Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том III. 476 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ДӘҮЛӘТ АППАРАТЫ
эше менән дә булашманы, бөтә шөғөлө яҡшы аттар, һунарға йөрөү, императрицаның күңелен күтәреү генә булды. Ғ. Ибраһимов.
2. Байлыҡ, мал-мөлкәт. □ Богатство, состояние; благо. Дәүләт туплау. ■ Мәгәр һыу бүкәнең төҫөн асалыр, һыу менән ергә дәүләт сәсәлер. М. Өмөтбаев. • Тырышҡанға дәүләт бар. Мәҡәл. Артыҡ дәүләт күҙ сығара. Мәҡәл. Ҡәрҙәшһеҙгә ҡеүәт юҡ, уланһыҙға дәүләт юҡ. Мәҡәл. Яҡшы ҡатын — өй дәүләте, яҡшы кейем — туй дәүләте. Әйтем.
ДӘҮЛӘТ АППАРАТЫ (Р.: государственный аппарат; И.: state apparatus; T.: devlet idaresi) и.
Дәүләт етәкселегенең бөтә сфераларын хеҙмәтләндереүсе учреждениелар, ойошмалар, хеҙмәткәрҙәр. □ Государственный аппарат. Дәүләт аппараты хеҙмәткәрҙәре. Дәүләт аппараты структураһы.
ДӘҮЛӘТ-АРА (Р: межгосударственный; И.: intergovernmental; T: devletlerarası) с.
Ике йәки бер нисә дәүләт өсөн уртаҡ; дәүләттәр араһындағы. □ Межгосударственный. Дәүләт-ара килешеү.
ДӘҮЛӘТ ВЛАСЫ (Р: государственная власть; И.: state authority governmental authorities; T.: hükümranlık) и.
Дәүләт менән идара итеү хоҡуғы; сәйәси хакимлыҡ. □ Государственная власть. Дәүләт власы ҡарарҙары.
ДӘҮЛӘТ ДЕПАРТАМЕНТЫ (Р: государственный департамент; И.: State department; T.: Devlet dairesi) и.
Тышҡы эштәр министрлығы (АҠШ һ. б ҡайһы бер дәүләттәрҙә). □ Государственный департамент. Дәүләт департаменты етәкселеге.
ДӘҮЛӘТ ИДАРАЛЫҒЫ (Р: государ-ственнное управление; И.: public (state) administration; T: devlet idaresi) u.
Хакимлыҡ, етәкселек. □ Государственное управление. Дәүләт идаралығы етәкселеге.
ДӘҮЛӘТ ҠОШО и. ҡар. дәүләтле ҡош. ■ Һин икәнһең егет солтаны, дәүләт ҡошо ҡунһын башыңа. Халыҡ йырынан.
ДӘҮЛӘТЛЕ (Р: богатый; И.: wealthy; affluent; T: zengin) с.
Дәүләте (2) бар, дәүләте булған; бай, хәлле, мөлкәтле. □ Богатый, состоятельный. Дәүләтле ғаилә.
ДӘҮЛӘТЛЕ ҠОШ (Р: священная птица счастья; И.: sacred bird; T: devlet kuşu) и. миф.
Бәхет ҡошо, изге ҡош. □ Священная птица счастья. Дәүләтле ҡош теләү. ■ Был бит дәүләтле ҡош булырға оҡшай. Ул, моғайын, беҙҙән ризыҡ һорайҙыр. Әкиәттән.
ДӘҮЛӘТЛӘШЕҮ (дәүләтләш-) (Р: национализироваться; И.: become nationalized; T.: devletleşmek) ҡ.
Дәүләт мил кенә күсеү (ер һәм халыҡ хужалығының торлө тармаҡтарына ҡарата).
□ Национализироваться. Дәүләтләшкән ерҙәр.
ДӘҮЛӘТЛӘШТЕРЕҮ (дәүләтләштер-) (Р: национализировать; И.: nationalize; Т.: devletleştirmek) ҡ.
Дәүләт милкенә әйләндереү, дәүләт мил-кенә күсереү. □ Национализировать. Заводтарҙы дәүләтләштереү. Ер аҫты байлыҡтарын дәүләтләштереп ҡуйыу.
ДӘҮЛӘТСЕЛЕК (дәүләтселеге) (Р: государственность; И.: statehood; T.: devletçilik) и.
Дәүләт төҙөлөшө, дәүләт ойошмаһы.
□ Государственность. Дәүләтселек билдәһе. Дәүләтселек юлы. Дәүләтселек күренештәре. ■ [Башҡортостан флагы] республикабыҙҙың дәүләтселек билдәһе булараҡ, Башҡортостандың барлыҡ дәүләт учреждениелары, хакимиәт биналары башында ғорур елберләй. «Башҡортостан», 25 февраль 2012.
ДӘҮЛӘТҺЕҘ (Р: безгосударственный; И.: stateless; T.: devletsiz) с.
1. Дәүләте (1) булмаған, дәүләт булып ойошмаған. □ Безгосударственный. Даулат-һеҙ йәмғиәт. Дәүләтһеҙ халыҡ.
2. Ҙур дәүләте (2) булмаған, мал-мөлкәте иҫәпле, бай түгел. □ Небогатый, нуждающийся. Дәүләтһеҙ кеше.
ДӘҮМӘЛ (Р: объём; И.: volume; amount; T.: hacim) и.
476
эше менән дә булашманы, бөтә шөғөлө яҡшы аттар, һунарға йөрөү, императрицаның күңелен күтәреү генә булды. Ғ. Ибраһимов.
2. Байлыҡ, мал-мөлкәт. □ Богатство, состояние; благо. Дәүләт туплау. ■ Мәгәр һыу бүкәнең төҫөн асалыр, һыу менән ергә дәүләт сәсәлер. М. Өмөтбаев. • Тырышҡанға дәүләт бар. Мәҡәл. Артыҡ дәүләт күҙ сығара. Мәҡәл. Ҡәрҙәшһеҙгә ҡеүәт юҡ, уланһыҙға дәүләт юҡ. Мәҡәл. Яҡшы ҡатын — өй дәүләте, яҡшы кейем — туй дәүләте. Әйтем.
ДӘҮЛӘТ АППАРАТЫ (Р.: государственный аппарат; И.: state apparatus; T.: devlet idaresi) и.
Дәүләт етәкселегенең бөтә сфераларын хеҙмәтләндереүсе учреждениелар, ойошмалар, хеҙмәткәрҙәр. □ Государственный аппарат. Дәүләт аппараты хеҙмәткәрҙәре. Дәүләт аппараты структураһы.
ДӘҮЛӘТ-АРА (Р: межгосударственный; И.: intergovernmental; T: devletlerarası) с.
Ике йәки бер нисә дәүләт өсөн уртаҡ; дәүләттәр араһындағы. □ Межгосударственный. Дәүләт-ара килешеү.
ДӘҮЛӘТ ВЛАСЫ (Р: государственная власть; И.: state authority governmental authorities; T.: hükümranlık) и.
Дәүләт менән идара итеү хоҡуғы; сәйәси хакимлыҡ. □ Государственная власть. Дәүләт власы ҡарарҙары.
ДӘҮЛӘТ ДЕПАРТАМЕНТЫ (Р: государственный департамент; И.: State department; T.: Devlet dairesi) и.
Тышҡы эштәр министрлығы (АҠШ һ. б ҡайһы бер дәүләттәрҙә). □ Государственный департамент. Дәүләт департаменты етәкселеге.
ДӘҮЛӘТ ИДАРАЛЫҒЫ (Р: государ-ственнное управление; И.: public (state) administration; T: devlet idaresi) u.
Хакимлыҡ, етәкселек. □ Государственное управление. Дәүләт идаралығы етәкселеге.
ДӘҮЛӘТ ҠОШО и. ҡар. дәүләтле ҡош. ■ Һин икәнһең егет солтаны, дәүләт ҡошо ҡунһын башыңа. Халыҡ йырынан.
ДӘҮЛӘТЛЕ (Р: богатый; И.: wealthy; affluent; T: zengin) с.
Дәүләте (2) бар, дәүләте булған; бай, хәлле, мөлкәтле. □ Богатый, состоятельный. Дәүләтле ғаилә.
ДӘҮЛӘТЛЕ ҠОШ (Р: священная птица счастья; И.: sacred bird; T: devlet kuşu) и. миф.
Бәхет ҡошо, изге ҡош. □ Священная птица счастья. Дәүләтле ҡош теләү. ■ Был бит дәүләтле ҡош булырға оҡшай. Ул, моғайын, беҙҙән ризыҡ һорайҙыр. Әкиәттән.
ДӘҮЛӘТЛӘШЕҮ (дәүләтләш-) (Р: национализироваться; И.: become nationalized; T.: devletleşmek) ҡ.
Дәүләт мил кенә күсеү (ер һәм халыҡ хужалығының торлө тармаҡтарына ҡарата).
□ Национализироваться. Дәүләтләшкән ерҙәр.
ДӘҮЛӘТЛӘШТЕРЕҮ (дәүләтләштер-) (Р: национализировать; И.: nationalize; Т.: devletleştirmek) ҡ.
Дәүләт милкенә әйләндереү, дәүләт мил-кенә күсереү. □ Национализировать. Заводтарҙы дәүләтләштереү. Ер аҫты байлыҡтарын дәүләтләштереп ҡуйыу.
ДӘҮЛӘТСЕЛЕК (дәүләтселеге) (Р: государственность; И.: statehood; T.: devletçilik) и.
Дәүләт төҙөлөшө, дәүләт ойошмаһы.
□ Государственность. Дәүләтселек билдәһе. Дәүләтселек юлы. Дәүләтселек күренештәре. ■ [Башҡортостан флагы] республикабыҙҙың дәүләтселек билдәһе булараҡ, Башҡортостандың барлыҡ дәүләт учреждениелары, хакимиәт биналары башында ғорур елберләй. «Башҡортостан», 25 февраль 2012.
ДӘҮЛӘТҺЕҘ (Р: безгосударственный; И.: stateless; T.: devletsiz) с.
1. Дәүләте (1) булмаған, дәүләт булып ойошмаған. □ Безгосударственный. Даулат-һеҙ йәмғиәт. Дәүләтһеҙ халыҡ.
2. Ҙур дәүләте (2) булмаған, мал-мөлкәте иҫәпле, бай түгел. □ Небогатый, нуждающийся. Дәүләтһеҙ кеше.
ДӘҮМӘЛ (Р: объём; И.: volume; amount; T.: hacim) и.
476