Баш
Рус
Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том II. 95 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
БАҠАУЫЛДЫҠ
БАҠАЙ III (Р.: название родового подразделения башкир; И.: name of a Bashkir clanal subdivision; T.: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Юрматы ырыуы аймағы. □ Бакай (название родового подразделения башкир рода юрматы). Мин баҡай аймағынан булам.
БАҠАЙЫУ (баҡай-, баҡая) ҡ. диал. ҡар. аҡайыу 2. Баҡайып ҡарау.
БАҠА ҠАБЫҒЫ (Р.: ракушка моллюска; И.: mollusc shell; T.: yumuşakça kavkısı) и. диал.
Ҡабырсаҡ. □ Ракушка моллюска. Йылғала баҡа ҡабығы куп.
БАҠА ҠАБЫРСАҒЫ и. диал. ҡар. ҡабырсаҡ. Баҡа ҡабырсағы табып алыу.
БАҠАҠАЙ и. диал. ҡар. ҡабырсаҡ.
Баҡаҡайҙар йыйыу.
БАҠА ҠАРШЫУАҺЫ и. диал. ҡар. ҡабырсаҡ. Баҡа ҡаршыуаһы эҙләу.
БАҠАЛСАЙ и. диал. ҡар. баҡай II. Баҡалсай һөйәге.
БАҠАН (Р: шест; И.: post, pole; T: sırık) и.
Бәйгелә ярышып буйлай торған оҙон шыма бағана; һырғауыл. □ Шест, столб (на который взбираются на состязаниях). Баҡанға менеу.
БАҠАСАЙ (Р.: улотрикс; И.: ulothrix; Т: su yosunu) и. бот.
1. Һыуҙа мамыҡланып ятҡан йәшел үҫемлек; сай, тәлмәрйен ебәге. □ Улотрикс (водоросль) (лат. Ulothrix).
2. ҡар. лай.
Б АҠ АС АП (баҡасабы) (Р: шёлк зелёного цвета; И.: silk of a green colour; T.: yeşil ipek) и. диал.
Йәшел йомшаҡ ебәк. □ Шёлк зелёного цвета. Баҡасаптан сапан кейеп алған.
БАҠА СИРЕ (Р: туберкулёз шейных желез; И.: tuberculosis of jugular glands; T.: boyun bezi tüberkülozu) и.
1. диал. ҡар. баҡа яңаҡ.
2. миф. Баҡа ярҙамында сихырлауҙан барлыҡҡа килгән ауырыу; баҡа яңаҡ. □ Туберкулёз шейных желез (по поверьям, болезнь связана с порчей с помощью жабы).
■ Баҡа сиренең уҙенең ене бар. Башҡорт мифологияһынан.
БАҠАТАЛ (Р: ива ползучая; И.: creeping willow; T.: söğüt) и. бот. диал.
Йүрмә тал. □ Ива ползучая (лат. Salix reptans). Яр буйында баҡаталдар уҫә.
БАҠА ТЕЛЕ (Р: заговор жабы; И.: toad exorcism; T.: kara kurbağa büyüsü) и. миф.
Баҡаны арбау һүҙҙәре. □ Заговор жабы.
■ Баҡа менән йыландың уҙҙәренең телдәре бар. Башҡорт мифологияһынан.
БАҠА ТӘН (Р: фринодерма; И.: рһгу-noderma; T: kara kurbağa derisi) и.
1. мед. Организмда А витамины етмәүҙән барлыҡҡа килгән тире ауырыуы. □ Фринодерма (жабья кожа).
2. миф. Башҡорттарҙың ышаныуҙары буйынса, баҡаны үлтерһәң, уның ҡарғышы төшөп, кешенең тиреһе баҡа тиреһе кеүек булып китә икән. □ Жабья кожа (по поверьям, нельзя убивать жабу, она может проклясть, и у человека будет жабья кожа). ■ Баҡаны ултерергә ярамай. Ҡарғышы бар. Кешенең тәне баҡа тән була, ти. Хәйер биреп ғәфу алырға кәрәк. Башҡорт мифологияһынан.
БАҠА ТӘҢКӘҺЕ и. бот. диал.
1. ҡар. тәлмәрйен тәңкәһе.
2. ҡар. юл япрағы. Яраға баҡа тәңкәһе баҫыу.
БАҠА УЛТЫРТЫУ (баҡа ултырт-) (Р: сажание жабы; И.: placing a toad; T: büyü ile iyileştirme usulü) ҡ. миф.
Магик медицинаға бәйле дауалау сараһы. □ Сажание жабы (связано с магической медициной). ■ Йылан саҡҡан ергә баҡа ултырталар. Ағыуҙы һурып ала ла, ятып улә, ти. Башҡорт мифологияһынан.
БАҠАУЫҘ (Р: технический ключ; И.: spanner; T.: teknik anahtar) и. диал.
Ҡыҫҡыс, тәгәрмәскә ҡулса кейҙереү ҡоралы. □ Технический ключ. Тәгәрмәскә баҡауыҙ менән ҡулса кейҙереу.
БАҠАУЫЛДЫҠ I (баҡауылдығы) и. диал. ҡар. ылымыҡ. Йылғала баҡауылдыҡ-тар уҫә.
95
БАҠАЙ III (Р.: название родового подразделения башкир; И.: name of a Bashkir clanal subdivision; T.: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Юрматы ырыуы аймағы. □ Бакай (название родового подразделения башкир рода юрматы). Мин баҡай аймағынан булам.
БАҠАЙЫУ (баҡай-, баҡая) ҡ. диал. ҡар. аҡайыу 2. Баҡайып ҡарау.
БАҠА ҠАБЫҒЫ (Р.: ракушка моллюска; И.: mollusc shell; T.: yumuşakça kavkısı) и. диал.
Ҡабырсаҡ. □ Ракушка моллюска. Йылғала баҡа ҡабығы куп.
БАҠА ҠАБЫРСАҒЫ и. диал. ҡар. ҡабырсаҡ. Баҡа ҡабырсағы табып алыу.
БАҠАҠАЙ и. диал. ҡар. ҡабырсаҡ.
Баҡаҡайҙар йыйыу.
БАҠА ҠАРШЫУАҺЫ и. диал. ҡар. ҡабырсаҡ. Баҡа ҡаршыуаһы эҙләу.
БАҠАЛСАЙ и. диал. ҡар. баҡай II. Баҡалсай һөйәге.
БАҠАН (Р: шест; И.: post, pole; T: sırık) и.
Бәйгелә ярышып буйлай торған оҙон шыма бағана; һырғауыл. □ Шест, столб (на который взбираются на состязаниях). Баҡанға менеу.
БАҠАСАЙ (Р.: улотрикс; И.: ulothrix; Т: su yosunu) и. бот.
1. Һыуҙа мамыҡланып ятҡан йәшел үҫемлек; сай, тәлмәрйен ебәге. □ Улотрикс (водоросль) (лат. Ulothrix).
2. ҡар. лай.
Б АҠ АС АП (баҡасабы) (Р: шёлк зелёного цвета; И.: silk of a green colour; T.: yeşil ipek) и. диал.
Йәшел йомшаҡ ебәк. □ Шёлк зелёного цвета. Баҡасаптан сапан кейеп алған.
БАҠА СИРЕ (Р: туберкулёз шейных желез; И.: tuberculosis of jugular glands; T.: boyun bezi tüberkülozu) и.
1. диал. ҡар. баҡа яңаҡ.
2. миф. Баҡа ярҙамында сихырлауҙан барлыҡҡа килгән ауырыу; баҡа яңаҡ. □ Туберкулёз шейных желез (по поверьям, болезнь связана с порчей с помощью жабы).
■ Баҡа сиренең уҙенең ене бар. Башҡорт мифологияһынан.
БАҠАТАЛ (Р: ива ползучая; И.: creeping willow; T.: söğüt) и. бот. диал.
Йүрмә тал. □ Ива ползучая (лат. Salix reptans). Яр буйында баҡаталдар уҫә.
БАҠА ТЕЛЕ (Р: заговор жабы; И.: toad exorcism; T.: kara kurbağa büyüsü) и. миф.
Баҡаны арбау һүҙҙәре. □ Заговор жабы.
■ Баҡа менән йыландың уҙҙәренең телдәре бар. Башҡорт мифологияһынан.
БАҠА ТӘН (Р: фринодерма; И.: рһгу-noderma; T: kara kurbağa derisi) и.
1. мед. Организмда А витамины етмәүҙән барлыҡҡа килгән тире ауырыуы. □ Фринодерма (жабья кожа).
2. миф. Башҡорттарҙың ышаныуҙары буйынса, баҡаны үлтерһәң, уның ҡарғышы төшөп, кешенең тиреһе баҡа тиреһе кеүек булып китә икән. □ Жабья кожа (по поверьям, нельзя убивать жабу, она может проклясть, и у человека будет жабья кожа). ■ Баҡаны ултерергә ярамай. Ҡарғышы бар. Кешенең тәне баҡа тән була, ти. Хәйер биреп ғәфу алырға кәрәк. Башҡорт мифологияһынан.
БАҠА ТӘҢКӘҺЕ и. бот. диал.
1. ҡар. тәлмәрйен тәңкәһе.
2. ҡар. юл япрағы. Яраға баҡа тәңкәһе баҫыу.
БАҠА УЛТЫРТЫУ (баҡа ултырт-) (Р: сажание жабы; И.: placing a toad; T: büyü ile iyileştirme usulü) ҡ. миф.
Магик медицинаға бәйле дауалау сараһы. □ Сажание жабы (связано с магической медициной). ■ Йылан саҡҡан ергә баҡа ултырталар. Ағыуҙы һурып ала ла, ятып улә, ти. Башҡорт мифологияһынан.
БАҠАУЫҘ (Р: технический ключ; И.: spanner; T.: teknik anahtar) и. диал.
Ҡыҫҡыс, тәгәрмәскә ҡулса кейҙереү ҡоралы. □ Технический ключ. Тәгәрмәскә баҡауыҙ менән ҡулса кейҙереу.
БАҠАУЫЛДЫҠ I (баҡауылдығы) и. диал. ҡар. ылымыҡ. Йылғала баҡауылдыҡ-тар уҫә.
95