Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том IV. 758 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
КҮБӘЛӘКЛӘП
кукрәкте йомшарта. Бөтөн тән, кубек кеуек кубәләкләнеп, елберҙәп тора. Яр. Вәлиев. Яҙы ла матур, ҡыҙы ла матур; зәцгәр куктә йылы тулҡындар тирбәлә, куцел турендә, яцы асып килгән бөрө кеуек, йылы тойғолар кубәләкләнә. С. Поварисов.
3. Күбәләк формаһы барлыҡҡа килтереү. □ Стать (быть) похожим на бабочку.
4. кусм. Тиҙ ғашиҡ булыу. □ Быть влюбчивым. Куцел кубәләкләнә.
КҮБӘЛӘКЛӘП (Р.: хлопьями; И.: snowflake; T: kuşbaşı kar gibi) p.
Эре күҙле, йомшаҡ итеп (ҡарға ҡарата); ябалаҡлап. □ (Идти) хлопьями (о снеге). ■ Иртә менән кубәләкләп ҡар яуа, төш ауғас, ул ҡар ҡатыш ямғырға әйләнә. Д. Юлтый. Әйләнһен Ер, йәшәрһен Ер, кубәләкләп ҡарҙар яуһын. Һәр көн иртән ҡояш сығып, бар донъяны нурға манһын. «Шоңҡар», № 7, 2011.
КҮБӘЛӘК СӘСКӘ (Р.: мотыльковый цветок; И.: schizanthus; T: kelebek çiçeği) и. бот.
Ҡуҙаҡлылар ғаиләһенә ҡараған, сәскәһе күбәләккә оҡшаған үлән үҫемлек. □ Мотыльковый цветок (лат. Papilionoideae). Борсаҡ, соя һ. б. кубәләк сәскә өлгөләре була ала.
КҮБӘЛӘК СӘСКӘЛӘР (Р: мотыльковые; И.: Faboideae; T: Faboideae) и. бот.
Ҡуҙаҡлыларҙан сәскәләре күбәләккә оҡшаған үҫемлектәр ғаиләһе. □ Мотыльковые (лат. Papilionoideae, Faboideae). Селек, туҡранбаш, ҡандала уләне һ. б. кубәләк сәскәләр ғаиләһенә ҡарай.
КҮБӘЛӘКТӘЙ (Р: как бабочка; И.: like butterfly; T: kelebek gibi) с.
1. Күбәләк кеүек, күбәләккә оҡшаш (хәрәкәттәре, уҙ-уҙен тотошо менән). □ Как бабочка, подобно бабочке. ■ Утҡа ҡарап осҡан кубәләктәй, аҡ ҡағыҙҙай керһеҙ бала саҡ. М. Хәй. Ҡайҙа ла һайрай һары һандуғас? Һыу бутайҙарында, тац булғас. Кубәләктәй куцелем бер ҡуҙғалғас, ҡауышмай ҙа тороп ял алмаҫ. Халыҡ ижадынан. Бына әле Маша апай сәскәләр янында кубәләктәй уйнаған Камиләләрҙән куҙҙәрен ала алмай ултыра. Р. Низамов. Ул [Ғафар], ҡайын төбөнә һуҙылып ятып, куҙҙәрен аласыҡ ишегенә
төбәне лә зәцгәр ерлеккә ал биҙәк төшкән крепдешин кулдәген кейгән Фәрзәнәнец кубәләктәй осоп килеп сығырын көтә башланы. Н. Мусин.
2. Күбәләк ҙурлыҡ. □ Размером с бабочку. ■ Шул ваҡыт һуҙен әйтә Кусәк батыр, әйткән һуҙе куцелецә инеп ятыр: «Мин, азамат,һине азатҡылам, — тине, — ҡайҙа барһац, бәхетец артыр: ҡотолдо кубәләктәй йәнец һинец, булмаҫ һицә бер ҙә ғазап, мин һине ҡылдым, ҡустым, азат», — тине. «Бабсаҡ менән Күсәк». Урал бынан ҡурҡмаған, дурт батырға ҡаршы тороп, алға табан атлаған. «Он-талҡандай итегеҙҙе, кубәләктәй йәнегеҙҙе ҡайһы ерҙән табайым?» — тигәс Урал, көлгәндәр. «Урал батыр».
КҮБӘЛӘК ҺЫМАҠТАР и. бот. ҡар. күбәләк сәскәләр. Кубәләк һымаҡтарҙыц 12 000-дән алып 18 ООО-гә тиклем төрө бар. Борсаҡ сәскәһе кубәләк һымаҡтар төрөнә ҡарай.
КҮБӘЛӘНЕҮ (күбәлән-) ҡ. төш. ҡар. күбәләү, страд, от күбәләү. ■ Бер яҡтан бесән сабыла, икенсе яҡтан йыйыла, өсөнсө яҡтан кубәләнә, кәбәндәр ҡойола. Эш ҡайнай. Ғ. Дәүләтшин.
КҮБӘЛӘТЕҮ (күбәләт-) ҡ. йөкм. ҡар. күбәләү, понуд. от күбәләү. Яландағы бесәнде кубәләтеу. Кубәләтеу оҙаҡҡа һуҙылды.
КҮБӘЛӘТТЕРЕҮ (күбәләттер-) ҡ. йөкм. ҡар. күбәләү, понуд. от күбәләү. Бесәнде кубәләттереу.
КҮБӘЛӘҮ (күбәлә-) (Р: сгребать в копну; И.: rake up / together; T: kümelemek) ҡ.
Күбә итеп өйөү, күбәгә һалыу. □ Сгребать в копну. Бесәнде кубәләу. һаламды кубәләу. ■ [Һолтанбай] иртәнсәк сәй эскәс, айыу борһалаған ике кубәне рәтләп өйҙө, шунан, ысыҡ кипкәс, ҡалған бакуйын йыйып кубәләне лә, атын эйәрләп, ҡайтырға сыҡты. Н. Мусин. Карамалы типһәнендәге тигеҙлеккә Ныязғол төшөргән уҙе саба торған машина сабып йөрөй, ти, ә унан һуц игенде бесән шикелле итеп кубәләһәц дә, кәлтә шикелле итеп бәйләһәц дә була, ти. Һ. Дәүләтшина.
758
кукрәкте йомшарта. Бөтөн тән, кубек кеуек кубәләкләнеп, елберҙәп тора. Яр. Вәлиев. Яҙы ла матур, ҡыҙы ла матур; зәцгәр куктә йылы тулҡындар тирбәлә, куцел турендә, яцы асып килгән бөрө кеуек, йылы тойғолар кубәләкләнә. С. Поварисов.
3. Күбәләк формаһы барлыҡҡа килтереү. □ Стать (быть) похожим на бабочку.
4. кусм. Тиҙ ғашиҡ булыу. □ Быть влюбчивым. Куцел кубәләкләнә.
КҮБӘЛӘКЛӘП (Р.: хлопьями; И.: snowflake; T: kuşbaşı kar gibi) p.
Эре күҙле, йомшаҡ итеп (ҡарға ҡарата); ябалаҡлап. □ (Идти) хлопьями (о снеге). ■ Иртә менән кубәләкләп ҡар яуа, төш ауғас, ул ҡар ҡатыш ямғырға әйләнә. Д. Юлтый. Әйләнһен Ер, йәшәрһен Ер, кубәләкләп ҡарҙар яуһын. Һәр көн иртән ҡояш сығып, бар донъяны нурға манһын. «Шоңҡар», № 7, 2011.
КҮБӘЛӘК СӘСКӘ (Р.: мотыльковый цветок; И.: schizanthus; T: kelebek çiçeği) и. бот.
Ҡуҙаҡлылар ғаиләһенә ҡараған, сәскәһе күбәләккә оҡшаған үлән үҫемлек. □ Мотыльковый цветок (лат. Papilionoideae). Борсаҡ, соя һ. б. кубәләк сәскә өлгөләре була ала.
КҮБӘЛӘК СӘСКӘЛӘР (Р: мотыльковые; И.: Faboideae; T: Faboideae) и. бот.
Ҡуҙаҡлыларҙан сәскәләре күбәләккә оҡшаған үҫемлектәр ғаиләһе. □ Мотыльковые (лат. Papilionoideae, Faboideae). Селек, туҡранбаш, ҡандала уләне һ. б. кубәләк сәскәләр ғаиләһенә ҡарай.
КҮБӘЛӘКТӘЙ (Р: как бабочка; И.: like butterfly; T: kelebek gibi) с.
1. Күбәләк кеүек, күбәләккә оҡшаш (хәрәкәттәре, уҙ-уҙен тотошо менән). □ Как бабочка, подобно бабочке. ■ Утҡа ҡарап осҡан кубәләктәй, аҡ ҡағыҙҙай керһеҙ бала саҡ. М. Хәй. Ҡайҙа ла һайрай һары һандуғас? Һыу бутайҙарында, тац булғас. Кубәләктәй куцелем бер ҡуҙғалғас, ҡауышмай ҙа тороп ял алмаҫ. Халыҡ ижадынан. Бына әле Маша апай сәскәләр янында кубәләктәй уйнаған Камиләләрҙән куҙҙәрен ала алмай ултыра. Р. Низамов. Ул [Ғафар], ҡайын төбөнә һуҙылып ятып, куҙҙәрен аласыҡ ишегенә
төбәне лә зәцгәр ерлеккә ал биҙәк төшкән крепдешин кулдәген кейгән Фәрзәнәнец кубәләктәй осоп килеп сығырын көтә башланы. Н. Мусин.
2. Күбәләк ҙурлыҡ. □ Размером с бабочку. ■ Шул ваҡыт һуҙен әйтә Кусәк батыр, әйткән һуҙе куцелецә инеп ятыр: «Мин, азамат,һине азатҡылам, — тине, — ҡайҙа барһац, бәхетец артыр: ҡотолдо кубәләктәй йәнец һинец, булмаҫ һицә бер ҙә ғазап, мин һине ҡылдым, ҡустым, азат», — тине. «Бабсаҡ менән Күсәк». Урал бынан ҡурҡмаған, дурт батырға ҡаршы тороп, алға табан атлаған. «Он-талҡандай итегеҙҙе, кубәләктәй йәнегеҙҙе ҡайһы ерҙән табайым?» — тигәс Урал, көлгәндәр. «Урал батыр».
КҮБӘЛӘК ҺЫМАҠТАР и. бот. ҡар. күбәләк сәскәләр. Кубәләк һымаҡтарҙыц 12 000-дән алып 18 ООО-гә тиклем төрө бар. Борсаҡ сәскәһе кубәләк һымаҡтар төрөнә ҡарай.
КҮБӘЛӘНЕҮ (күбәлән-) ҡ. төш. ҡар. күбәләү, страд, от күбәләү. ■ Бер яҡтан бесән сабыла, икенсе яҡтан йыйыла, өсөнсө яҡтан кубәләнә, кәбәндәр ҡойола. Эш ҡайнай. Ғ. Дәүләтшин.
КҮБӘЛӘТЕҮ (күбәләт-) ҡ. йөкм. ҡар. күбәләү, понуд. от күбәләү. Яландағы бесәнде кубәләтеу. Кубәләтеу оҙаҡҡа һуҙылды.
КҮБӘЛӘТТЕРЕҮ (күбәләттер-) ҡ. йөкм. ҡар. күбәләү, понуд. от күбәләү. Бесәнде кубәләттереу.
КҮБӘЛӘҮ (күбәлә-) (Р: сгребать в копну; И.: rake up / together; T: kümelemek) ҡ.
Күбә итеп өйөү, күбәгә һалыу. □ Сгребать в копну. Бесәнде кубәләу. һаламды кубәләу. ■ [Һолтанбай] иртәнсәк сәй эскәс, айыу борһалаған ике кубәне рәтләп өйҙө, шунан, ысыҡ кипкәс, ҡалған бакуйын йыйып кубәләне лә, атын эйәрләп, ҡайтырға сыҡты. Н. Мусин. Карамалы типһәнендәге тигеҙлеккә Ныязғол төшөргән уҙе саба торған машина сабып йөрөй, ти, ә унан һуц игенде бесән шикелле итеп кубәләһәц дә, кәлтә шикелле итеп бәйләһәц дә була, ти. Һ. Дәүләтшина.
758