Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том IV. 772 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
КҮҘГӘНӘС
КҮҘГӘНӘС (Р.: мелкие дыры; И.: hole; T.: ufak delikler) и.
1. Ваҡ-ваҡ ҡына тишек. □ Мелкие дыры. Куҙгәнәс һөҙгөс.
2. ҡар. күҙәнәк 2.
КҮҘГӘ САЛЫНЫУ (күҙгә салын-) (Р.: появляться; И.: appearance; T.: göze görünmek) ҡ.
Яҙа-йоҙа ғына, әҙ генә күренеү, күренеп ҡалыу. □ Появляться, промелькнуть; видеться; показываться. ■ Кәмәләр куҙгә салынмай, бәлки, бынан куренмәй генәләрҙер. Б. Рафиҡов.
КҮҘГӘ ТАШЛАНЫУ (күҙгә ташлан-) ҡ. ҡар. күҙгә бәрелеү.
КҮҘГӘ ЭЛЕҮ (күҙгә эл-) (Р: обратить внимание; И.: pay attention; T.: göze almak) ҡ.
Иғтибарға алыу. □ Обратить внимание, удостоить внимания. ■ Шылт иткән тауыш, куҙгә эленерҙәй ҡарасҡы юҡ. Ә. Хәкимов. • Яман уҙен белмәҫ, яҡшыны куҙгә элмәҫ. Мәҡәл.
КҮҘГӘ ЭЛӘГЕҮ (күҙгә эләк-) (Р: попасться на глаза; И.: leap out; T.: göze çarpmak) ҡ.
Күренеп ҡалыу. □ Попасться на глаза, быть замеченным.
КҮҘ ДАРЫУЫ (Р: глазные капли; И.: eye drops; T.: göz ilâcı) и. мед.
Күҙҙе төрлө ауырыуҙарҙан дауалау, ауырыуҙарҙы профилактикалау маҡсатында ҡулланылған, һыуҙа йә бүтән төрлө шыйыҡсала иретелгән, тамсы менән дозаланған дарыу. □ Глазные капли. Куҙ дарыуҙары әҙер-ләу. Микробтарға ҡаршы ҡулланылған куҙ дарыуы. Куҙ дарыуҙары технологияһы. Куҙ дарыуҙары менән дауаланыу. Витаминлы куҙ дарыуҙары.
КҮҘ ДОҒАҺЫ (Р: заговор от болезней глаз; И.: spell against eye diseases; T.: göz duası) и.
Күҙ ауырыуҙарын дауалау маҡсатында уҡыла торған доға. □ Заговор от болезней глаз. Куҙ доғаһы уҡыу. Куҙ доғаһын ятлау. Куҙ доғаһын белеу. Куҙ доғаһы менән дауалау.
КҮҘҘЕ АЛДАУ (күҙҙе алда-) (Р: немного поспать; И.: sleep; T.: uyumak) ҡ. һөйл.
Серем итеү. □ Немного, чуточку поспать, прилечь. И [Сабира апай]биктә йоҡо баҫып барғас, саҡ ҡына куҙемде алдап алайым тип, урынға барып ятты. Ә. Вахитов.
КҮҘҘЕ АСЫУ (күҙҙе ас-) (Р: открыть глаз; И.: eye opening; T.: göz açmak) ҡ.
1. Күҙҙе йомолған хәлдән асыҡ хәлгә килтереү. □ Открыть глаз.
2. Ниҙец ни икәнен төшөнөү, аңларға өйрәнеү. □ Раскрыть, открыть глаза. ■ Йәшенмәкте уйнап булмай оҙаҡ. Тура килә куҙҙе асырға. Һин кем менән? Яҡшы, яман менән? Кайһы юлға аяҡ баҫырға? Картотека фондынан.
3. кусм. Аң-белемгә эйә булыу. □ Стать грамотным, образованным. ■ [Бәғиҙә:] Кәй-нәм делегатка ине. Ул, куҙеңде асҡың килһә, ликбезға йөрө, йыйылыштан ҡалма, тип өйрәтте. И. Ғиззәтуллин.
КҮҘҘЕ КАН АЛЫУ (күҙҙе ҡан ал-) ҡ. ҡар. күҙҙе ҡан баҫыу. ■ Таш йөрәкле рәхимһеҙ байҙарҙың аҡайған куҙҙәрен ҡан алды. Уларҙың .. йөҙҙәренә йыртҡыслыҡ билдәһе сыҡты. Ш. Шәһәр.
КҮҘҘЕ КАН БАҪЫУ (күҙҙе ҡан баҫ-) (Р: прийти в ярость; И.: fly into a rage; T.: gözünü kan bürümek) ҡ.
Асыу йәки ҡомар менән ярһыу, шашыу. □ Прийти в ярость. ■ һунар ҡомары менән куҙҙәрен ҡан баҫҡан эт .. алға ынтыла. Д. Юлтый.
КҮҘҘЕ ҠЫҘҘЫРЫУ (күҙҙе ҡыҙҙыр-) (Р: привлекать внимание; И.: gaze; T.: dikkatini çekmek) ҡ.
Һоҡландырып, үҙенә йәлеп итеү; ҡыҙыҡтырыу. □ Привлекать внимание, восхищать. £ Һылыу ҡыҙҙай биҙәнеп, дошман куҙен ҡыҙҙырып, яу астырған Уралым. Ҡобайырҙан.
КҮҘҘЕҢ ҠОРОСО (Р: зоркость глаз; И.: vigilance; T.: uzgörürlük) и.
Күҙҙең үткерлеге, көсө. □ Зоркость глаз. ■ Ер тырматтыҡ, ат өҫтөндә ҡайта куҙҙең ҡоросо. Ара алыҫ, һис куренмәй бер осонан бер осо. Т. Йосопов.
♦ Күҙ<ҙең> ҡоросо ҡайтыу күҙ насарланыу, насар күрә башлау. □ Ослабеть, притупиться (о зрении).
772
КҮҘГӘНӘС (Р.: мелкие дыры; И.: hole; T.: ufak delikler) и.
1. Ваҡ-ваҡ ҡына тишек. □ Мелкие дыры. Куҙгәнәс һөҙгөс.
2. ҡар. күҙәнәк 2.
КҮҘГӘ САЛЫНЫУ (күҙгә салын-) (Р.: появляться; И.: appearance; T.: göze görünmek) ҡ.
Яҙа-йоҙа ғына, әҙ генә күренеү, күренеп ҡалыу. □ Появляться, промелькнуть; видеться; показываться. ■ Кәмәләр куҙгә салынмай, бәлки, бынан куренмәй генәләрҙер. Б. Рафиҡов.
КҮҘГӘ ТАШЛАНЫУ (күҙгә ташлан-) ҡ. ҡар. күҙгә бәрелеү.
КҮҘГӘ ЭЛЕҮ (күҙгә эл-) (Р: обратить внимание; И.: pay attention; T.: göze almak) ҡ.
Иғтибарға алыу. □ Обратить внимание, удостоить внимания. ■ Шылт иткән тауыш, куҙгә эленерҙәй ҡарасҡы юҡ. Ә. Хәкимов. • Яман уҙен белмәҫ, яҡшыны куҙгә элмәҫ. Мәҡәл.
КҮҘГӘ ЭЛӘГЕҮ (күҙгә эләк-) (Р: попасться на глаза; И.: leap out; T.: göze çarpmak) ҡ.
Күренеп ҡалыу. □ Попасться на глаза, быть замеченным.
КҮҘ ДАРЫУЫ (Р: глазные капли; И.: eye drops; T.: göz ilâcı) и. мед.
Күҙҙе төрлө ауырыуҙарҙан дауалау, ауырыуҙарҙы профилактикалау маҡсатында ҡулланылған, һыуҙа йә бүтән төрлө шыйыҡсала иретелгән, тамсы менән дозаланған дарыу. □ Глазные капли. Куҙ дарыуҙары әҙер-ләу. Микробтарға ҡаршы ҡулланылған куҙ дарыуы. Куҙ дарыуҙары технологияһы. Куҙ дарыуҙары менән дауаланыу. Витаминлы куҙ дарыуҙары.
КҮҘ ДОҒАҺЫ (Р: заговор от болезней глаз; И.: spell against eye diseases; T.: göz duası) и.
Күҙ ауырыуҙарын дауалау маҡсатында уҡыла торған доға. □ Заговор от болезней глаз. Куҙ доғаһы уҡыу. Куҙ доғаһын ятлау. Куҙ доғаһын белеу. Куҙ доғаһы менән дауалау.
КҮҘҘЕ АЛДАУ (күҙҙе алда-) (Р: немного поспать; И.: sleep; T.: uyumak) ҡ. һөйл.
Серем итеү. □ Немного, чуточку поспать, прилечь. И [Сабира апай]биктә йоҡо баҫып барғас, саҡ ҡына куҙемде алдап алайым тип, урынға барып ятты. Ә. Вахитов.
КҮҘҘЕ АСЫУ (күҙҙе ас-) (Р: открыть глаз; И.: eye opening; T.: göz açmak) ҡ.
1. Күҙҙе йомолған хәлдән асыҡ хәлгә килтереү. □ Открыть глаз.
2. Ниҙец ни икәнен төшөнөү, аңларға өйрәнеү. □ Раскрыть, открыть глаза. ■ Йәшенмәкте уйнап булмай оҙаҡ. Тура килә куҙҙе асырға. Һин кем менән? Яҡшы, яман менән? Кайһы юлға аяҡ баҫырға? Картотека фондынан.
3. кусм. Аң-белемгә эйә булыу. □ Стать грамотным, образованным. ■ [Бәғиҙә:] Кәй-нәм делегатка ине. Ул, куҙеңде асҡың килһә, ликбезға йөрө, йыйылыштан ҡалма, тип өйрәтте. И. Ғиззәтуллин.
КҮҘҘЕ КАН АЛЫУ (күҙҙе ҡан ал-) ҡ. ҡар. күҙҙе ҡан баҫыу. ■ Таш йөрәкле рәхимһеҙ байҙарҙың аҡайған куҙҙәрен ҡан алды. Уларҙың .. йөҙҙәренә йыртҡыслыҡ билдәһе сыҡты. Ш. Шәһәр.
КҮҘҘЕ КАН БАҪЫУ (күҙҙе ҡан баҫ-) (Р: прийти в ярость; И.: fly into a rage; T.: gözünü kan bürümek) ҡ.
Асыу йәки ҡомар менән ярһыу, шашыу. □ Прийти в ярость. ■ һунар ҡомары менән куҙҙәрен ҡан баҫҡан эт .. алға ынтыла. Д. Юлтый.
КҮҘҘЕ ҠЫҘҘЫРЫУ (күҙҙе ҡыҙҙыр-) (Р: привлекать внимание; И.: gaze; T.: dikkatini çekmek) ҡ.
Һоҡландырып, үҙенә йәлеп итеү; ҡыҙыҡтырыу. □ Привлекать внимание, восхищать. £ Һылыу ҡыҙҙай биҙәнеп, дошман куҙен ҡыҙҙырып, яу астырған Уралым. Ҡобайырҙан.
КҮҘҘЕҢ ҠОРОСО (Р: зоркость глаз; И.: vigilance; T.: uzgörürlük) и.
Күҙҙең үткерлеге, көсө. □ Зоркость глаз. ■ Ер тырматтыҡ, ат өҫтөндә ҡайта куҙҙең ҡоросо. Ара алыҫ, һис куренмәй бер осонан бер осо. Т. Йосопов.
♦ Күҙ<ҙең> ҡоросо ҡайтыу күҙ насарланыу, насар күрә башлау. □ Ослабеть, притупиться (о зрении).
772