Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том IV. 880 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
КӘБӘНҠӨШ
ған. Ғ. Дәүләтов. Кубәләрҙе бергә өйөп, ҙур кәбән көйҙөк. Ш. Бикҡол.
КӘБӘНҠОШ (Р.: коршун; И.: (black) kite; T.: çaylak) и. зоол. диал.
Ҡарғанан ҙурыраҡ, себештәр, үләкһә, кимереүселәр менән туҡлана торған күсмә ҡош, төйлөгән. □ Коршун (лат. Milvinae). Кәбәнкош тәбиғәт санитары буларак файҙалы. Интернет селтәренән. Кәбәнкоштоц ояһы ағас башында була. Э. Ишбирҙин.
КӘБӘНЛӘТЕҮ (кәбәнләт-) к. йөкм. кар. кәбәнләү. понуд. от кәбәнләү. Бесән кәбәнләтергә кәрәк.
КӘБӘНЛӘТТЕРЕҮ (кәбәнләттер-) к. йөкм. кар. кәбәнләтеү. понуд. от кәбәнләтеү. ■ Ямғыр яумаҫ борон, өмә яһап бесәнде кәбәнләттерергә кәрәк. Экспедиция материалдарынан.
КӘБӘНЛӘҮ (кәбәнлә-) (Р.: метать стог; И.: mow; T.: ot yığını yapmak) к.
Бесәнде кәбәнгә һалыу. □ Метать стог, стоговать. Бесән кәбәнләргә киттек.
КӘБӘНЛӘШЕҮ (кәбәнләш-) к. урт. кар. кәбәнләү. взаимн. от кәбәнләү. Бесән кәбәнләшергә егеттәр килде.
КӘБӘН ОСЛАУ (кәбән осла-) (Р: вершить стог; И.: finish stacking; T.: otluğu tamamlamak) к.
1. Кәбән башында тороп, кәбәнде осло итеп тамамлап ҡуйыу. □ Вершить стог. И Йыл ярым уйнап кына эшләп, кәбәнде осла -ным. Башлағас, ташламайым тип, ослағансы төшмәнем. Ш. Бабич.
2. кусм. Ашап туйыу. □ Наесться. Кәбәнде ослап куйҙым, хәҙер эшкә тотонһам да була.
КӘБӘН ОСО (Р: верхушка стога; И.: haystack top; T: otluk ucu) и.
Кәбәндең ослайып бөткән өҫкө яғы. □ Верхушка стога. Кәбән осона тал кыркып каҙау.
КӘБӘНСЕ (Р: человек, занимающийся стогованием сена; И.: person engaged in haystacking; T: ot yığını yapan kimse) и.
Кәбән ҡойоусы. □ Человек, занимающийся стогованием сена. И Оҫта кәбәнсе-беҙ Насретдин ағай хакында ла әйтмәй утеп булмай. Ос һәнәген уйнатып, кубә-кубә бесәнде башта тороусыға елтерәтеп кенә
ырғыткан ул заманында. X. Назаров. Атайым ауылда бер кәбәнсе булған бит минец, уныц исеменә тап төшөрөргә ярамай. Н. Мусин.
КӘБӘН СЫБЫҒЫ (Р: слега; И.: ledger; T.: ağaç baskıç) и. диал.
Ҡыйыҡ, кәбән башына баҫтырып һалған ағас; башағас. □ Слега, деревянный пресс для стога. Кәбән сыбығы таралып төшкән. Кәбән сыбығы әҙерләп биреу.
КӘБӘН ТАҒАНЫ (Р: стожары; И.: stack poles; T.: ot yığını değnekleri) и. диал.
Кәбән эсенә ҡыуышлап ҡуйылған ағас (бесәнде шул уҙәк кәртәгә йән-яклап һалалар). □ Стожары (шесты, вставляемые конусом в середину стога для просушки и проветривания сена). Былтырғы кәбән тағаны әле лә тора.
КӘБӘН ТАЛЫ и. диал. кар. кәбән сыбығы.
Кәбән башына һалған ағас. □ Деревянный пресс для стога. Кәбән талы әҙерләп биреу.
КӘБӘН ҮҘӘГЕ и. диал. кар. кәбән тағаны. ■ Кем элек койоп бөтә — шул кәбән уҙә-генә куйылған һайғау башына кыҙыл сепрәк бәйләй, тип һуҙ бирештеләр. Н. Мусин.
КӘБӘН ТӨБӨ I (Р: низ стога; И.: bottom of a big bread; T.: ot yığınının alt kısmı) и. һөйл.
Кәбән өйә башлағанда иң аҫҡа һалынған бесән өйөмө. □ Низ стога. ■ Әсәйем уны [кутәрем] алды ла кәбән төбөнә карай атланы. Н. Мусин.
КӘБӘН ТӨБӨ II (Р: последний кусок круглого хлеба; И.: top crust; T.: ekmek kenarı) и. һөйл.
Түңәрәк икмәктең иң һуңғы телеме. □ Последний кусок круглого хлеба, низ хлеба.
КӘБӘН ҺАЛЫУ (кәбән һал-) и. кар. кәбән койоу. ■ Кәбән һалыу әсәйемдец кәрен нык алған, курәһец. Ул, кайткас, бер сынаяк кына сәй эсте лә, хәлһеҙләнеп йығылды. Н. Мусин.
КӘБӘН ҺИКЕҺЕ и. диал. кар. кәбән аяғы. И Ул [Сөләймән карт] аҙбар артынан шыршы ағастарыныц тамырлы ерҙәренән эшләнгән — кәбән һикеһе өсөн электән яһалып куйылған — букәндәрҙе алып килде. Ғ. Хәйри.
880
ған. Ғ. Дәүләтов. Кубәләрҙе бергә өйөп, ҙур кәбән көйҙөк. Ш. Бикҡол.
КӘБӘНҠОШ (Р.: коршун; И.: (black) kite; T.: çaylak) и. зоол. диал.
Ҡарғанан ҙурыраҡ, себештәр, үләкһә, кимереүселәр менән туҡлана торған күсмә ҡош, төйлөгән. □ Коршун (лат. Milvinae). Кәбәнкош тәбиғәт санитары буларак файҙалы. Интернет селтәренән. Кәбәнкоштоц ояһы ағас башында була. Э. Ишбирҙин.
КӘБӘНЛӘТЕҮ (кәбәнләт-) к. йөкм. кар. кәбәнләү. понуд. от кәбәнләү. Бесән кәбәнләтергә кәрәк.
КӘБӘНЛӘТТЕРЕҮ (кәбәнләттер-) к. йөкм. кар. кәбәнләтеү. понуд. от кәбәнләтеү. ■ Ямғыр яумаҫ борон, өмә яһап бесәнде кәбәнләттерергә кәрәк. Экспедиция материалдарынан.
КӘБӘНЛӘҮ (кәбәнлә-) (Р.: метать стог; И.: mow; T.: ot yığını yapmak) к.
Бесәнде кәбәнгә һалыу. □ Метать стог, стоговать. Бесән кәбәнләргә киттек.
КӘБӘНЛӘШЕҮ (кәбәнләш-) к. урт. кар. кәбәнләү. взаимн. от кәбәнләү. Бесән кәбәнләшергә егеттәр килде.
КӘБӘН ОСЛАУ (кәбән осла-) (Р: вершить стог; И.: finish stacking; T.: otluğu tamamlamak) к.
1. Кәбән башында тороп, кәбәнде осло итеп тамамлап ҡуйыу. □ Вершить стог. И Йыл ярым уйнап кына эшләп, кәбәнде осла -ным. Башлағас, ташламайым тип, ослағансы төшмәнем. Ш. Бабич.
2. кусм. Ашап туйыу. □ Наесться. Кәбәнде ослап куйҙым, хәҙер эшкә тотонһам да була.
КӘБӘН ОСО (Р: верхушка стога; И.: haystack top; T: otluk ucu) и.
Кәбәндең ослайып бөткән өҫкө яғы. □ Верхушка стога. Кәбән осона тал кыркып каҙау.
КӘБӘНСЕ (Р: человек, занимающийся стогованием сена; И.: person engaged in haystacking; T: ot yığını yapan kimse) и.
Кәбән ҡойоусы. □ Человек, занимающийся стогованием сена. И Оҫта кәбәнсе-беҙ Насретдин ағай хакында ла әйтмәй утеп булмай. Ос һәнәген уйнатып, кубә-кубә бесәнде башта тороусыға елтерәтеп кенә
ырғыткан ул заманында. X. Назаров. Атайым ауылда бер кәбәнсе булған бит минец, уныц исеменә тап төшөрөргә ярамай. Н. Мусин.
КӘБӘН СЫБЫҒЫ (Р: слега; И.: ledger; T.: ağaç baskıç) и. диал.
Ҡыйыҡ, кәбән башына баҫтырып һалған ағас; башағас. □ Слега, деревянный пресс для стога. Кәбән сыбығы таралып төшкән. Кәбән сыбығы әҙерләп биреу.
КӘБӘН ТАҒАНЫ (Р: стожары; И.: stack poles; T.: ot yığını değnekleri) и. диал.
Кәбән эсенә ҡыуышлап ҡуйылған ағас (бесәнде шул уҙәк кәртәгә йән-яклап һалалар). □ Стожары (шесты, вставляемые конусом в середину стога для просушки и проветривания сена). Былтырғы кәбән тағаны әле лә тора.
КӘБӘН ТАЛЫ и. диал. кар. кәбән сыбығы.
Кәбән башына һалған ағас. □ Деревянный пресс для стога. Кәбән талы әҙерләп биреу.
КӘБӘН ҮҘӘГЕ и. диал. кар. кәбән тағаны. ■ Кем элек койоп бөтә — шул кәбән уҙә-генә куйылған һайғау башына кыҙыл сепрәк бәйләй, тип һуҙ бирештеләр. Н. Мусин.
КӘБӘН ТӨБӨ I (Р: низ стога; И.: bottom of a big bread; T.: ot yığınının alt kısmı) и. һөйл.
Кәбән өйә башлағанда иң аҫҡа һалынған бесән өйөмө. □ Низ стога. ■ Әсәйем уны [кутәрем] алды ла кәбән төбөнә карай атланы. Н. Мусин.
КӘБӘН ТӨБӨ II (Р: последний кусок круглого хлеба; И.: top crust; T.: ekmek kenarı) и. һөйл.
Түңәрәк икмәктең иң һуңғы телеме. □ Последний кусок круглого хлеба, низ хлеба.
КӘБӘН ҺАЛЫУ (кәбән һал-) и. кар. кәбән койоу. ■ Кәбән һалыу әсәйемдец кәрен нык алған, курәһец. Ул, кайткас, бер сынаяк кына сәй эсте лә, хәлһеҙләнеп йығылды. Н. Мусин.
КӘБӘН ҺИКЕҺЕ и. диал. кар. кәбән аяғы. И Ул [Сөләймән карт] аҙбар артынан шыршы ағастарыныц тамырлы ерҙәренән эшләнгән — кәбән һикеһе өсөн электән яһалып куйылған — букәндәрҙе алып килде. Ғ. Хәйри.
880