Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том III. 535 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ЕҢГӘ
1. Ышаныуҙар буйынса, ендәрҙең байрамы. □ Пир бесов (в суеверном представлении).
2. кусм. Бик шаулы, болалы мәжлес. □ Очень шумное сборище, беспорядок.
ЕНУТ и. зоол. ҡар. янут.
ЕН ҺУҒЫЛЫУ (ен һуғыл-) к. миф. кар. ен ҡағылыу.
ЕН ҺУҒЫУ (ен һуҡ-) к. миф. кар. ен ҡағылыу.
ЕН ЭЙӘЛӘҮ (ен эйәлә-) к. миф. кар. ен эйәләшеү.
ЕН ЭЙӘЛӘШЕҮ (ен эйәләш-) (Р: вселение нечистой силы; И.; struck by an evil spirit; T.: cin çarpmak) к. миф.
Ышаныуҙар буйынса, яңғыҙ йәшәгән ҡатын-ҡыҙ, ир-атҡа ниндәйҙер икенсе зат эйәһе килеп йөрөү һәм шул сәбәптән ныҡ ябығып, ауырыуға әйләнеү. □ Вселение нечистой силы.
ЕНӘЙӘТ [ғәр. (Р.-, преступление; И.: erime; T.: cinayet) и.
1. Йәмғиәттә кешеләр өсөн ҡурҡыныс тыуҙырыу менән бәйле булған, ғәмәлдәге тәртипте боҙған һәм закон тарафынан тыйылған эш. □ Преступление. / Преступный, уголовный. Ҙур енәйәт. Енәйәт кодексы. Енәйәт эше карау. ■ Ҡаскы аҫрап яткырыу енәйәт, .. быныһын якшы аңлай Шәуәли. Б. Бикбай. Эйе, куркаклыктан хыянатҡа ла, енәйәткә лә бер генә аҙым шул. 3. Биишева. Урланылар ул мөхәббәтте! Бына был артыш муйынындағы кыҙыл галстук — шул енәйәттең берҙән-бер шаһиты. Ә. Әминев.
2. Тәртип нормаларына һыймаған насар эш, ҡылыҡ. □ Злодеяние, зло. ■ Беҙҙең өсөн ҙур енәйәт — дошмандан куркып касыу. М. Сөндөклө.
ЕНӘЙӘТЛЕ (Р: преступный; И.: criminal; T: cinai) с.
Енәйәт (1) менән бәйләнгән, енәйәт булып һаналған. П Преступный, криминальный. Енәйәтле эш.
ЕНӘЙӘТСЕ (Р: преступник; И.; criminal; T: cinayetkâr) и.
Енәйәт (1) ҡылған кеше, енәйәт эшләүсе.
□ Преступник, правонарушитель. ■ Бына ике милиционер енәйәтселәрҙе залға алып керҙе. Ғ. Әмири.
ЕНӘЙӘТСЕЛ (Р: преступный; И.: criminal, felonious; T: cinayetkârane) с.
1. Енәйәт эшенә тиҙ бирелеп барған, енәйәткә тартымлы. □ Преступный; склонный к преступлениям; злой. Енәйәтсел мөнәсәбәт. Енәйәтсел юл.
2. Енәйәт эшләүгә ҡоролған, енәйәтле.
□ Преступный, содержащий в себе преступление. Енәйәтсел эш.
ЕНӘЙӘТСЕЛЕК (енәйәтселеге) (Р: преступность; И.: criminality; crime T: cinaiyet) и.
Һәр төрлө енәйәт булыу хәле. □ Преступность. Енәйәтселек юлы. Енәйәтселеккә карты көрәштә милиция хеҙмәткәрҙәре алдынғы һыҙыкта тора.
ЕҢ I [дөйөм төрки йэң] (Р: рукав; И.: sleeve; Т.: yen) и.
Өҫ кейеменең беләкте ҡаплай торған өлөшө. □ Рукав. / Рукавный. Кулдәк еңе. Тун еңе. ■ Юкты тугел, улым, ысын, — тине карт, уның еценән тартып тыйып. Б. Бикбай. Тупрак куҙҙе өйкәй, ләкин уны ең осо менән генә тызып алам да, әсәй алдында һыр бирмәу өсөн (һәнәк йәбен һындырып көлкөгә калған да еткән), тағы эшкә тотонам. Н. Мусин.
ЕҢ II и. диал. кар. өн 1.
ЕҢГӘ [дөйөм төрки йәнгә] (Р: невестка; И.: senior daughter-in-law; T.: yenge) и.
1. Ағайҙың ҡатыны. □ Невестка {жена старшего брата и старшего родственника). Йәш еңгә. Оло еңгә. Уртансы еңгә. Еңгә булыу. Еңгә итеу. ■ Ирҙәр тағы ла хуплайҙар: «Еңгәнең һулакай кабырғаһы ағайҙың уҙе тере сакта ук кәйнештеке ул». Һ. Дәүләтшина. [Тайморзин:] Ямал еңгә, бына бынауы бәрҙеләрҙе һайлап ал, — тине. М. Тажи.
2. Оло ир туғандарҙың ҡатындары.
□ Жёны старших родственников и слово-обращение к ним. ■ Еңгәм һауындан кайткан, өҙә баҫып йорт эштәрен бөтөрөп
535
1. Ышаныуҙар буйынса, ендәрҙең байрамы. □ Пир бесов (в суеверном представлении).
2. кусм. Бик шаулы, болалы мәжлес. □ Очень шумное сборище, беспорядок.
ЕНУТ и. зоол. ҡар. янут.
ЕН ҺУҒЫЛЫУ (ен һуғыл-) к. миф. кар. ен ҡағылыу.
ЕН ҺУҒЫУ (ен һуҡ-) к. миф. кар. ен ҡағылыу.
ЕН ЭЙӘЛӘҮ (ен эйәлә-) к. миф. кар. ен эйәләшеү.
ЕН ЭЙӘЛӘШЕҮ (ен эйәләш-) (Р: вселение нечистой силы; И.; struck by an evil spirit; T.: cin çarpmak) к. миф.
Ышаныуҙар буйынса, яңғыҙ йәшәгән ҡатын-ҡыҙ, ир-атҡа ниндәйҙер икенсе зат эйәһе килеп йөрөү һәм шул сәбәптән ныҡ ябығып, ауырыуға әйләнеү. □ Вселение нечистой силы.
ЕНӘЙӘТ [ғәр. (Р.-, преступление; И.: erime; T.: cinayet) и.
1. Йәмғиәттә кешеләр өсөн ҡурҡыныс тыуҙырыу менән бәйле булған, ғәмәлдәге тәртипте боҙған һәм закон тарафынан тыйылған эш. □ Преступление. / Преступный, уголовный. Ҙур енәйәт. Енәйәт кодексы. Енәйәт эше карау. ■ Ҡаскы аҫрап яткырыу енәйәт, .. быныһын якшы аңлай Шәуәли. Б. Бикбай. Эйе, куркаклыктан хыянатҡа ла, енәйәткә лә бер генә аҙым шул. 3. Биишева. Урланылар ул мөхәббәтте! Бына был артыш муйынындағы кыҙыл галстук — шул енәйәттең берҙән-бер шаһиты. Ә. Әминев.
2. Тәртип нормаларына һыймаған насар эш, ҡылыҡ. □ Злодеяние, зло. ■ Беҙҙең өсөн ҙур енәйәт — дошмандан куркып касыу. М. Сөндөклө.
ЕНӘЙӘТЛЕ (Р: преступный; И.: criminal; T: cinai) с.
Енәйәт (1) менән бәйләнгән, енәйәт булып һаналған. П Преступный, криминальный. Енәйәтле эш.
ЕНӘЙӘТСЕ (Р: преступник; И.; criminal; T: cinayetkâr) и.
Енәйәт (1) ҡылған кеше, енәйәт эшләүсе.
□ Преступник, правонарушитель. ■ Бына ике милиционер енәйәтселәрҙе залға алып керҙе. Ғ. Әмири.
ЕНӘЙӘТСЕЛ (Р: преступный; И.: criminal, felonious; T: cinayetkârane) с.
1. Енәйәт эшенә тиҙ бирелеп барған, енәйәткә тартымлы. □ Преступный; склонный к преступлениям; злой. Енәйәтсел мөнәсәбәт. Енәйәтсел юл.
2. Енәйәт эшләүгә ҡоролған, енәйәтле.
□ Преступный, содержащий в себе преступление. Енәйәтсел эш.
ЕНӘЙӘТСЕЛЕК (енәйәтселеге) (Р: преступность; И.: criminality; crime T: cinaiyet) и.
Һәр төрлө енәйәт булыу хәле. □ Преступность. Енәйәтселек юлы. Енәйәтселеккә карты көрәштә милиция хеҙмәткәрҙәре алдынғы һыҙыкта тора.
ЕҢ I [дөйөм төрки йэң] (Р: рукав; И.: sleeve; Т.: yen) и.
Өҫ кейеменең беләкте ҡаплай торған өлөшө. □ Рукав. / Рукавный. Кулдәк еңе. Тун еңе. ■ Юкты тугел, улым, ысын, — тине карт, уның еценән тартып тыйып. Б. Бикбай. Тупрак куҙҙе өйкәй, ләкин уны ең осо менән генә тызып алам да, әсәй алдында һыр бирмәу өсөн (һәнәк йәбен һындырып көлкөгә калған да еткән), тағы эшкә тотонам. Н. Мусин.
ЕҢ II и. диал. кар. өн 1.
ЕҢГӘ [дөйөм төрки йәнгә] (Р: невестка; И.: senior daughter-in-law; T.: yenge) и.
1. Ағайҙың ҡатыны. □ Невестка {жена старшего брата и старшего родственника). Йәш еңгә. Оло еңгә. Уртансы еңгә. Еңгә булыу. Еңгә итеу. ■ Ирҙәр тағы ла хуплайҙар: «Еңгәнең һулакай кабырғаһы ағайҙың уҙе тере сакта ук кәйнештеке ул». Һ. Дәүләтшина. [Тайморзин:] Ямал еңгә, бына бынауы бәрҙеләрҙе һайлап ал, — тине. М. Тажи.
2. Оло ир туғандарҙың ҡатындары.
□ Жёны старших родственников и слово-обращение к ним. ■ Еңгәм һауындан кайткан, өҙә баҫып йорт эштәрен бөтөрөп
535