Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том IV. 469 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
КИНЙӘБУЛАТ
фистар кәңәшмәһе. Рәсәй кинематографистары. Француз кинематографистары.
КИНЕМАТОГРАФИЯ [рус. < гр. kinema ‘хәрәкәт’ + graphia] (Р.: кинематография; И.: cinematography; T.: sinematografi) и.
1. Тормош хәлдәрен хәрәкәтле һүрәт итеп, ысынға оҡшатып төшөрөү һәм экранда күрһәтеү сәнғәте; кино сәнғәте. □ Кинематография (искусство съёмки и воспроизведения на экране движущихся изображений). Төҫлө кинематография.
2. Мәҙәниәттең фильмдар төшөрөү һәм халыҡҡа күрһәтеү менән шөғөлләнгән тармағы. □ Кинематография (отрасль культуры). Кинематография әлкәһендә эшләу. ■ Ә Роберт .. оҙаҡламай Мәскәугә кинематография институтына китәсәген .. һис бер тайшанып тормайынса, циник рәуештә һөйләй. А. Карнай.
КИНЕСКОП (кинескобы) [рус. < гр. kineo ‘хәрәкәткә килтерәм’] (Р.: кинескоп; И.: television tube, kinescope; T.: kineskop) и.
Радио, телевидениела ҡулланылған электрон ҡабул иткес трубка. □ Кинескоп. Телевизор кинескобы. Кинескопты алмаштырыу. Төҫлө кинескоп.
КИНЕСКОПЛЫ (Р: кинескопный; И.: with a kinescope; T.: kineskoplu) с.
Кинескобы бар, кинескоп ҡулланылған. □ Кинескопный. Кинескоплы телевизор. Телевизорҙың кинескоплыһын һайлау.
КИНЕТИК (Р: кинетический; И.: kinetic; T.: kinetik) с. махс.
1. Кинетикаға мөнәсәбәтле. □ Кинетический (относящийся к кинетике). Кинетик теория. Кинетик ысул. Кинетик мәсьәлә.
2. Хәрәкәткә мөнәсәбәтле. □ Кинетический (относящийся к движению). Кинетик энергия.
КИНЕТИКА [рус. < гр. kinetikos} (Р: кинетика; И.: kinetics; T.: kinetik) и. физ.
Теоретик механиканың динамика һәм статика мәсьәләләрен тикшерә торған бер бүлеге. □ Кинетика. Кинетика ҡанундары. Физик кинетика. Кинетика булеге.
КИНЕТИК ТЕЛМӘР (Р: кинетическая речь; И.: kinetic speech; T.: hareketli dil) и. лингв.
Ҡул хәрәкәте ярҙамында башҡарылған телмәр. □ Кинетическая речь. Кинетик телмәргә өйрәнеу. Комплекслы кинетик телмәр.
КИНЖАЛ [ғәр. ‘бысаҡ төрө’] и. һөйл. ҡар. хәнйәр. Көмөш һаплы кинжал. Кинжал тағыу.
КИНЖӘ и. диал.
1. ҡар. ҡәйнеш. Кинжәне ҡаршы алыу. Кинжәгә ебәреу.
2. ҡар. кинйә. Кинжәгә йортто яҙҙырыу.
КИНЖӘБАЙ (Р: младший шурин (или деверь); И.: brother in law; T.: kayınbirader) и. диал.
Кесе ҡәйнеш. □ Младший шурин, младший деверь.
КИНЖӘКӘЙ и. диал. ҡар. кинжәбай.
КИНЖӘ УЛ и. диал. ҡар. кинжәбай.
КИНЙӘ (Р: последний (из детей); И.: the last-born child; T.: küçük) c.
1. Ғаиләләге иң һуңғы (бала). □ Последний (из детей). / Последыш. Кинйә ҡыҙ. Кинйә ул. И Кинйәбай ағай уның [Зөләйхә әбейҙең] кинйә балаһы, яратҡан улы ине.
3. Биишева. Аҙаҡ, бер аҙ баш-куҙ алып әҙәм рәтлерәк тора башлағас, ошо кинйә улдары Шәрәф тыуҙы. Б. Бикбай. Сәлмән ҡарт .. бөтә ҡорттарын уҙенең кинйә улы Баһауға әйтеп ҡалдырҙы. Ж. Кейекбаев.
2. Йәш яғынан иң бәләкәй (бала). □ Младший (из детей). Кинйә ағай. И Бер ағаһы ла ишек асып индермәгәс, Бибиғәйшә кинйә ағаһының аҙбарына инеп йәшеренгән. Әкиәттән.
3. диал. Аҙаҡҡы, һуңғы. □ Последний. Кинйә аҙна.
4. миф. Мифлаштырылған, төрлө магик сараларҙа ҡатнашҡан кеше. □ Последыш (в башкирской мифологии последыш и первенец участвуют в магических обрядах остановки града, лечении болезней). И Биртекте бер баш, бер кинйә бала йыя. Экспедиция материалдарынан.
КИНЙӘБУЛАТ (Р: название одного из родовых подразделений башкир; И.: one of clan names; T.: bir Başkurt soyunun ismi) u. этн.
Бөрйән ырыуына ҡараған бер башҡорт аймағының исеме. □ Название одного из ро-
469
фистар кәңәшмәһе. Рәсәй кинематографистары. Француз кинематографистары.
КИНЕМАТОГРАФИЯ [рус. < гр. kinema ‘хәрәкәт’ + graphia] (Р.: кинематография; И.: cinematography; T.: sinematografi) и.
1. Тормош хәлдәрен хәрәкәтле һүрәт итеп, ысынға оҡшатып төшөрөү һәм экранда күрһәтеү сәнғәте; кино сәнғәте. □ Кинематография (искусство съёмки и воспроизведения на экране движущихся изображений). Төҫлө кинематография.
2. Мәҙәниәттең фильмдар төшөрөү һәм халыҡҡа күрһәтеү менән шөғөлләнгән тармағы. □ Кинематография (отрасль культуры). Кинематография әлкәһендә эшләу. ■ Ә Роберт .. оҙаҡламай Мәскәугә кинематография институтына китәсәген .. һис бер тайшанып тормайынса, циник рәуештә һөйләй. А. Карнай.
КИНЕСКОП (кинескобы) [рус. < гр. kineo ‘хәрәкәткә килтерәм’] (Р.: кинескоп; И.: television tube, kinescope; T.: kineskop) и.
Радио, телевидениела ҡулланылған электрон ҡабул иткес трубка. □ Кинескоп. Телевизор кинескобы. Кинескопты алмаштырыу. Төҫлө кинескоп.
КИНЕСКОПЛЫ (Р: кинескопный; И.: with a kinescope; T.: kineskoplu) с.
Кинескобы бар, кинескоп ҡулланылған. □ Кинескопный. Кинескоплы телевизор. Телевизорҙың кинескоплыһын һайлау.
КИНЕТИК (Р: кинетический; И.: kinetic; T.: kinetik) с. махс.
1. Кинетикаға мөнәсәбәтле. □ Кинетический (относящийся к кинетике). Кинетик теория. Кинетик ысул. Кинетик мәсьәлә.
2. Хәрәкәткә мөнәсәбәтле. □ Кинетический (относящийся к движению). Кинетик энергия.
КИНЕТИКА [рус. < гр. kinetikos} (Р: кинетика; И.: kinetics; T.: kinetik) и. физ.
Теоретик механиканың динамика һәм статика мәсьәләләрен тикшерә торған бер бүлеге. □ Кинетика. Кинетика ҡанундары. Физик кинетика. Кинетика булеге.
КИНЕТИК ТЕЛМӘР (Р: кинетическая речь; И.: kinetic speech; T.: hareketli dil) и. лингв.
Ҡул хәрәкәте ярҙамында башҡарылған телмәр. □ Кинетическая речь. Кинетик телмәргә өйрәнеу. Комплекслы кинетик телмәр.
КИНЖАЛ [ғәр. ‘бысаҡ төрө’] и. һөйл. ҡар. хәнйәр. Көмөш һаплы кинжал. Кинжал тағыу.
КИНЖӘ и. диал.
1. ҡар. ҡәйнеш. Кинжәне ҡаршы алыу. Кинжәгә ебәреу.
2. ҡар. кинйә. Кинжәгә йортто яҙҙырыу.
КИНЖӘБАЙ (Р: младший шурин (или деверь); И.: brother in law; T.: kayınbirader) и. диал.
Кесе ҡәйнеш. □ Младший шурин, младший деверь.
КИНЖӘКӘЙ и. диал. ҡар. кинжәбай.
КИНЖӘ УЛ и. диал. ҡар. кинжәбай.
КИНЙӘ (Р: последний (из детей); И.: the last-born child; T.: küçük) c.
1. Ғаиләләге иң һуңғы (бала). □ Последний (из детей). / Последыш. Кинйә ҡыҙ. Кинйә ул. И Кинйәбай ағай уның [Зөләйхә әбейҙең] кинйә балаһы, яратҡан улы ине.
3. Биишева. Аҙаҡ, бер аҙ баш-куҙ алып әҙәм рәтлерәк тора башлағас, ошо кинйә улдары Шәрәф тыуҙы. Б. Бикбай. Сәлмән ҡарт .. бөтә ҡорттарын уҙенең кинйә улы Баһауға әйтеп ҡалдырҙы. Ж. Кейекбаев.
2. Йәш яғынан иң бәләкәй (бала). □ Младший (из детей). Кинйә ағай. И Бер ағаһы ла ишек асып индермәгәс, Бибиғәйшә кинйә ағаһының аҙбарына инеп йәшеренгән. Әкиәттән.
3. диал. Аҙаҡҡы, һуңғы. □ Последний. Кинйә аҙна.
4. миф. Мифлаштырылған, төрлө магик сараларҙа ҡатнашҡан кеше. □ Последыш (в башкирской мифологии последыш и первенец участвуют в магических обрядах остановки града, лечении болезней). И Биртекте бер баш, бер кинйә бала йыя. Экспедиция материалдарынан.
КИНЙӘБУЛАТ (Р: название одного из родовых подразделений башкир; И.: one of clan names; T.: bir Başkurt soyunun ismi) u. этн.
Бөрйән ырыуына ҡараған бер башҡорт аймағының исеме. □ Название одного из ро-
469