Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том III. 436 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ДӨМБӘҪЛӘШЕҮ
ДӨМБӘҪЛӘШЕҮ (дөмбәҫләш-) ҡ. урт. ҡар. дөмбәҫләү, взаимн. от дөмбәҫләү. Малайҙар дөмбәҫләшә башланы.
ДӨМӨГӨҮ (дөмөк-) ҡ. тупаҫ. ҡар. үлеү. Дөмөгөп китеу. а [Аҡмал] йортауайҙың: «Телеңде тый, эт!» — тип ажғырыуына: « Үҙең дөмөк!» — тип яуап бирҙе. Б. Рафиҡов. «Дөмөктө», — тине Байгилде. Ҡымшанмай ятҡан батырҙың ҡабырғаһына тибеп, атына ырғып менде. Ә. Хәкимов. Дөмөктө лә дошман уҙ өңөндә, әммә еңеу төштө ҡиммәткә. Бәйеттән.
♦ Дөмөккөр (йәки дөмөк, дөмөккән, дөмөкһөн, дөмөгөп киткере) әрләгәндә, ҡарғағанда әйтелә. □ Чтобы сдохнуть, чтобы сгинуть тебе, ему.
ДӨМӨГӨШӨҮ (дөмөгөш-) ҡ. ҡар. үлешеү. Дөмөгөшөп бөттөләр.
ДӨМӨКТӨРӨЛӨҮ (дөмөктөрөл-) ҡ. төш. ҡар. дөмөктөрөү, страд, от дөмөктөрөү. Дошман дөмөктөрөлдө.
ДӨМӨКТӨРӨҮ (дөмөктөр-) (Р: прикончить; И.: kill; finish off; T.: öldürmek) ҡ.
Үлтереү, юҡ итеү, бөтөрөү. □ Прикончить, убивать, уничтожать. В Хәлһеҙләнеп йығылған, шулай ҙа һаман торорға көсәнгән бурене Уйылдандың суҡмары тамам дөмөктөрҙө. Н. Мусин. Сираттағы бер атакала [Васильченконың] елкәһенә эләкте пуля, уҙебеҙҙекеләр дөмөктөрҙө, кем тәуәк-кәлләгәндер, .. белмәнеләр ҙә, курмәнеләр ҙә. М. Ҡунафин. Автоматчиктар дурт фашисты дөмөктөрҙө. Гранаталар бәреп, танкыны ла яндырҙы. Й. Солтанов.
ДӨМӨРӘЙЕҮ (дөмөрәй-) ҡ. диал. ҡар. ҡараңғыланыу 1. Көн дөмөрәйҙе.
ДӨМП (Р/.домп!; И.: boom!, bang!; T.: güm!) оҡш.
Ҡаты нәмәгә тупаҫ нәмә менән һуҡҡанда сыҡҡан тоноҡ тауышты белдергән һүҙ. □ Домп, бух (подражание глухому, отрывистому звуку удара, падения и т. п.). Дөмп итеп иҙәнгә йығылдым.
ДӨМП-ДӨМП (Р: домп-домп!; И.: boom!, bang!; T.: güm!) оҡш.
Ҡабат-ҡабат дөмп иткәнде белдергән һүҙ.
□ Домп-домп, бух-бух (подражание многократным глухим, отрывистым звукам удара, падения и т. п.). Дөмп-дөмп биргесләп алыу.
ДӨМПӨЛДӘТЕҮ (дөмпөлдәт-) (Р: резко, глухо хлопать; И.: thump; T.: gümbürdemek) ҡ.
Дөмп иттереү, дөмп итеп һуғыу, ҡағыу.
□ Резко, глухо хлопать чем. Дөмпөлдәтеп ябыу. Дөмпөлдәтеп тибеу.
ДӨМПӨЛДӘҮ (дөмпөлдә-) (Р: резко и глухо хлопать; И.: bang, boom; T.: gümbürdemek) ҡ.
Дөмп итеү. □ Резко и глухо хлопать. Дөмпөлдәп килеп төшөу.
ДӨМПӨЛДӘШЕҮ (дөмпөлдәш-) ҡ. ҡар. дөмпөлдәү. Дөмпөлдәтеп ҡойолоу.
ДӨМП ТӘ ДӨМП оҡш. ҡар. дөмп-дөмп.
ДӨМПӘҪЛӘҮ (дөмпәҫлә-) ҡ. диал. ҡар. дөмбәҫләү.
ДӨМРӘНЛӘҮ (дөмрәнлә-) (Р: идти вперевалку; И.: waddle; T.: yürürken sırtını kamburlaştırmak) ҡ.
Кәүҙәне ныҡ тота алмай алға эйелеп, бөкрәйеп хәрәкәт итеү (куберәк оло кешеләргә ҡарата әйтелә). □ Идти вперевалку, сгорбившись. Дөмрәнләп атлау. ■ [Алпамыша] дөмрәнләп ҡасып барған Ҡолтабанды тотоп алып, ас биленән ҡултығына ҡыҫа. «Алпамыша».
ДӨМҺӘг/. диал. ҡар. төпһә. Ағас дөмһәһе.
ДӨМҺӘРЕҮ (дөмһәр-) (Р: мрачнеть;
И.: cloud over; T.: somurtmak) ҡ.
Ҡараңғыланыу, ҡомһарыу (йөҙгә ҡарата). □ Мрачнеть, омрачаться (о взоре, лице). Дөмһәреп йөрөп ята. Дөмһәреп ҡараш һипте. Йөҙ дөмһәреу.
ДӨМӘЙЕҮ (дөмәй-) (Р: лежать как чурбан; И.: lie like a log; T: kütük gibi yatmak) ҡ.
Түңгәк һымаҡ булып ҡалҡып ятыу. □ Лежать как чурбан, как пень. Дөмәйеп ятҡан таш.
ДӨМ ЯМҒЫР (Р: ливневый дождь; И.: torrential rain, downpour; T: kuvvetli yağmur) и.
436
ДӨМБӘҪЛӘШЕҮ (дөмбәҫләш-) ҡ. урт. ҡар. дөмбәҫләү, взаимн. от дөмбәҫләү. Малайҙар дөмбәҫләшә башланы.
ДӨМӨГӨҮ (дөмөк-) ҡ. тупаҫ. ҡар. үлеү. Дөмөгөп китеу. а [Аҡмал] йортауайҙың: «Телеңде тый, эт!» — тип ажғырыуына: « Үҙең дөмөк!» — тип яуап бирҙе. Б. Рафиҡов. «Дөмөктө», — тине Байгилде. Ҡымшанмай ятҡан батырҙың ҡабырғаһына тибеп, атына ырғып менде. Ә. Хәкимов. Дөмөктө лә дошман уҙ өңөндә, әммә еңеу төштө ҡиммәткә. Бәйеттән.
♦ Дөмөккөр (йәки дөмөк, дөмөккән, дөмөкһөн, дөмөгөп киткере) әрләгәндә, ҡарғағанда әйтелә. □ Чтобы сдохнуть, чтобы сгинуть тебе, ему.
ДӨМӨГӨШӨҮ (дөмөгөш-) ҡ. ҡар. үлешеү. Дөмөгөшөп бөттөләр.
ДӨМӨКТӨРӨЛӨҮ (дөмөктөрөл-) ҡ. төш. ҡар. дөмөктөрөү, страд, от дөмөктөрөү. Дошман дөмөктөрөлдө.
ДӨМӨКТӨРӨҮ (дөмөктөр-) (Р: прикончить; И.: kill; finish off; T.: öldürmek) ҡ.
Үлтереү, юҡ итеү, бөтөрөү. □ Прикончить, убивать, уничтожать. В Хәлһеҙләнеп йығылған, шулай ҙа һаман торорға көсәнгән бурене Уйылдандың суҡмары тамам дөмөктөрҙө. Н. Мусин. Сираттағы бер атакала [Васильченконың] елкәһенә эләкте пуля, уҙебеҙҙекеләр дөмөктөрҙө, кем тәуәк-кәлләгәндер, .. белмәнеләр ҙә, курмәнеләр ҙә. М. Ҡунафин. Автоматчиктар дурт фашисты дөмөктөрҙө. Гранаталар бәреп, танкыны ла яндырҙы. Й. Солтанов.
ДӨМӨРӘЙЕҮ (дөмөрәй-) ҡ. диал. ҡар. ҡараңғыланыу 1. Көн дөмөрәйҙе.
ДӨМП (Р/.домп!; И.: boom!, bang!; T.: güm!) оҡш.
Ҡаты нәмәгә тупаҫ нәмә менән һуҡҡанда сыҡҡан тоноҡ тауышты белдергән һүҙ. □ Домп, бух (подражание глухому, отрывистому звуку удара, падения и т. п.). Дөмп итеп иҙәнгә йығылдым.
ДӨМП-ДӨМП (Р: домп-домп!; И.: boom!, bang!; T.: güm!) оҡш.
Ҡабат-ҡабат дөмп иткәнде белдергән һүҙ.
□ Домп-домп, бух-бух (подражание многократным глухим, отрывистым звукам удара, падения и т. п.). Дөмп-дөмп биргесләп алыу.
ДӨМПӨЛДӘТЕҮ (дөмпөлдәт-) (Р: резко, глухо хлопать; И.: thump; T.: gümbürdemek) ҡ.
Дөмп иттереү, дөмп итеп һуғыу, ҡағыу.
□ Резко, глухо хлопать чем. Дөмпөлдәтеп ябыу. Дөмпөлдәтеп тибеу.
ДӨМПӨЛДӘҮ (дөмпөлдә-) (Р: резко и глухо хлопать; И.: bang, boom; T.: gümbürdemek) ҡ.
Дөмп итеү. □ Резко и глухо хлопать. Дөмпөлдәп килеп төшөу.
ДӨМПӨЛДӘШЕҮ (дөмпөлдәш-) ҡ. ҡар. дөмпөлдәү. Дөмпөлдәтеп ҡойолоу.
ДӨМП ТӘ ДӨМП оҡш. ҡар. дөмп-дөмп.
ДӨМПӘҪЛӘҮ (дөмпәҫлә-) ҡ. диал. ҡар. дөмбәҫләү.
ДӨМРӘНЛӘҮ (дөмрәнлә-) (Р: идти вперевалку; И.: waddle; T.: yürürken sırtını kamburlaştırmak) ҡ.
Кәүҙәне ныҡ тота алмай алға эйелеп, бөкрәйеп хәрәкәт итеү (куберәк оло кешеләргә ҡарата әйтелә). □ Идти вперевалку, сгорбившись. Дөмрәнләп атлау. ■ [Алпамыша] дөмрәнләп ҡасып барған Ҡолтабанды тотоп алып, ас биленән ҡултығына ҡыҫа. «Алпамыша».
ДӨМҺӘг/. диал. ҡар. төпһә. Ағас дөмһәһе.
ДӨМҺӘРЕҮ (дөмһәр-) (Р: мрачнеть;
И.: cloud over; T.: somurtmak) ҡ.
Ҡараңғыланыу, ҡомһарыу (йөҙгә ҡарата). □ Мрачнеть, омрачаться (о взоре, лице). Дөмһәреп йөрөп ята. Дөмһәреп ҡараш һипте. Йөҙ дөмһәреу.
ДӨМӘЙЕҮ (дөмәй-) (Р: лежать как чурбан; И.: lie like a log; T: kütük gibi yatmak) ҡ.
Түңгәк һымаҡ булып ҡалҡып ятыу. □ Лежать как чурбан, как пень. Дөмәйеп ятҡан таш.
ДӨМ ЯМҒЫР (Р: ливневый дождь; И.: torrential rain, downpour; T: kuvvetli yağmur) и.
436