма! Халыҡ ижадынан. Был ҡыҙ алдында әллә кемең дә бәлйерәп төшөр. Н. Мусин.
БӘЛЙЕРӘШЕҮ (бәлйерәш-) ҡ. урт. ҡар. бәлйерәү 1. взаимн. от бәлйерәү 1. Бәлйерәшеп ултырыу.
БӘЛЙЕҮ (бәлйе ) ҡ. ҡар. бәлйерәү.
БӘЛЙӘ [фарсы efe бәл, бел ‘кәрәк’] (Р: поперечный топор; И.: transverse axe; T.: balta türü) и.
Кәкре йөҙлө бағау. □ Поперечный топор (для выдалбливания колодочных ульев и борщей). Бәлйә менән соҡоу.
БӘЛК (Р: подражание неустойчивому движению; И.: clap! flop!; T.: pat) оҡш.
Ниҙеңдер тоталҡаһыҙ булып ҡапыл тө-шөүен белдергән һүҙ. □ Подражание неустойчивому движению. Бәлк итеу. ■ [Йоҡас ҡарттың] башы, быуынһыҙ нәмә кеуек, бәлк итеп төшөп китте. Ғ. Дәүләтшин.
БӘЛК-БӘЛК (Р.: подражание многократным неустойчивым движениям; И.: flop! flop!; T.: pat pat) оҡш.
Ҡабат-ҡабат бәлк иткәнде белдергән һүҙ.
□ Подражание многократным неустойчивым движениям (многокр. от бәлк). Бәлк-бәлк итеу. Бәлк-бәлк килеу.
БӘЛКЕЛДӘТЕҮ (бәлкелдәт-) (Р: шатать; И.: sway; T.: sallandırmak) ҡ.
Бәлк-бәлк иттереү, бәлк-бәлк килтереү.
□ Шатать, лишать устойчивости. Йоҡомһорап арбала башты бәлкелдәтеп барыу.
БӘЛКЕЛДӘҮ (бәлкелдә-) (Р.: лишаться устойчивости; И.: lose balance; reel; T.: sallanmak) ҡ.
17*
507