Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том III. 64 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ВАҠИҒДА
куреп, фәһемләп, дауа ҡылынмағы өсөн. М. Өмөтбаев.
ВАҠИҒДА р. иҫк. ҡар. ваҡиғала. Ваҡиғда дөрөҫ булмай сыҡты.
ВАҠ ИЛӘК (иләге) (Р.: мелкое сито; И.: fine sieve; T.: sık gözenekli elek) u.
Йыш күҙәнәкле иләк. □ Мелкое сито. Ондо ваҡ иләктән иләу. Ҡом иләй торған ваҡ иләкле ҡулайлама.
♦ Ваҡ иләктән үткәреү (йәки иләү) бик ныҡ тикшереү, соҡсоноу. □ соотв. Пропустить через три сита. Мине ваҡ иләктән уткәрҙеләр.
ВАҠИФ I [ғәр. (Р: стоящий; И.: standing; stagnant; T.: vâkıf) и. иҫк.
1. Туҡтап баҫып тороусы, бер хәлдә тороусы. □ Стоящий, остановившийся. Ваҡиф кеше.
2. Аңлаусы, белеүсе, эштең төбөнә төшөнөүсе. □ Сведущий, знающий, компетентный. Ваҡиф белгес. ■ Шулар кеуек беҙ ҙә көнбайыш халыҡтарының әҫәр ғаҡылиәһенә, әҙәбиәтенә вә шиғыриәһенә ваҡиф булһаҡ, файҙанан башҡа бер нәмә лә булмаҫ. М. Өмөтбаев.
ВАҠИФ II [ғәр. (Р: человек, завещающий своё имущество на благотворительные цели; И.: person bequeathing smth for charity; T.: vakıfa mülk, para bırakan bir kimse) и. иҫк.
Хәйриә маҡсатында мал васыят итеүсе, ваҡиф биреүсе. □ Человек, завещающий своё имущество на благотворительные цели, в пользу общества. Ваҡиф биреусе.
ВАҠ КЕСЕРТКӘН (Р: крапива жгучая; И.: annual nettle; T.: cüce ısırgan otu) и. бот.
Киртләс япраҡлы, оҙон ҡаты һабаҡлы, өтөп саға торған үҫемлек. □ Крапива жгучая (лат. Urtica urens). Баҡсаны ваҡ кесерткән баҫҡан.
ВАҠ КҮҘЛЕ ЯМҒЫР (Р: мелкий дождь; И.: drizzle; T.: çiseleyen yağmur) и.
Ваҡ ҡына итеп һибәләп яуған ямғыр; быҫҡаҡ. □ Мелкий дождь. Ваҡ куҙле ямғыр һибәләй. ■ Кис менән ваҡ куҙле ямғыр яуа.
Д. Юлтый. Ваҡ куҙле ямғыр, иләктән һымаҡ, һибәләп кенә яуырға тотондо. Я. Хамматов.
ВАҠ ҠАРАБАШ САРЛАҠ (сарлағы) (Р: малая чайка; И.: lesser gull; T.: küçük martı) и. зоол.
Аҡсарлаҡтар ғаиләһенә ҡараған ваҡ ҡына күсмә һыу ҡошо. □ Малая чайка (лат. Larus minutus). Ваҡ ҡарабаш сарлаҡ һыу өҫтөнән кәйелеп утте.
ВАҠ ҠАРСЫҒА (Р: ястреб-тювик; И.: Levant sparrowhawk; T.: yoz atmaca) и. зоол.
Ҡыҫҡа ҡанатлы, оҙон ҡойроҡло, һирәк осраусы күсмә йыртҡыс ҡош. □ Ястреб-тювик (лат. Accipiter brevipes). Ваҡ ҡарсығаның ҡанаты ҡыҫҡа. ■ Ваҡ ҡарсыға — һырты кукһел һоро, кәуҙәһенең аҫ яғы ерәнһыу төҫтәге йыш-йыш арҡыры һыҙыҡлы, һарғылт аҡ кусмә ҡош. Э. Ишбирҙин.
ВАҠ ҠЫМЫҘЛЫҠ (ҡымыҙлығы) (Р: кислица обыкновенная; И.: common woodsorrel; T.: ekşi yonca) и. бот.
Ваҡ ҡына аҡ өлпө сәскәле, йомшаҡ япраҡлы, 5—12 см бейеклегендә үҫкән әскелтем үлән. □ Кислица обыкновенная (лат. Oxalis acetosella). Баҡсала ваҡ ҡымыҙлыҡ уҫә.
ВАҠЛАҒЫС (Р: измельчитель; И.: chopper; T.: ufalayıcı) и.
Нимәнелер ваҡ киҫәктәргә бүлеүсе нәмә, машина. □ Измельчитель, дробилка. Ваҡлағыстан уткәреу. Малға игенде ваҡла-ғыс аша уткәреу. Бесәнде ваҡлағыстан уткәреу. һарымһаҡты ваҡлағыстан уткәреу.
ВАҠЛАНҒАН (Р: измельчённый; И.: made fine; crushed; T.: ufalanmış) c.
Ваҡ өлөштәрҙән торған. □ Измельчённый, раздробленный, расчленённый, разделённый на мелкие части. Ваҡланған сәтләуек. Ваҡланған емеш. Ваҡланған ит.
ВАҠЛАНҒАНЛЫҠ (ваҡланғанлығы) (Р: измельчённость; И.: fragmentarism; Т.: ufalma) и.
Ваҡ өлөштәргә бүлгеләнгәнлек. □ Измельчённость, раздробленность.
ВАҠЛАНДЫРЫУ (ваҡландыр-) ҡ. йөкм. ҡар. ваҡланыу, понуд. от ваҡланыу.
64
куреп, фәһемләп, дауа ҡылынмағы өсөн. М. Өмөтбаев.
ВАҠИҒДА р. иҫк. ҡар. ваҡиғала. Ваҡиғда дөрөҫ булмай сыҡты.
ВАҠ ИЛӘК (иләге) (Р.: мелкое сито; И.: fine sieve; T.: sık gözenekli elek) u.
Йыш күҙәнәкле иләк. □ Мелкое сито. Ондо ваҡ иләктән иләу. Ҡом иләй торған ваҡ иләкле ҡулайлама.
♦ Ваҡ иләктән үткәреү (йәки иләү) бик ныҡ тикшереү, соҡсоноу. □ соотв. Пропустить через три сита. Мине ваҡ иләктән уткәрҙеләр.
ВАҠИФ I [ғәр. (Р: стоящий; И.: standing; stagnant; T.: vâkıf) и. иҫк.
1. Туҡтап баҫып тороусы, бер хәлдә тороусы. □ Стоящий, остановившийся. Ваҡиф кеше.
2. Аңлаусы, белеүсе, эштең төбөнә төшөнөүсе. □ Сведущий, знающий, компетентный. Ваҡиф белгес. ■ Шулар кеуек беҙ ҙә көнбайыш халыҡтарының әҫәр ғаҡылиәһенә, әҙәбиәтенә вә шиғыриәһенә ваҡиф булһаҡ, файҙанан башҡа бер нәмә лә булмаҫ. М. Өмөтбаев.
ВАҠИФ II [ғәр. (Р: человек, завещающий своё имущество на благотворительные цели; И.: person bequeathing smth for charity; T.: vakıfa mülk, para bırakan bir kimse) и. иҫк.
Хәйриә маҡсатында мал васыят итеүсе, ваҡиф биреүсе. □ Человек, завещающий своё имущество на благотворительные цели, в пользу общества. Ваҡиф биреусе.
ВАҠ КЕСЕРТКӘН (Р: крапива жгучая; И.: annual nettle; T.: cüce ısırgan otu) и. бот.
Киртләс япраҡлы, оҙон ҡаты һабаҡлы, өтөп саға торған үҫемлек. □ Крапива жгучая (лат. Urtica urens). Баҡсаны ваҡ кесерткән баҫҡан.
ВАҠ КҮҘЛЕ ЯМҒЫР (Р: мелкий дождь; И.: drizzle; T.: çiseleyen yağmur) и.
Ваҡ ҡына итеп һибәләп яуған ямғыр; быҫҡаҡ. □ Мелкий дождь. Ваҡ куҙле ямғыр һибәләй. ■ Кис менән ваҡ куҙле ямғыр яуа.
Д. Юлтый. Ваҡ куҙле ямғыр, иләктән һымаҡ, һибәләп кенә яуырға тотондо. Я. Хамматов.
ВАҠ ҠАРАБАШ САРЛАҠ (сарлағы) (Р: малая чайка; И.: lesser gull; T.: küçük martı) и. зоол.
Аҡсарлаҡтар ғаиләһенә ҡараған ваҡ ҡына күсмә һыу ҡошо. □ Малая чайка (лат. Larus minutus). Ваҡ ҡарабаш сарлаҡ һыу өҫтөнән кәйелеп утте.
ВАҠ ҠАРСЫҒА (Р: ястреб-тювик; И.: Levant sparrowhawk; T.: yoz atmaca) и. зоол.
Ҡыҫҡа ҡанатлы, оҙон ҡойроҡло, һирәк осраусы күсмә йыртҡыс ҡош. □ Ястреб-тювик (лат. Accipiter brevipes). Ваҡ ҡарсығаның ҡанаты ҡыҫҡа. ■ Ваҡ ҡарсыға — һырты кукһел һоро, кәуҙәһенең аҫ яғы ерәнһыу төҫтәге йыш-йыш арҡыры һыҙыҡлы, һарғылт аҡ кусмә ҡош. Э. Ишбирҙин.
ВАҠ ҠЫМЫҘЛЫҠ (ҡымыҙлығы) (Р: кислица обыкновенная; И.: common woodsorrel; T.: ekşi yonca) и. бот.
Ваҡ ҡына аҡ өлпө сәскәле, йомшаҡ япраҡлы, 5—12 см бейеклегендә үҫкән әскелтем үлән. □ Кислица обыкновенная (лат. Oxalis acetosella). Баҡсала ваҡ ҡымыҙлыҡ уҫә.
ВАҠЛАҒЫС (Р: измельчитель; И.: chopper; T.: ufalayıcı) и.
Нимәнелер ваҡ киҫәктәргә бүлеүсе нәмә, машина. □ Измельчитель, дробилка. Ваҡлағыстан уткәреу. Малға игенде ваҡла-ғыс аша уткәреу. Бесәнде ваҡлағыстан уткәреу. һарымһаҡты ваҡлағыстан уткәреу.
ВАҠЛАНҒАН (Р: измельчённый; И.: made fine; crushed; T.: ufalanmış) c.
Ваҡ өлөштәрҙән торған. □ Измельчённый, раздробленный, расчленённый, разделённый на мелкие части. Ваҡланған сәтләуек. Ваҡланған емеш. Ваҡланған ит.
ВАҠЛАНҒАНЛЫҠ (ваҡланғанлығы) (Р: измельчённость; И.: fragmentarism; Т.: ufalma) и.
Ваҡ өлөштәргә бүлгеләнгәнлек. □ Измельчённость, раздробленность.
ВАҠЛАНДЫРЫУ (ваҡландыр-) ҡ. йөкм. ҡар. ваҡланыу, понуд. от ваҡланыу.
64