Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том III. 491 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ЕВРОДОЛЛАР
ебәреу. Куңелен төшөрөп ебәреу. Хисләндереп ебәреу. ■ Эргәлә генә бер ҡош һайрап ебәрҙе, яңыраҡ баш ҡоҫҡан бойҙай өҫтөнән кугелйем шаян ел йугереп утте, ҡайын япраҡтары ла дәртлерәк, ихласыраҡ елберҙәргә кереште. М. Кәрим.
♦ Күҙгә төтөн ебәреү кешелә яһалма рәүештә үҙең йәки хәл-ваҡиға тураһында юғары фекер тыуҙырыу. □ соотв. Пустить дым в глаза. <Аҫҡа> шыр ебәреү ҡурҡыу.
□ соотв. Намочить штаны, наложить в штаны. <Эште> олоға {йәки ҙурға) ебәреү эште ҙурайтыу. □ соотв. Раздувать, раздуть дело.
ЕБӘРЕҮСЕ (Р.: отправитель; И.: sender; T.: gönderen) и.
1. Ниндәйҙер документтарҙы, әйберҙәр-ҙе, хаттарҙы ебәргән кеше йәки ойошма һ. б.
□ Отправитель, отправляющий, поставщик; тот, кто посылает, отправляет. Хат ебәреусе. Йөк ебәреусе. Тауар ебәреусе. Ебәреусе ойошма. Аҡса ебәреусе. Сәләм ебәреусе. Буләк ебәреусе. Ситтән ебәреусе.
2. -п формаһындағы хәл ҡылымға ҡушылып, эш-хәрәкәтте башҡарыусыны белдерә. □ С деепричастием на -п основного глагола выступает в роли вспомогательного глагола и означает исполнителя какого-л. действия. Йыр башлап ебәреусе. Бәйләп ебәреусе. Тейәп ебәреусе. Аңлатып ебәреусе. Оҙатып ебәреусе.
ЕБӘРЕШЕҮ (ебәреш-) ҡ. урт. ҡар. ебәреү 1,4,12—14,16,25. взаимн. от ебәреү 1,4,12-14,16, 25.
ЕБӘРТЕҮ (ебәрт-) ҡ. йөкм. ҡар. ебәреү 1—12, 17,18, 20. понуд. от ебәреү 1—12,17, 18, 20. Ат ебәртеу. Кеше ебәртеу.
ЕВА [рус. < йәһүд Hawwa] (Р.: Ева; И.: Eve; T: Havva) и. дини.
(баш хәреф менән) Тыйылған емеште ашап ҡараған өсөн Алла тарафынан ожмахтан Әҙәм менән бергә ҡыуылған ҡатын; Һауа. □ Ева (женщина, вкусившая запретный плод от дерева познания и изгнанная богом из рая вместе с Адамом за ослушание). ■ Дини хикәйәттәрҙә тасуирланыуынса, һауа (Ева) йылан йәки иблис ҡотҡоһона әу-
рәп, Әҙәм уға эйәреп, ожмах баҡсаһында изгелекте һәм яуызлыҡты танып белеу ағасынан тыйылған емеште ауыҙына ала. Аллаһы Тәғәлә әмерен боҙоу, яңылышыу Әҙәм менән Һауаны һәм бөтә кешелек донъяһын ыҙа сигеугә, бәхетһеҙлеккә төшөрә. С. Бәҙретдинов.
ЕВАНГЕЛИЕ [рус. < гр. euaggelion < еи ‘изге’ + aggelein ‘хәбәр биреү’] и. (баш хәреф менән) ҡар. Инжил. Евангелие уҡыу. Евангелие өйрәнеу.
ЕВНУХ [рус. < гр. eunûchos ‘ҡараусы’] и.
ҡар. алашар.
ЕВРЕЙ и. этн. ҡар. йәһүд. Еврей мәктәбе.
ЕВРЕЙЛЫҠ (еврейлығы) и. ҡар. йә-һүдилек. Еврейлыҡ ғәҙәте. Еврейлыҡ холҡо. Еврейлыҡты таныу.
ЕВРЕЙСА (Р: по-еврейски; И.: in Jewish; in Hebrew; T: Yahudice)/?.
1. Йәһүд телендә. □ По-еврейски. Еврей-са һөйләшеу.
2. Йәһүдтәр кеүек, йәһүд халҡына хас. □ По-еврейски. Еврейса бейеу. Еврейса ҡаршы алыу. Еврейса кейенеу.
ЕВРО..., ЕВРО- (Р: евро...; И.: euro...; T.: euro...)
Ҡушма һүҙҙәрҙең «Европалы, Европа стандарттарына ярашлы» мәғәнәһендәге тәүге өлөшө. □ Первая часть сложных слов, вносящая значение «европейский, соответствующий стандартам Европы». Евровалюта, евроинтеграция, европарламент, евро-сәйәсәт, евро-футбол, евро-офис.
ЕВРОВАЛЮТА [рус. европейская валюта] (Р: евровалюта; И.: eurocurrency; Т.: euro) и. фин.
1. Берҙәм Европа валютаһы. □ Евровалюта.
2. Берәй Европа дәүләте банкыһында һаҡланған, ләкин ул илдең милли аҡса берәмеге булмаған валюта. □ Евровалюта. Евровалюта баҙары.
ЕВРОДОЛЛАР [рус. европейский доллар] (Р: евродоллар; И.: eurodollar; Т.: euro) и. фин.
491
ебәреу. Куңелен төшөрөп ебәреу. Хисләндереп ебәреу. ■ Эргәлә генә бер ҡош һайрап ебәрҙе, яңыраҡ баш ҡоҫҡан бойҙай өҫтөнән кугелйем шаян ел йугереп утте, ҡайын япраҡтары ла дәртлерәк, ихласыраҡ елберҙәргә кереште. М. Кәрим.
♦ Күҙгә төтөн ебәреү кешелә яһалма рәүештә үҙең йәки хәл-ваҡиға тураһында юғары фекер тыуҙырыу. □ соотв. Пустить дым в глаза. <Аҫҡа> шыр ебәреү ҡурҡыу.
□ соотв. Намочить штаны, наложить в штаны. <Эште> олоға {йәки ҙурға) ебәреү эште ҙурайтыу. □ соотв. Раздувать, раздуть дело.
ЕБӘРЕҮСЕ (Р.: отправитель; И.: sender; T.: gönderen) и.
1. Ниндәйҙер документтарҙы, әйберҙәр-ҙе, хаттарҙы ебәргән кеше йәки ойошма һ. б.
□ Отправитель, отправляющий, поставщик; тот, кто посылает, отправляет. Хат ебәреусе. Йөк ебәреусе. Тауар ебәреусе. Ебәреусе ойошма. Аҡса ебәреусе. Сәләм ебәреусе. Буләк ебәреусе. Ситтән ебәреусе.
2. -п формаһындағы хәл ҡылымға ҡушылып, эш-хәрәкәтте башҡарыусыны белдерә. □ С деепричастием на -п основного глагола выступает в роли вспомогательного глагола и означает исполнителя какого-л. действия. Йыр башлап ебәреусе. Бәйләп ебәреусе. Тейәп ебәреусе. Аңлатып ебәреусе. Оҙатып ебәреусе.
ЕБӘРЕШЕҮ (ебәреш-) ҡ. урт. ҡар. ебәреү 1,4,12—14,16,25. взаимн. от ебәреү 1,4,12-14,16, 25.
ЕБӘРТЕҮ (ебәрт-) ҡ. йөкм. ҡар. ебәреү 1—12, 17,18, 20. понуд. от ебәреү 1—12,17, 18, 20. Ат ебәртеу. Кеше ебәртеу.
ЕВА [рус. < йәһүд Hawwa] (Р.: Ева; И.: Eve; T: Havva) и. дини.
(баш хәреф менән) Тыйылған емеште ашап ҡараған өсөн Алла тарафынан ожмахтан Әҙәм менән бергә ҡыуылған ҡатын; Һауа. □ Ева (женщина, вкусившая запретный плод от дерева познания и изгнанная богом из рая вместе с Адамом за ослушание). ■ Дини хикәйәттәрҙә тасуирланыуынса, һауа (Ева) йылан йәки иблис ҡотҡоһона әу-
рәп, Әҙәм уға эйәреп, ожмах баҡсаһында изгелекте һәм яуызлыҡты танып белеу ағасынан тыйылған емеште ауыҙына ала. Аллаһы Тәғәлә әмерен боҙоу, яңылышыу Әҙәм менән Һауаны һәм бөтә кешелек донъяһын ыҙа сигеугә, бәхетһеҙлеккә төшөрә. С. Бәҙретдинов.
ЕВАНГЕЛИЕ [рус. < гр. euaggelion < еи ‘изге’ + aggelein ‘хәбәр биреү’] и. (баш хәреф менән) ҡар. Инжил. Евангелие уҡыу. Евангелие өйрәнеу.
ЕВНУХ [рус. < гр. eunûchos ‘ҡараусы’] и.
ҡар. алашар.
ЕВРЕЙ и. этн. ҡар. йәһүд. Еврей мәктәбе.
ЕВРЕЙЛЫҠ (еврейлығы) и. ҡар. йә-һүдилек. Еврейлыҡ ғәҙәте. Еврейлыҡ холҡо. Еврейлыҡты таныу.
ЕВРЕЙСА (Р: по-еврейски; И.: in Jewish; in Hebrew; T: Yahudice)/?.
1. Йәһүд телендә. □ По-еврейски. Еврей-са һөйләшеу.
2. Йәһүдтәр кеүек, йәһүд халҡына хас. □ По-еврейски. Еврейса бейеу. Еврейса ҡаршы алыу. Еврейса кейенеу.
ЕВРО..., ЕВРО- (Р: евро...; И.: euro...; T.: euro...)
Ҡушма һүҙҙәрҙең «Европалы, Европа стандарттарына ярашлы» мәғәнәһендәге тәүге өлөшө. □ Первая часть сложных слов, вносящая значение «европейский, соответствующий стандартам Европы». Евровалюта, евроинтеграция, европарламент, евро-сәйәсәт, евро-футбол, евро-офис.
ЕВРОВАЛЮТА [рус. европейская валюта] (Р: евровалюта; И.: eurocurrency; Т.: euro) и. фин.
1. Берҙәм Европа валютаһы. □ Евровалюта.
2. Берәй Европа дәүләте банкыһында һаҡланған, ләкин ул илдең милли аҡса берәмеге булмаған валюта. □ Евровалюта. Евровалюта баҙары.
ЕВРОДОЛЛАР [рус. европейский доллар] (Р: евродоллар; И.: eurodollar; Т.: euro) и. фин.
491