Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том IV. 877 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
КӘБАБ
2. иҫк. диал. Тарма ҡабығынан еп ишеү.
□ Вить верёвку из грубого конопляного волокна. Тарма кушэлэу.
КҮШӘМ и. диал. ҡар. көйөш.
КҮШӘРЕЛЕҮ I (күшәрел-) (Р.: свисать;
И.: droop; T: sarkmak) ҡ. диал.
Итәк-еңдең оҙон булып һалынып, сосолоп тороуы. □ Свисать. Кушәрелеп йөрөй. Кушәрелдереп кейеу.
КҮШӘРЕЛЕҮ II (күшәрел-) (Р.: мокнуть; И.: get wet; T: ıslanmak) к. диал.
Еүешләнеү. □ Мокнуть. ■ Бынау бала кутәрелеп ҡайтты, яуын аҫтында ҡалып. Экспедиция материалдарынан.
КҮШӘРЕЛЕҮ III (күшәрел-) (Р: хлынуть, разливаться; И.: gush; T: akın etmek) ҡ. диал.
Ташыу, көслө итеп, күп ағыу, эркелеү.
□ Хлынуть, разливаться. Ҡан кутәрелеу. Яҙын һыу кутәрелеп аға.
КҮШӘҮ (күшә-) ҡ. диал. ҡар. көйшәү.
Икмәк кутәу.
КҮШӘҮЕР (Р: тяжёлый на подъём; И.: slow; T: yavaş) с. диал.
Ныҡ яй; үшән. □ Тяжёлый на подъём. Кутәуер ат. ■ Сабан атты ла кутәуер тиҙәр төньяҡ-көнбайыш һөйләшендә. Экспедиция материалдарынан.
КҮШӘҮӘЙ [рус.] и. диал. ҡар. кашауай.
Кушәуәйгә ат егеу.
КҮШӘҮӘЙ САНА (Р: кошёвка; И.: kind of light sledge; T: bir çeşit araba) и. диал.
Артлы, киң еңел сана; кашауай, кашауай сана. □ Кошёвка. Апайымды кушәуәй санаға ултыртып оҙатып алып киттеләр.
КҮӘС [рус.] (Р: квашня; И.: kneading trough; T: hamur teknesi) и. диал.
Икмәк әсетеү өсөн һауыт, икмәк күнәге.
□ Квашня. Куәс төбө. Куәс силәге. ■ Донъя булғас, икмәк куәсен бер бысратмай булмай ул. Экспедиция материалдарынан.
КЫЛАНУК (кыланугы) [рус.] (Р: колонок; И.: Siberian weasel; T: Sibirya gelinciği) и. зоол. диал.
Һөтимәрҙәр ғаиләһенә ҡараған көҙән, йәтсә кеүек йыртҡыс йәнлек; ҡыҙыл шәшке.
□ Колонок (лат. Mustela sibirica). И Кыланук ылыҫлы урмандарҙа, йылға, кул буйҙарында
йәшәй. Кыланук ҡомаҡ, сысҡан менән туҡлана, ҡайһы саҡта ҡош-ҡорттарға һөжум итә. Картотека фондынан.
КЫРАНДАС [рус. тарантас} (Р: тарантас; И.: tarantass; T: yaylı araba) и.
Еңелгә йөрөй торған ҡупшы арба. □ Тарантас. Атты кырандасҡа егеу. И Кырандас һалдаттар менән тиңләшкәндә, Хәбир кесерткәнлеккә боҫоп, тегеләрҙе ҡарап ята ине. Ә. Вахитов. Хәҙер Зөһрә апай туры бейәне ситәнле кырандасҡа егеп, тауҙар араһындағы алыҫ ауылдарға ла сығып китә. Ш. Янбаев. Ситәнле кырандаста ҡырын ятҡан, .. билен ҡайыш менән быуған кеше төҙәйеп ултырҙы. Р. Ниғмәти. Наил Шәрипов кырандасҡа тимер кук айғыр егеп килде. Яр. Вәлиев. Гәуһәр, дилбегәне ҡулына алып, кырандасҡа менеп ултырҙы ла, ауыл яғына ҡарай елдерҙе. И. Ғиззәтуллин.
КЫРЛИСА [рус.] и. зоол. диал. ҡар. кыр-ниса.
КЫРНИСА [рус.] (Р: крыса; И.: rat; Т: keme) и. зоол. диал.
Ҡомаҡ. □ Крыса (лат. Rattus).
КЫУАҺ [рус.] и. диал. ҡар. кеүәҫ.
КЫШАУАЙ [рус.] и. диал. ҡар. кашауай.
КЬЯТ [рус.] (Р: кьят; И.: kyat; Т: kyat) и.
Бирманың аҡса берәмеге. □ Кьят. Кьят менән иҫәпләшеу.
КЭШ [рус. < ингл. cache] (Р: кэш; И.: cache; T: ön bellek) и. инф.
Компьютерҙың ваҡытлыса һөҙөмтәләрҙе йәки йыш ҡулланылыусы мәғлүмәттәрҙе, командаларҙы һаҡлай торған хәтере. □ Кэш. Кэшҡа кусереу. Кэштан алыу. Кэшҡа мөрәжәғәт итеу ваҡыты.
КӘ I [ғәр. ^] (Р: как; И.: so as; T: ki) бәйл. иҫк. кит.
Кеүек, һымаҡ. □ Как, как будто.
КӘ II [ғәр. ^] (Р: твой; И.: your; T: senin) а. иҫк. кит.
Һинең, һине. □ Твой; тебя. М Кә бит шәрәфеңде зыярат итәйем. М. Өмөтбаев.
КӘБАБ [ғәр. <44] (Р: кебаб; И.: kebab; T: kebap) и.
Тапалған иткә ярма, һарымһаҡ ҡушып ҡурған ашамлыҡ. □ Кебаб. Ҡурылған кәбаб. ■ Аҡ кәсәнән пак шараптармы кәрәк, аҡ
877
2. иҫк. диал. Тарма ҡабығынан еп ишеү.
□ Вить верёвку из грубого конопляного волокна. Тарма кушэлэу.
КҮШӘМ и. диал. ҡар. көйөш.
КҮШӘРЕЛЕҮ I (күшәрел-) (Р.: свисать;
И.: droop; T: sarkmak) ҡ. диал.
Итәк-еңдең оҙон булып һалынып, сосолоп тороуы. □ Свисать. Кушәрелеп йөрөй. Кушәрелдереп кейеу.
КҮШӘРЕЛЕҮ II (күшәрел-) (Р.: мокнуть; И.: get wet; T: ıslanmak) к. диал.
Еүешләнеү. □ Мокнуть. ■ Бынау бала кутәрелеп ҡайтты, яуын аҫтында ҡалып. Экспедиция материалдарынан.
КҮШӘРЕЛЕҮ III (күшәрел-) (Р: хлынуть, разливаться; И.: gush; T: akın etmek) ҡ. диал.
Ташыу, көслө итеп, күп ағыу, эркелеү.
□ Хлынуть, разливаться. Ҡан кутәрелеу. Яҙын һыу кутәрелеп аға.
КҮШӘҮ (күшә-) ҡ. диал. ҡар. көйшәү.
Икмәк кутәу.
КҮШӘҮЕР (Р: тяжёлый на подъём; И.: slow; T: yavaş) с. диал.
Ныҡ яй; үшән. □ Тяжёлый на подъём. Кутәуер ат. ■ Сабан атты ла кутәуер тиҙәр төньяҡ-көнбайыш һөйләшендә. Экспедиция материалдарынан.
КҮШӘҮӘЙ [рус.] и. диал. ҡар. кашауай.
Кушәуәйгә ат егеу.
КҮШӘҮӘЙ САНА (Р: кошёвка; И.: kind of light sledge; T: bir çeşit araba) и. диал.
Артлы, киң еңел сана; кашауай, кашауай сана. □ Кошёвка. Апайымды кушәуәй санаға ултыртып оҙатып алып киттеләр.
КҮӘС [рус.] (Р: квашня; И.: kneading trough; T: hamur teknesi) и. диал.
Икмәк әсетеү өсөн һауыт, икмәк күнәге.
□ Квашня. Куәс төбө. Куәс силәге. ■ Донъя булғас, икмәк куәсен бер бысратмай булмай ул. Экспедиция материалдарынан.
КЫЛАНУК (кыланугы) [рус.] (Р: колонок; И.: Siberian weasel; T: Sibirya gelinciği) и. зоол. диал.
Һөтимәрҙәр ғаиләһенә ҡараған көҙән, йәтсә кеүек йыртҡыс йәнлек; ҡыҙыл шәшке.
□ Колонок (лат. Mustela sibirica). И Кыланук ылыҫлы урмандарҙа, йылға, кул буйҙарында
йәшәй. Кыланук ҡомаҡ, сысҡан менән туҡлана, ҡайһы саҡта ҡош-ҡорттарға һөжум итә. Картотека фондынан.
КЫРАНДАС [рус. тарантас} (Р: тарантас; И.: tarantass; T: yaylı araba) и.
Еңелгә йөрөй торған ҡупшы арба. □ Тарантас. Атты кырандасҡа егеу. И Кырандас һалдаттар менән тиңләшкәндә, Хәбир кесерткәнлеккә боҫоп, тегеләрҙе ҡарап ята ине. Ә. Вахитов. Хәҙер Зөһрә апай туры бейәне ситәнле кырандасҡа егеп, тауҙар араһындағы алыҫ ауылдарға ла сығып китә. Ш. Янбаев. Ситәнле кырандаста ҡырын ятҡан, .. билен ҡайыш менән быуған кеше төҙәйеп ултырҙы. Р. Ниғмәти. Наил Шәрипов кырандасҡа тимер кук айғыр егеп килде. Яр. Вәлиев. Гәуһәр, дилбегәне ҡулына алып, кырандасҡа менеп ултырҙы ла, ауыл яғына ҡарай елдерҙе. И. Ғиззәтуллин.
КЫРЛИСА [рус.] и. зоол. диал. ҡар. кыр-ниса.
КЫРНИСА [рус.] (Р: крыса; И.: rat; Т: keme) и. зоол. диал.
Ҡомаҡ. □ Крыса (лат. Rattus).
КЫУАҺ [рус.] и. диал. ҡар. кеүәҫ.
КЫШАУАЙ [рус.] и. диал. ҡар. кашауай.
КЬЯТ [рус.] (Р: кьят; И.: kyat; Т: kyat) и.
Бирманың аҡса берәмеге. □ Кьят. Кьят менән иҫәпләшеу.
КЭШ [рус. < ингл. cache] (Р: кэш; И.: cache; T: ön bellek) и. инф.
Компьютерҙың ваҡытлыса һөҙөмтәләрҙе йәки йыш ҡулланылыусы мәғлүмәттәрҙе, командаларҙы һаҡлай торған хәтере. □ Кэш. Кэшҡа кусереу. Кэштан алыу. Кэшҡа мөрәжәғәт итеу ваҡыты.
КӘ I [ғәр. ^] (Р: как; И.: so as; T: ki) бәйл. иҫк. кит.
Кеүек, һымаҡ. □ Как, как будто.
КӘ II [ғәр. ^] (Р: твой; И.: your; T: senin) а. иҫк. кит.
Һинең, һине. □ Твой; тебя. М Кә бит шәрәфеңде зыярат итәйем. М. Өмөтбаев.
КӘБАБ [ғәр. <44] (Р: кебаб; И.: kebab; T: kebap) и.
Тапалған иткә ярма, һарымһаҡ ҡушып ҡурған ашамлыҡ. □ Кебаб. Ҡурылған кәбаб. ■ Аҡ кәсәнән пак шараптармы кәрәк, аҡ
877