Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том IV. 914 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
КӘРӘГЕҮ
Кәрәк булғанса, талап ителгәнсә; тейешенсә. □ В достаточной мере, сколько нужно; как следует. Кәрәгенсә тыңлау. Кәрәгенсә ултырыу. ■ Бригадир уҙ ҡул аҫтындағы кешеләрҙең хеҙмәтен курә һәм кәрәгенсә баһалай белә. Картотека фондынан.
КӘРӘГЕҮ (кәрәк-) [боронғо төрки керәк] (Р.: понадобиться; И.: be needed; T.: gerekmek) ҡ.
Кәрәк булыу. □ Понадобиться, быть нужным. • Яҡшы атҡа ҡамсы кәрәкмәй, уңған ҡыҙға яусы кәрәкмәй. Әйтем.
КӘРӘҘ (Р.: соты; И.: honeycomb; T.: petek) и.
Бал ҡорто менән иңкештең күҙәнәкле балауыҙы. □ Соты. Бал кәрәҙе. Табаҡлы кәрәҙ. ■ Фәриҙәнең һуҙҙәре, кәрәҙҙән тамған бал кеуек, талғын ғына аға ла аға. Яр. Вәлиев. Бал менән тулғас кәрәҙҙәр, бал ҡорто ялға инде. С. Әлибаев. [Бал ҡорто — серекәйгә:] Безз, безз итеп безелдәп, бал йыйып булмай бит ул, ҡул ҡаушырһаң, кәрәҙгә татлы бал тулмай бит ул. А. Игебаев.
КӘРӘҘ КҮҘӘНӘКТӘРЕ (Р: ячейки; И., honeycomb; T.: petekler) и.
8000—9000 күҙәнәкте һыйҙырышлы 435 х 300 мм ҙурлығындағы кәрәҙле рам; һәр күҙәнәк — бал ҡорто өсөн ял итеү, туҡланыу, бал һәм һитә һаҡлау, бала тәрбиәләү урыны.
□ Ячейки. Кәрәҙ куҙәнәктәре ҡына менән ҡапланған. Кәрәҙ куҙәнәктәре бал менән тулған.
КӘРӘҘЛЕ (Р: сотовый; И.: honeycomb; T.: petekli) с.
Кәрәҙенән һурҙыртылмаған; балауыҙлы.
□ Сотовый. Кәрәҙле бал ашау. ■ Атайым тумәр умарталарҙы асып, кәрәҙле бал алырға бик ашыҡмай: «Корттар бал ташыйҙар әле, уларҙы эштән туҡтатырға ярамай», — ти. Ш. Янбаев. ■ Ике рәткә теҙелгән 20-нән ашыу өҫтәлдә ҙур-ҙур флягаларҙан алып төрлө ҙурлыҡтағы һауыттарға тултырылған йукә, сәскә, ҡарабойҙай, балдары, кәрәҙле бал куҙҙе ҡамаштыра. Интернет селтәренән. Кана, тиҙ генә келәттән йукә бал тәпәнен индерә һалып, кәрәҙле бал тумыр
ҙа, ана өлкән таштабаҡтарға һалып бир. Һ. Дәүләтшина.
КӘРӘҘЛЕК (кәрәҙлеге) и. диал. ҡар. кәрәҙ.
КӘРӘҘ ҺАҠЛАҒЫС (Р: сотохрани-лище; И.: honeycomb storage room; T.: petek deposu) u.
Кәрәҙҙәр һаҡлау бүлмәһе. □ Сотохрани-лище. Кәрәҙ һаҡлағыс эшләу. Кәрәҙ һаҡлағысты йыйыу.
КӘРӘЙЕШ ЙЫЛАН и. ҡар. көрәйеш йылан. Кәрәйеш йылан ыҫылдай.
КӘРӘК I [боронғо төрки керәк] (Р: надо, нужно, необходимо; И.: it is necessary to; T: gerek) мөн.
1. Талап ителеү, мәжбүрилек, тейешлек төшөнсәһен белдерә. □ Нужно, надо. Ни кәрәк? Кәрәк тугел. Кәрәк булыу. Кәрәк табыу. Барырға кәрәк. Белергә кәрәк. ■ Мин артылам бейеклеккә, ҡаяларым миңә терәк. Ерем менән ҡояш көлә, миңә тағы нимә кәрәк?! Т. Йосопов. Яу эшкәйҙәрен башҡарырға арыҫландай батыр ир кәрәк. Халыҡ йырынан. Өҫтәл оҙон, ләкин табын туңәрәк, һый иҫәпһеҙ — йәндәреңә ни кәрәк. М. Кәрим. • Батырға ла ял кәрәк. Әйтем.
2. -маҡ, -мәк формаһындағы ҡылымдар менән ситләтелгән һорау рәүешендә ҡулланыла. □ С глаголами на -маҡ, -мәк выполняет функцию косвенного вопроса. Кайҙа бармаҡ кәрәк? Нишләмәк кәрәк? ■ Ни нәмә тип ошо һыуыҡта билдән ҡарға батып йөрөмәк кәрәк. Һ. Дәүләтшина.
♦ Кәрәк булһа кәрәк саҡта, кәрәк икән.
□ В случае необходимости. ■ Беләм ул [Сәйҙел] ҡай ваҡыт, кәрәк булһа, төҙөлөштә лә ҡуна торғайны. Ғ. Сәләм. Кәрәк икән тейеш табылғанда, талап ителгәндә. □ Если нужно, необходимо. Кәрәк икән йәнен бирергә лә әҙер. ■ [Зөлхизә] һөйгәне артынан .. ете ҡат ер аҫтына төшөргә, кәрәк икән, уның өсөн ете ҡат улергә лә әҙер. 3. Биишева.
КӘРӘК II (Р: нужный; И.: necessary; T: gerekli) с.
Талап ителгән, мотлаҡ, мәжбүри булған.
□ Нужный, необходимый. Кәрәк кеше. Кәрәк
914
Кәрәк булғанса, талап ителгәнсә; тейешенсә. □ В достаточной мере, сколько нужно; как следует. Кәрәгенсә тыңлау. Кәрәгенсә ултырыу. ■ Бригадир уҙ ҡул аҫтындағы кешеләрҙең хеҙмәтен курә һәм кәрәгенсә баһалай белә. Картотека фондынан.
КӘРӘГЕҮ (кәрәк-) [боронғо төрки керәк] (Р.: понадобиться; И.: be needed; T.: gerekmek) ҡ.
Кәрәк булыу. □ Понадобиться, быть нужным. • Яҡшы атҡа ҡамсы кәрәкмәй, уңған ҡыҙға яусы кәрәкмәй. Әйтем.
КӘРӘҘ (Р.: соты; И.: honeycomb; T.: petek) и.
Бал ҡорто менән иңкештең күҙәнәкле балауыҙы. □ Соты. Бал кәрәҙе. Табаҡлы кәрәҙ. ■ Фәриҙәнең һуҙҙәре, кәрәҙҙән тамған бал кеуек, талғын ғына аға ла аға. Яр. Вәлиев. Бал менән тулғас кәрәҙҙәр, бал ҡорто ялға инде. С. Әлибаев. [Бал ҡорто — серекәйгә:] Безз, безз итеп безелдәп, бал йыйып булмай бит ул, ҡул ҡаушырһаң, кәрәҙгә татлы бал тулмай бит ул. А. Игебаев.
КӘРӘҘ КҮҘӘНӘКТӘРЕ (Р: ячейки; И., honeycomb; T.: petekler) и.
8000—9000 күҙәнәкте һыйҙырышлы 435 х 300 мм ҙурлығындағы кәрәҙле рам; һәр күҙәнәк — бал ҡорто өсөн ял итеү, туҡланыу, бал һәм һитә һаҡлау, бала тәрбиәләү урыны.
□ Ячейки. Кәрәҙ куҙәнәктәре ҡына менән ҡапланған. Кәрәҙ куҙәнәктәре бал менән тулған.
КӘРӘҘЛЕ (Р: сотовый; И.: honeycomb; T.: petekli) с.
Кәрәҙенән һурҙыртылмаған; балауыҙлы.
□ Сотовый. Кәрәҙле бал ашау. ■ Атайым тумәр умарталарҙы асып, кәрәҙле бал алырға бик ашыҡмай: «Корттар бал ташыйҙар әле, уларҙы эштән туҡтатырға ярамай», — ти. Ш. Янбаев. ■ Ике рәткә теҙелгән 20-нән ашыу өҫтәлдә ҙур-ҙур флягаларҙан алып төрлө ҙурлыҡтағы һауыттарға тултырылған йукә, сәскә, ҡарабойҙай, балдары, кәрәҙле бал куҙҙе ҡамаштыра. Интернет селтәренән. Кана, тиҙ генә келәттән йукә бал тәпәнен индерә һалып, кәрәҙле бал тумыр
ҙа, ана өлкән таштабаҡтарға һалып бир. Һ. Дәүләтшина.
КӘРӘҘЛЕК (кәрәҙлеге) и. диал. ҡар. кәрәҙ.
КӘРӘҘ ҺАҠЛАҒЫС (Р: сотохрани-лище; И.: honeycomb storage room; T.: petek deposu) u.
Кәрәҙҙәр һаҡлау бүлмәһе. □ Сотохрани-лище. Кәрәҙ һаҡлағыс эшләу. Кәрәҙ һаҡлағысты йыйыу.
КӘРӘЙЕШ ЙЫЛАН и. ҡар. көрәйеш йылан. Кәрәйеш йылан ыҫылдай.
КӘРӘК I [боронғо төрки керәк] (Р: надо, нужно, необходимо; И.: it is necessary to; T: gerek) мөн.
1. Талап ителеү, мәжбүрилек, тейешлек төшөнсәһен белдерә. □ Нужно, надо. Ни кәрәк? Кәрәк тугел. Кәрәк булыу. Кәрәк табыу. Барырға кәрәк. Белергә кәрәк. ■ Мин артылам бейеклеккә, ҡаяларым миңә терәк. Ерем менән ҡояш көлә, миңә тағы нимә кәрәк?! Т. Йосопов. Яу эшкәйҙәрен башҡарырға арыҫландай батыр ир кәрәк. Халыҡ йырынан. Өҫтәл оҙон, ләкин табын туңәрәк, һый иҫәпһеҙ — йәндәреңә ни кәрәк. М. Кәрим. • Батырға ла ял кәрәк. Әйтем.
2. -маҡ, -мәк формаһындағы ҡылымдар менән ситләтелгән һорау рәүешендә ҡулланыла. □ С глаголами на -маҡ, -мәк выполняет функцию косвенного вопроса. Кайҙа бармаҡ кәрәк? Нишләмәк кәрәк? ■ Ни нәмә тип ошо һыуыҡта билдән ҡарға батып йөрөмәк кәрәк. Һ. Дәүләтшина.
♦ Кәрәк булһа кәрәк саҡта, кәрәк икән.
□ В случае необходимости. ■ Беләм ул [Сәйҙел] ҡай ваҡыт, кәрәк булһа, төҙөлөштә лә ҡуна торғайны. Ғ. Сәләм. Кәрәк икән тейеш табылғанда, талап ителгәндә. □ Если нужно, необходимо. Кәрәк икән йәнен бирергә лә әҙер. ■ [Зөлхизә] һөйгәне артынан .. ете ҡат ер аҫтына төшөргә, кәрәк икән, уның өсөн ете ҡат улергә лә әҙер. 3. Биишева.
КӘРӘК II (Р: нужный; И.: necessary; T: gerekli) с.
Талап ителгән, мотлаҡ, мәжбүри булған.
□ Нужный, необходимый. Кәрәк кеше. Кәрәк
914