Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том III. 67 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ВАҠ-ТӨЙӘК
2. диал. һаран, һыҡмыр. □ Скупой, жадный. ■ Ермаков: «Улың үҙебеҙҙә йәшәр», — тип әйтһә лә, ваҡсыл ҡатыны ризалыҡ бирмәне, ахыры. «Йәшлек», 27 ноябрь 2010. • Ваҡсыл кеше түрә булһа, ағас игәү түрҙә булыр. Мәҡәл.
ВАҠСЫЛЛАНЫУ (ваҡсыллан-) (Р.: мелочиться; И.: be stingy; T.: mızmızlanmak) ҡ.
1. Ваҡ-төйәк бәләкәй нәмәгә бәйләнеү; ваҡлашыу. □ Мелочиться. Шул тиклем ваҡсылланма. Ваҡсылланып ултырмағыҙ.
2. Артыҡ ныҡ ваҡланып, юҡ-барға иғтибар итеү, ваҡсыл кешегә әйләнеү. □ Стать мелочным.
В АҠСЫ Л Л ЫҠ (ваҡсыллығы) (Р.: мелочность; И.: meticulousness; T.: mızmızlık) и.
Ваҡсыл булыу хәле. □ Мелочность. Ваҡсыллыҡ күренештәре. Ваҡсыллыҡ менән көнсөллөк — насар ғәҙәт.
ВАҠ СЫР и. зоол. диал. ҡар. селбәрә. Күл ситендә ваҡ сыр йөҙөп йөрөй. Быуаға ваҡ сыр ебәрелгән.
ВАҠСЫУ с. диал.
1. ҡар. ваҡсыл. Ваҡсыу әҙәм.
2. күсм. Көйһөҙ, үҙ һүҙле. □ Капризный. Ваҡсыу кеше.
ВАҠ СӘПСӘҮ (Р: малый зуёк; И.: little ringed plover; T.: halkalı küçük cılıbıt) и. зоол.
Турғайҙар ғаиләһенә ҡараған, ҡыҫҡа аяҡлы, ҡыҫҡа суҡышлы, арҡаһы һоро сыбар, түше аҡ, сыйырсыҡтан бәләкәйерәк, һыу буйында йәшәгән ҡош; аҡмуйын сәпсәү, ҡашҡа сәпсәү, сәтерйән. □ Малый зуёк (лат. Charadrius dubius). ■ Ваҡ сәпсәү — ҡыҫҡа аяҡлы һәм ҡыҫҡа суҡышлы ҡош. Ерҙән етеҙ йүгерә, туҡтап, сүгеп-сүгеп ала. Башҡа сәпсәүҙәрҙән муйынындағы ҡара һыҙаты менән айырыла. Моңло һыҙғыра. Ҡомло һәм ҡырсынлы күл, йылға буйҙарында йәшәй. Күсмә ҡош. Э. Ишбирҙин.
ВАҠ СӘСКӘЛЕ ЕЛЕМ ҮЛӘНЕ (Р: смолёвка мелкоцветная; И.: campion; T: bir çeşit karanfil) и. бот.
Елем кеүек йәбешеп торған ваҡ сәскәле үлән. □ Смолёвка мелкоцветная (лат. Silene). Ваҡ сәскәле елем үләненең дүрт йөҙ төрө бар.
ВАҠ СӘСКӘЛЕ ҠЫНА (Р: недотрога мелкоцветная; И.: small balsam; T: küçük balsam) и. бот.
Һыу буйында үҫкән бер йыллыҡ ваҡ ҡына сәскәле үҫемлек. □ Недотрога мелкоцветковая (лат. Impatiens parviflora). Ваҡ сәскәле ҡына — бер йыллыҡ үҫемлек, ҡыҙыл төҫтә сәскә ата.
ВАҠ ТАШ (Р: щебень; И.: broken stone; T: kırma taş) и.
Юл төҙөү эштәрендә йәки төҙөлөштә ҡулланылған ваҡланған таш йәки кирбес. □ Щебень. Ваҡ таш юл төҙөлөшөндә ҡулланыла. Юлға ваҡ таш түшәйҙәр. ■ Өй алдына ваҡ таш ҡатыш ҡом һибелгән. М. Кәрим.
ВАҠ ТОРМА (Р: редька посевная; И.: radish; T.: turp) и. бот.
Әүернә сәскәлеләр ғаиләһенә ҡараған ҡуҙаҡ орлоҡло бер йәки ике йыллыҡ үҫемлек. □ Редька посевная (лат. Raphanus sativus). Ваҡ торма сәстек. Ваҡ торма уңды.
ВАҠ-ТӨЙӘК I (ваҡ-төйәге) (Р: пустяк;
И.: trifle; T: ufak tefek şeyler) и. йыйн.
1. Әһәмиәтһеҙ эш-хәл. □ Пустяк, мелочь. Ваҡ-төйәк менән булышма. Ваҡ-төйәккә иғтибар итмә. Ваҡ-төйәккә асыуланыу.
2. Ҡиммәте булмаған нәмә. □ Безделушка, безделица. Ваҡ-төйәк һатып алыу. Ваҡ-төйәккә аҡса түгеү.
3. диал. Урын кәрәк-яраҡтары. □ Постельные принадлежности.
ВАҠ-ТӨЙӘК II (Р.: мелкий; И.: petty; Т.: ufak tefek) с. йыйн.
1. Күләме, дәүмәле яғынан сағыштырмаса бәләкәй (һауыт-һаба, знә-еп һ. б.). □ Мелкий, маленький (о посуде, утвари, домашних вещах и т. д.). Ваҡ-төйәк нәмәләр. Кырҡтартмасыла ваҡ-төйәк әйбер бихисап. ■ [Сәми ҡарт] үҙенең эре, үтемле
з*
67
2. диал. һаран, һыҡмыр. □ Скупой, жадный. ■ Ермаков: «Улың үҙебеҙҙә йәшәр», — тип әйтһә лә, ваҡсыл ҡатыны ризалыҡ бирмәне, ахыры. «Йәшлек», 27 ноябрь 2010. • Ваҡсыл кеше түрә булһа, ағас игәү түрҙә булыр. Мәҡәл.
ВАҠСЫЛЛАНЫУ (ваҡсыллан-) (Р.: мелочиться; И.: be stingy; T.: mızmızlanmak) ҡ.
1. Ваҡ-төйәк бәләкәй нәмәгә бәйләнеү; ваҡлашыу. □ Мелочиться. Шул тиклем ваҡсылланма. Ваҡсылланып ултырмағыҙ.
2. Артыҡ ныҡ ваҡланып, юҡ-барға иғтибар итеү, ваҡсыл кешегә әйләнеү. □ Стать мелочным.
В АҠСЫ Л Л ЫҠ (ваҡсыллығы) (Р.: мелочность; И.: meticulousness; T.: mızmızlık) и.
Ваҡсыл булыу хәле. □ Мелочность. Ваҡсыллыҡ күренештәре. Ваҡсыллыҡ менән көнсөллөк — насар ғәҙәт.
ВАҠ СЫР и. зоол. диал. ҡар. селбәрә. Күл ситендә ваҡ сыр йөҙөп йөрөй. Быуаға ваҡ сыр ебәрелгән.
ВАҠСЫУ с. диал.
1. ҡар. ваҡсыл. Ваҡсыу әҙәм.
2. күсм. Көйһөҙ, үҙ һүҙле. □ Капризный. Ваҡсыу кеше.
ВАҠ СӘПСӘҮ (Р: малый зуёк; И.: little ringed plover; T.: halkalı küçük cılıbıt) и. зоол.
Турғайҙар ғаиләһенә ҡараған, ҡыҫҡа аяҡлы, ҡыҫҡа суҡышлы, арҡаһы һоро сыбар, түше аҡ, сыйырсыҡтан бәләкәйерәк, һыу буйында йәшәгән ҡош; аҡмуйын сәпсәү, ҡашҡа сәпсәү, сәтерйән. □ Малый зуёк (лат. Charadrius dubius). ■ Ваҡ сәпсәү — ҡыҫҡа аяҡлы һәм ҡыҫҡа суҡышлы ҡош. Ерҙән етеҙ йүгерә, туҡтап, сүгеп-сүгеп ала. Башҡа сәпсәүҙәрҙән муйынындағы ҡара һыҙаты менән айырыла. Моңло һыҙғыра. Ҡомло һәм ҡырсынлы күл, йылға буйҙарында йәшәй. Күсмә ҡош. Э. Ишбирҙин.
ВАҠ СӘСКӘЛЕ ЕЛЕМ ҮЛӘНЕ (Р: смолёвка мелкоцветная; И.: campion; T: bir çeşit karanfil) и. бот.
Елем кеүек йәбешеп торған ваҡ сәскәле үлән. □ Смолёвка мелкоцветная (лат. Silene). Ваҡ сәскәле елем үләненең дүрт йөҙ төрө бар.
ВАҠ СӘСКӘЛЕ ҠЫНА (Р: недотрога мелкоцветная; И.: small balsam; T: küçük balsam) и. бот.
Һыу буйында үҫкән бер йыллыҡ ваҡ ҡына сәскәле үҫемлек. □ Недотрога мелкоцветковая (лат. Impatiens parviflora). Ваҡ сәскәле ҡына — бер йыллыҡ үҫемлек, ҡыҙыл төҫтә сәскә ата.
ВАҠ ТАШ (Р: щебень; И.: broken stone; T: kırma taş) и.
Юл төҙөү эштәрендә йәки төҙөлөштә ҡулланылған ваҡланған таш йәки кирбес. □ Щебень. Ваҡ таш юл төҙөлөшөндә ҡулланыла. Юлға ваҡ таш түшәйҙәр. ■ Өй алдына ваҡ таш ҡатыш ҡом һибелгән. М. Кәрим.
ВАҠ ТОРМА (Р: редька посевная; И.: radish; T.: turp) и. бот.
Әүернә сәскәлеләр ғаиләһенә ҡараған ҡуҙаҡ орлоҡло бер йәки ике йыллыҡ үҫемлек. □ Редька посевная (лат. Raphanus sativus). Ваҡ торма сәстек. Ваҡ торма уңды.
ВАҠ-ТӨЙӘК I (ваҡ-төйәге) (Р: пустяк;
И.: trifle; T: ufak tefek şeyler) и. йыйн.
1. Әһәмиәтһеҙ эш-хәл. □ Пустяк, мелочь. Ваҡ-төйәк менән булышма. Ваҡ-төйәккә иғтибар итмә. Ваҡ-төйәккә асыуланыу.
2. Ҡиммәте булмаған нәмә. □ Безделушка, безделица. Ваҡ-төйәк һатып алыу. Ваҡ-төйәккә аҡса түгеү.
3. диал. Урын кәрәк-яраҡтары. □ Постельные принадлежности.
ВАҠ-ТӨЙӘК II (Р.: мелкий; И.: petty; Т.: ufak tefek) с. йыйн.
1. Күләме, дәүмәле яғынан сағыштырмаса бәләкәй (һауыт-һаба, знә-еп һ. б.). □ Мелкий, маленький (о посуде, утвари, домашних вещах и т. д.). Ваҡ-төйәк нәмәләр. Кырҡтартмасыла ваҡ-төйәк әйбер бихисап. ■ [Сәми ҡарт] үҙенең эре, үтемле
з*
67