Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том III. 520 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ЕЛП
ЕЛП (Р.: подражание резкому внезапному появлению; И.: a sound imitative word; T.: pat) оҡш.
Киҫкен хәрәкәт менән ҡапыл ҡуҙғалғанды, ҡапыл күренгән йәки юҡ булғанды белдергән һүҙ. □ Подражание резкому внезапному появлению или исчезновению. Елп итеп ҡалыу. Елп итеп кенә куренеп ҡалыу. Елп итеп инеп китеу. Елп итеп һикереп төшөу. ■ Нурйән инеу менән һуҙылып ятҡан егет елп итеп урынынан торҙо. С. Кулибай. Бирелгән аштар елп итеп ҡалды, кесе телгә лә йоҡманы. Д. Юлтый.
ЕЛПЕЛДӘК (елпелдәге) (Р.: оборка; И.: frill; T.: fırfır) и. диал.
Балитәк, ҡатмар, мәскәү. □ Оборка (платья).
ЕЛПЕЛДӘТЕҮ (елпелдәт-) (Р: колыхать; И.: sway; T.: titretmek) ҡ.
1. Елп-елп иттереү; еңел генә елберләтеү.
□ Колыхать, слегка развевать. ■ Ҡара елә-ненең оҙон салғыйҙарын елпелдәтеп, мулла тургә уҙҙы. 3. Биишева, һомғол ҡоштар туҡтауһыҙ ҡаңғылдай, өҙлөкһөҙ ҡанат елпелдәтә, оҙон суҡыштарын һыуға тыға. Картотека фондынан. Унан, еҙ йугәнен сылтыратып, көмөш эйәрен йылтыратып, ергә етеп торған оҙон ялдарын елпелдәтеп, «стакан» тояҡтарын тыпылдатып ала айғыр килеп сыҡһын ине. Ф. Иҫәнғолов.
2. Тиҙ, ҡапыл һәм еңел хәрәкәт итеү.
□ Легко передвигать. Елпелдәтеп кенә те-йәу. Елпелдәтеп сабыу. ■ Олатай элеккесә елпелдәтеп шәп атламай. Г. Яҡупова.
ЕЛПЕЛДӘҮ (елпелдә-) (Р: слегка колебаться; И.: sway lightly; T: titremek) ҡ.
1. Елп-елп итеп елгә ҡағылыу, тирбәлеү.
□ Слегка колебаться, колыхаться, трепетать. Уҫаҡ япрағы елһеҙ көндә лә елпелдәй. ■ Текте әсәйем миңә аҡ кулдәк, атлаған һайын тора елпелдәп. К. Кинйәбулатова.
2. Елпелдәп, еңел хәрәкәт менән тиҙ генә, ҡапыл. □ Легко двигаться. ■ Өҫтөнә йоҡа ғына аҡ кулдәк кейгән етен сәсле бер ҡыҙ бала елпелдәп килеп сыҡты. Ҡ. Ибәтуллин.
ЕЛПЕЛДӘШЕҮ (елпелдәш-) ҡ. урт. ҡар. елпелдәү. Елпелдәшеп осоу. ■ Ҡояш ку-тәрелә төшкән һайын.. кубәләктәр куҙҙең алдында елпелдәшеп сәскәләрҙе убәләр. И. Насыри.
ЕЛП-ЕЛП (Р.: подражание лёгкому трепету; И.: sound imitative word; T.: tir tir) оҡш.
1. Елгә елберләп торғанды белдергән һүҙ. □ Подражание лёгкому трепету, колыханию, движению, внезапному появлению или исчезновению. Елп-елп итеп елберлэу. Елп-елп килеу.
2. Еңел хәрәкәтте белдергән һүҙ. □ Подражание лёгкому шагу, движению. ■ Елп-елп атлап Сәләх бара, бер кемгә лә сәләм бирмәй. Т. Арслан.
ЕЛПЕНДЕРЕҮ (елпендер-) ҡ.
1. йөкм. ҡар. елпенеү 1. понуд. от елпенеү 1. Ҡошто елпендереу.
2. кусм. һөйл. Шашындырыу. □ Избаловать кого', потакать, потворствовать кому. // Потакание, потворство.
ЕЛПЕНЕҮ (елпен-) (Р: махать крыльями; И.: flap; T.: kanat çırpmak) ҡ.
1. Ҡанат ҡағыу; талпыныу. □ Махать крыльями, порхать. ■ Улар, ҡоштар, елпенеп килеп төшкән дә бата-сума атлаған, һикергән, ҡар соҡоп ашарына эҙләгән, унан осоп киткән. Ә. Әминев. Ул [ҡаҙ] бер-ике тапҡыр ҡанат ҡағып елпенеп алды ла залды яңғыратып .. ҡысҡырып ебәрҙе. 3. Хисмәтуллин.
2. Осҡан һымаҡ итеп һелкеп ҡул ҡағыу.
□ Размахивать (руками). ■ Балалар зарядка яһайҙар,.. матур итеп елпенәләр. Р. Низамов.
3. Елгә ҡағылып һелкенеү; елберләү.
□ Развеваться; трепетать; колебаться, колыхаться. ■ Талғын елгә елпенеп, йәш йукәләр хушбуй ҡатыш сәскә еҫе бөркәләр. М. Тажи. Уттар көйрәй, уттар елпенә. Д. Юлтый.
4. Еңелсә үҙеңә елпеү. □ Обмахиваться, овеваться. Миндек менән елпенеп алыу. Эҫенән елпеуес менән елпенеп ултырыу.
5. миф. Яман ел шауҡымы ҡағылыу, ел тейеп ауырыу. □ Заболеть от действия
520
ЕЛП (Р.: подражание резкому внезапному появлению; И.: a sound imitative word; T.: pat) оҡш.
Киҫкен хәрәкәт менән ҡапыл ҡуҙғалғанды, ҡапыл күренгән йәки юҡ булғанды белдергән һүҙ. □ Подражание резкому внезапному появлению или исчезновению. Елп итеп ҡалыу. Елп итеп кенә куренеп ҡалыу. Елп итеп инеп китеу. Елп итеп һикереп төшөу. ■ Нурйән инеу менән һуҙылып ятҡан егет елп итеп урынынан торҙо. С. Кулибай. Бирелгән аштар елп итеп ҡалды, кесе телгә лә йоҡманы. Д. Юлтый.
ЕЛПЕЛДӘК (елпелдәге) (Р.: оборка; И.: frill; T.: fırfır) и. диал.
Балитәк, ҡатмар, мәскәү. □ Оборка (платья).
ЕЛПЕЛДӘТЕҮ (елпелдәт-) (Р: колыхать; И.: sway; T.: titretmek) ҡ.
1. Елп-елп иттереү; еңел генә елберләтеү.
□ Колыхать, слегка развевать. ■ Ҡара елә-ненең оҙон салғыйҙарын елпелдәтеп, мулла тургә уҙҙы. 3. Биишева, һомғол ҡоштар туҡтауһыҙ ҡаңғылдай, өҙлөкһөҙ ҡанат елпелдәтә, оҙон суҡыштарын һыуға тыға. Картотека фондынан. Унан, еҙ йугәнен сылтыратып, көмөш эйәрен йылтыратып, ергә етеп торған оҙон ялдарын елпелдәтеп, «стакан» тояҡтарын тыпылдатып ала айғыр килеп сыҡһын ине. Ф. Иҫәнғолов.
2. Тиҙ, ҡапыл һәм еңел хәрәкәт итеү.
□ Легко передвигать. Елпелдәтеп кенә те-йәу. Елпелдәтеп сабыу. ■ Олатай элеккесә елпелдәтеп шәп атламай. Г. Яҡупова.
ЕЛПЕЛДӘҮ (елпелдә-) (Р: слегка колебаться; И.: sway lightly; T: titremek) ҡ.
1. Елп-елп итеп елгә ҡағылыу, тирбәлеү.
□ Слегка колебаться, колыхаться, трепетать. Уҫаҡ япрағы елһеҙ көндә лә елпелдәй. ■ Текте әсәйем миңә аҡ кулдәк, атлаған һайын тора елпелдәп. К. Кинйәбулатова.
2. Елпелдәп, еңел хәрәкәт менән тиҙ генә, ҡапыл. □ Легко двигаться. ■ Өҫтөнә йоҡа ғына аҡ кулдәк кейгән етен сәсле бер ҡыҙ бала елпелдәп килеп сыҡты. Ҡ. Ибәтуллин.
ЕЛПЕЛДӘШЕҮ (елпелдәш-) ҡ. урт. ҡар. елпелдәү. Елпелдәшеп осоу. ■ Ҡояш ку-тәрелә төшкән һайын.. кубәләктәр куҙҙең алдында елпелдәшеп сәскәләрҙе убәләр. И. Насыри.
ЕЛП-ЕЛП (Р.: подражание лёгкому трепету; И.: sound imitative word; T.: tir tir) оҡш.
1. Елгә елберләп торғанды белдергән һүҙ. □ Подражание лёгкому трепету, колыханию, движению, внезапному появлению или исчезновению. Елп-елп итеп елберлэу. Елп-елп килеу.
2. Еңел хәрәкәтте белдергән һүҙ. □ Подражание лёгкому шагу, движению. ■ Елп-елп атлап Сәләх бара, бер кемгә лә сәләм бирмәй. Т. Арслан.
ЕЛПЕНДЕРЕҮ (елпендер-) ҡ.
1. йөкм. ҡар. елпенеү 1. понуд. от елпенеү 1. Ҡошто елпендереу.
2. кусм. һөйл. Шашындырыу. □ Избаловать кого', потакать, потворствовать кому. // Потакание, потворство.
ЕЛПЕНЕҮ (елпен-) (Р: махать крыльями; И.: flap; T.: kanat çırpmak) ҡ.
1. Ҡанат ҡағыу; талпыныу. □ Махать крыльями, порхать. ■ Улар, ҡоштар, елпенеп килеп төшкән дә бата-сума атлаған, һикергән, ҡар соҡоп ашарына эҙләгән, унан осоп киткән. Ә. Әминев. Ул [ҡаҙ] бер-ике тапҡыр ҡанат ҡағып елпенеп алды ла залды яңғыратып .. ҡысҡырып ебәрҙе. 3. Хисмәтуллин.
2. Осҡан һымаҡ итеп һелкеп ҡул ҡағыу.
□ Размахивать (руками). ■ Балалар зарядка яһайҙар,.. матур итеп елпенәләр. Р. Низамов.
3. Елгә ҡағылып һелкенеү; елберләү.
□ Развеваться; трепетать; колебаться, колыхаться. ■ Талғын елгә елпенеп, йәш йукәләр хушбуй ҡатыш сәскә еҫе бөркәләр. М. Тажи. Уттар көйрәй, уттар елпенә. Д. Юлтый.
4. Еңелсә үҙеңә елпеү. □ Обмахиваться, овеваться. Миндек менән елпенеп алыу. Эҫенән елпеуес менән елпенеп ултырыу.
5. миф. Яман ел шауҡымы ҡағылыу, ел тейеп ауырыу. □ Заболеть от действия
520