Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том III. 489 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ЕБӘРЕҮ
булмағас, ажғырып торған ҡышҡы иртәлә, һоҫҡо тоттороп, әсәһе уны күлдәксән көйө ут күршегә тере күмер алырға ебәрә. М. Кәрим. 1910 йылдың ҡышында, ишанға ҡул бирергә барыусы үҙебеҙҙең ауылдаш Сафиулла ағайға ултыртып, мине Стәрлебаш ауылына уҡырға ебәрҙеләр. Т. Йәнәби. • Егетлегеңде белгең килһә, ҡыҙға яусы ебәр. Әйтем.
2. Итеп ярҙамсы ҡылымы менән ниндәйҙер бер эшкә билдәләп, шул эш өсөн яуаплы кеше итеп оҙатыуҙы аңлата. □ В сочетании со вспомогательным глаголом итеп выражает значение «направлять кого кем, отправить с назначением». Уҡытыусы итеп ебәреү. Тәржемәсе итеп ебәреү.
3. Ҡайҙалыр китергә, ҡайҙалыр йүнәлергә мөмкинлек биреү, ихтыяр итеү. □ Отпускать, распускать. // Отпуск, роспуск. Йыйылыштан ебәреү. Уйнарға ебәреү. Гәзиттән ебәреү. Ялға ебәреү. ■ Йөҙөктө ситтәр ҡулына ебәреүгә атайың асла риза буласаҡ түгел! Ш. Бабич. Йәмил врачтарҙан еңел ҡотолдо ла ул, ашҡаҙанын йыуҙылар ҙа бер көн дауалап иртәгеһенә ҡайтарып та ебәрҙеләр, ә һеңлеһенең хәле мөшкәлерәк булып сыҡты. Р. Ҡол-Дәүләт.
4. Нимәнелер икенсе урындағы кешегә тапшырыу өсөн кеше йәки почта аша оҙатыу. □ Посылать, передавать, отправлять. // Посылка, передача, отправка. Бүләк ебәреү. Бандероль ебәреү. Почта аша ебәреү. Документтарҙы ебәреү. Ауылдаш аша ебәреү. Тиҙ ебәреү. ■ Әйтерһең, мин үҙемә тәғәйенләгән немец пуляһын еҙнәмә атҡарғанмын, шуға күрә беҙгә тигән ҡара ҡағыҙҙы апайыма ебәргәндәр. М. Кәрим.
5. Берәй хәбәр, һүҙ оҙатыу, тапшырыу. □ Передавать. // Передача. Туғандарға сәләм ебәреү. Үтенес ебәреп ҡалыу. Яҡшы хәбәр ебәреү.
6. Иреккә сығарыу, ирек биреү. □ Пускать, отпускать, выпускать. Ситлектән сығарып ебәреү. Аттың тышауын ысҡындырып ебәреү. Осороп ебәреү. Йәш үләнгә ебәреү.
7. Хәрәкәткә тулы ирек биреү, тыйып тотмау. □ Отпускать, ослаблять. Үҙ ыңғайына ебәреү.
8. Ҡул менән тотҡан хәлдән ыскындырыу. □ Отпускать, высвободить. Ҡулды ебәреү. ■ Ебәрһәнә, Йомағол, беләккәйемде, һыу сайҡалып түгелә күнәктән. Халыҡ йырынан. Ебәр, егет, сәсемде, бүлдермә һин эшемде. «Заятүләк менән һыуһылыу».
9. Ҡемгә йәки нәмәгә яҡынайырға мөмкинлек биреү, ирек ҡуйыу. □ Подпускать, пускать. Яҡын ебәреү. ■ Мин Ҡуштирәкте бирмәйем! Бер кемде лә яҡын ебәрмәйем: киҫәләр икән, Ҡуштирәккә ҡушып мине лә киҫһендәр. X. Зарипов.
10. диал. Ваҡытлыса ҡунып китергә рөхсәт итеү, индереү. □ Пускать, впускать.// Впуск, допущение. Фатирға ебәреү.
11. Машина, механизмды, приборҙы хәрәкәткә килтереп, эшләтә башлау. □ Пускать, запускать; заводить.// Пуск, запуск, завод. Компьютерҙы ебәреү. Йылытҡысты ебәреү. Сәғәтте ебәреү.
12. Хәрәкәттең йүнәлешен, урынын йәки тиҙлеген элекке хәленән икенсегә күсереү, үҙгәртеп ҡуйыу. □ Передвигать; переводить; перемещать. // Перевод; перемещение; изменение. Ҡоролманың уғын алға ебәреү. Секундомерҙы яңынан ебәреү. Тиҙлек тотҡаһын артҡа ебәреү. Сәғәтте алға ебәреү. Өйрөлтмәк уғын дөрөҫләп ебәреү.
13. Нимәнелер бер йүнәлештә хәрәкәт иттереү, осортоу, ағыҙыу. □ Пускать, запускать. // Пуск, запуск (в одном направлении ). Торбаларҙан ебәреү. Һыу буйлап ебәреү. Йылға ыңғайына ебәреү.
14. Тоҫҡап атыу, бәреү, ташлау, ырғытыу. □ Пускать, бросать. Ҡар йомарлағын тәҙрәгә ебәреү. Пушкаларҙан ебәреү. Снарядтар менән ебәреү. Һауаға ҡарап ебәреү.
15. Шприц менән индереү (дарыуҙы һ. б.). □ Вводить. // Ввод, введение. Энә менән дарыу ебәреү. Ҡан ебәреү.
16. Бер урындан икенсе урынға күсереү, оҙатыу. □ Отпускать, выдавать.// Отпуск, выдача. Бесән ебәреү. Игенде элеваторға
489
булмағас, ажғырып торған ҡышҡы иртәлә, һоҫҡо тоттороп, әсәһе уны күлдәксән көйө ут күршегә тере күмер алырға ебәрә. М. Кәрим. 1910 йылдың ҡышында, ишанға ҡул бирергә барыусы үҙебеҙҙең ауылдаш Сафиулла ағайға ултыртып, мине Стәрлебаш ауылына уҡырға ебәрҙеләр. Т. Йәнәби. • Егетлегеңде белгең килһә, ҡыҙға яусы ебәр. Әйтем.
2. Итеп ярҙамсы ҡылымы менән ниндәйҙер бер эшкә билдәләп, шул эш өсөн яуаплы кеше итеп оҙатыуҙы аңлата. □ В сочетании со вспомогательным глаголом итеп выражает значение «направлять кого кем, отправить с назначением». Уҡытыусы итеп ебәреү. Тәржемәсе итеп ебәреү.
3. Ҡайҙалыр китергә, ҡайҙалыр йүнәлергә мөмкинлек биреү, ихтыяр итеү. □ Отпускать, распускать. // Отпуск, роспуск. Йыйылыштан ебәреү. Уйнарға ебәреү. Гәзиттән ебәреү. Ялға ебәреү. ■ Йөҙөктө ситтәр ҡулына ебәреүгә атайың асла риза буласаҡ түгел! Ш. Бабич. Йәмил врачтарҙан еңел ҡотолдо ла ул, ашҡаҙанын йыуҙылар ҙа бер көн дауалап иртәгеһенә ҡайтарып та ебәрҙеләр, ә һеңлеһенең хәле мөшкәлерәк булып сыҡты. Р. Ҡол-Дәүләт.
4. Нимәнелер икенсе урындағы кешегә тапшырыу өсөн кеше йәки почта аша оҙатыу. □ Посылать, передавать, отправлять. // Посылка, передача, отправка. Бүләк ебәреү. Бандероль ебәреү. Почта аша ебәреү. Документтарҙы ебәреү. Ауылдаш аша ебәреү. Тиҙ ебәреү. ■ Әйтерһең, мин үҙемә тәғәйенләгән немец пуляһын еҙнәмә атҡарғанмын, шуға күрә беҙгә тигән ҡара ҡағыҙҙы апайыма ебәргәндәр. М. Кәрим.
5. Берәй хәбәр, һүҙ оҙатыу, тапшырыу. □ Передавать. // Передача. Туғандарға сәләм ебәреү. Үтенес ебәреп ҡалыу. Яҡшы хәбәр ебәреү.
6. Иреккә сығарыу, ирек биреү. □ Пускать, отпускать, выпускать. Ситлектән сығарып ебәреү. Аттың тышауын ысҡындырып ебәреү. Осороп ебәреү. Йәш үләнгә ебәреү.
7. Хәрәкәткә тулы ирек биреү, тыйып тотмау. □ Отпускать, ослаблять. Үҙ ыңғайына ебәреү.
8. Ҡул менән тотҡан хәлдән ыскындырыу. □ Отпускать, высвободить. Ҡулды ебәреү. ■ Ебәрһәнә, Йомағол, беләккәйемде, һыу сайҡалып түгелә күнәктән. Халыҡ йырынан. Ебәр, егет, сәсемде, бүлдермә һин эшемде. «Заятүләк менән һыуһылыу».
9. Ҡемгә йәки нәмәгә яҡынайырға мөмкинлек биреү, ирек ҡуйыу. □ Подпускать, пускать. Яҡын ебәреү. ■ Мин Ҡуштирәкте бирмәйем! Бер кемде лә яҡын ебәрмәйем: киҫәләр икән, Ҡуштирәккә ҡушып мине лә киҫһендәр. X. Зарипов.
10. диал. Ваҡытлыса ҡунып китергә рөхсәт итеү, индереү. □ Пускать, впускать.// Впуск, допущение. Фатирға ебәреү.
11. Машина, механизмды, приборҙы хәрәкәткә килтереп, эшләтә башлау. □ Пускать, запускать; заводить.// Пуск, запуск, завод. Компьютерҙы ебәреү. Йылытҡысты ебәреү. Сәғәтте ебәреү.
12. Хәрәкәттең йүнәлешен, урынын йәки тиҙлеген элекке хәленән икенсегә күсереү, үҙгәртеп ҡуйыу. □ Передвигать; переводить; перемещать. // Перевод; перемещение; изменение. Ҡоролманың уғын алға ебәреү. Секундомерҙы яңынан ебәреү. Тиҙлек тотҡаһын артҡа ебәреү. Сәғәтте алға ебәреү. Өйрөлтмәк уғын дөрөҫләп ебәреү.
13. Нимәнелер бер йүнәлештә хәрәкәт иттереү, осортоу, ағыҙыу. □ Пускать, запускать. // Пуск, запуск (в одном направлении ). Торбаларҙан ебәреү. Һыу буйлап ебәреү. Йылға ыңғайына ебәреү.
14. Тоҫҡап атыу, бәреү, ташлау, ырғытыу. □ Пускать, бросать. Ҡар йомарлағын тәҙрәгә ебәреү. Пушкаларҙан ебәреү. Снарядтар менән ебәреү. Һауаға ҡарап ебәреү.
15. Шприц менән индереү (дарыуҙы һ. б.). □ Вводить. // Ввод, введение. Энә менән дарыу ебәреү. Ҡан ебәреү.
16. Бер урындан икенсе урынға күсереү, оҙатыу. □ Отпускать, выдавать.// Отпуск, выдача. Бесән ебәреү. Игенде элеваторға
489