Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том V. 390 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ҠИММӘТЛӘТЕҮ
киткән яҙ ине ул. Н. Мусин. Йыл башында һөт аҙыҡтары бик ҡиммәтләнеп киткәйне, әле иһә улар бер ни тиклем арзанайған. «Башҡортостан», 10 апрель 2011.
ҠИММӘТЛӘТЕҮ (ҡиммәтләт-) ҡ. ҡар. ҡиммәтләндереү. Аҙыҡ-тулеккә хаҡтарҙы ҡиммәтләтеп бөтөу. һәр ваҡыт хаҡтарҙы ҡиммәтләтеп тороу. Кейем-Һалымға хаҡтарҙы ҡиммәтләтә башланылар. ■ Баярҙың һаман уҙ ерен ҡиммәтләтеуе хаҡында һуҙҙәр ишетелде. М. Ғафури.
ҠИММӘТСЕЛ (Р.: сквалыжный; И.: stingy; T.: pahacı) с. һөйл.
Ҡиммәт хаҡ һораусан. □ Сквалыжный, заламывающий цену; просящий дорого. Ҡиммәтсел эшҡыуар. Ҡиммәтсел ферма хужаһы.
ҠИММӘТСЕЛЕК (ҡиммәтселеге) (Р.: дороговизна; И.: high cost of living; T.: pahalılık) и.
Тауарға һәм аҙыҡ-түлеккә хаҡтың бик юғары булыуы; ҡыйбатсылыҡ. □ Дороговизна. ■ Ҡиммәтселектән, таланыуҙан, етешһеҙлектән шаңҡыған ябай халыҡ, эҫенән көйгән киң далаға көтөусеһеҙ ебәрелгән сарсау мал кеуек, ҡайҙа барып бәрелергә белмәйенсә өҙгөләнә. Н. Мусин. Бөтә ерҙә спекуляция, ҡиммәтселек, йолҡоу, урлау! Р. Солтангәрәев. Эй, арыу булды, арыу булды мәғишәт айҡалып. «Йәшәһен ҡиммәтселек!» — тип һикерә-ырғый бай халыҡ. Ш. Бабич.
ҠИММӘТҺЕҘЛӘНЕҮ (ҡиммәтһеҙлән-) ҡ. диал. ҡар. арзанайыу. Кейемгә хаҡтар ҡиммәтһеҙләнде.
ҠИММӘТҺЕНЕҮ (ҡиммәтһен-) (Р: считать дорогим; И.: think it costly; T.: pahalı saymak) ҡ. диал.
Ҡиммәткә һанау, ҡиммәт күреү. □ Считать дорогим (о цене). Киммәтһендем, был матур кулдәкте алманым.
ҠИММӘТӘЙЕҮ (ҡиммәтәй ) ҡ. ҡар. ҡиммәтләнеү. Аҙыҡ-тулеккә хаҡтар ҡим-мәтәйеп киткән. Емеш-еләккә хаҡтар ҡим-мәтәйеп тора. ■ Өфөлә кәбеҫтәгә хаҡтар
йыл башынан алып 2,3 тапҡырға артты. Был аҙыҡ-тулек араһында иң һиҙелерлек ҡиммәтәйеу. «Башҡортостан», 24 ғинуар 2013.
ҠИММӘТӘЙТЕҮ (ҡиммәтәйт-) ҡ. йөкм. ҡар. ҡиммәтәйеү. понуд. от ҡиммәтәйеү. Ҡиммәтәйтеп һатыу. Ҡиммәтәйтә төшөу. Ҡиммәтәйтә биреу. Ҡиммәтәйтеп бөтөу. Ҡиммәтәйтә башлау.
ҠИНАЛЫУ (ҡинал-) ҡ. диал. ҡар. ҡыланыу 3. Ҡиналып һөйләшеу. Ҡиналып атлау.
ҠИНДИРАҠ (ҡиндирағы) и. этн. диал. ҡар. ҡынйыраҡ. Киндираҡ тегеу. Киндираҡ кейеу.
ҠИНЙЫРАҠ (ҡинйырағы) и. этн. диал. ҡар. ҡынйыраҡ.
ҠИПАННАҠ (ҡипаннағы) и. диал. ҡар. ҡиҡандаҡ. Кипаннаҡ булыу.
ҠИРАӘТ [ғәр. (Р: чтение вслух; И.: reading aloud; T: kıraat) и. иҫк.
1. Кемдеңдер бер нәмәне ҡысҡырып яттан уҡыуы. □ Чтение вслух. ■ Беҙ бикәр бер муллаһыҙ ултырмағыҙ. Ул мулланың ҡираәте яҡшы булһын, кургән тип «Мулла жәләл» ҡотормағыҙ. М. Аҡмулла.
2. Ҡөрьән уҡылышы. □ Чтение Корана нараспев. ■ Башҡа мәҙрәсәләрҙә ҡайһыһын-да ҡираәт, ҡайһыһында хәҙис кенә уҡыла. М. Өмөтбаев.
ҠИРАӘТ ИТЕҮ (ҡираәт ит-) (Р: декламировать; И.: recite loudly; T.: kıraat etmek) ҡ.
Нимәнелер ҡысҡырып уҡыу. □ Декламировать, громко читать (Коран и т. п.). Ҡөрьәндә яҙылғандарҙы ҡираәт итеу.
КИРАӘТХАНА [ғәр. + фарс.
(Р: читальный зал; И.: reading hall; T.: kıraathane) и. иҫк.
Уҡыу бүлмәһе, уҡыу өйө. □ Читальный зал, изба-читальня. Я Халыҡты ағартыу юлында губерна һәм өйәҙ земстволары ауыл ерҙәрендә кираәтханалар, китапханалар аса. М. Ғафури. Еумерҙе тиккә ебәргәнсе, кираәтхана булһа арыу ғына булыр ине. Ш. Бабич.
390
киткән яҙ ине ул. Н. Мусин. Йыл башында һөт аҙыҡтары бик ҡиммәтләнеп киткәйне, әле иһә улар бер ни тиклем арзанайған. «Башҡортостан», 10 апрель 2011.
ҠИММӘТЛӘТЕҮ (ҡиммәтләт-) ҡ. ҡар. ҡиммәтләндереү. Аҙыҡ-тулеккә хаҡтарҙы ҡиммәтләтеп бөтөу. һәр ваҡыт хаҡтарҙы ҡиммәтләтеп тороу. Кейем-Һалымға хаҡтарҙы ҡиммәтләтә башланылар. ■ Баярҙың һаман уҙ ерен ҡиммәтләтеуе хаҡында һуҙҙәр ишетелде. М. Ғафури.
ҠИММӘТСЕЛ (Р.: сквалыжный; И.: stingy; T.: pahacı) с. һөйл.
Ҡиммәт хаҡ һораусан. □ Сквалыжный, заламывающий цену; просящий дорого. Ҡиммәтсел эшҡыуар. Ҡиммәтсел ферма хужаһы.
ҠИММӘТСЕЛЕК (ҡиммәтселеге) (Р.: дороговизна; И.: high cost of living; T.: pahalılık) и.
Тауарға һәм аҙыҡ-түлеккә хаҡтың бик юғары булыуы; ҡыйбатсылыҡ. □ Дороговизна. ■ Ҡиммәтселектән, таланыуҙан, етешһеҙлектән шаңҡыған ябай халыҡ, эҫенән көйгән киң далаға көтөусеһеҙ ебәрелгән сарсау мал кеуек, ҡайҙа барып бәрелергә белмәйенсә өҙгөләнә. Н. Мусин. Бөтә ерҙә спекуляция, ҡиммәтселек, йолҡоу, урлау! Р. Солтангәрәев. Эй, арыу булды, арыу булды мәғишәт айҡалып. «Йәшәһен ҡиммәтселек!» — тип һикерә-ырғый бай халыҡ. Ш. Бабич.
ҠИММӘТҺЕҘЛӘНЕҮ (ҡиммәтһеҙлән-) ҡ. диал. ҡар. арзанайыу. Кейемгә хаҡтар ҡиммәтһеҙләнде.
ҠИММӘТҺЕНЕҮ (ҡиммәтһен-) (Р: считать дорогим; И.: think it costly; T.: pahalı saymak) ҡ. диал.
Ҡиммәткә һанау, ҡиммәт күреү. □ Считать дорогим (о цене). Киммәтһендем, был матур кулдәкте алманым.
ҠИММӘТӘЙЕҮ (ҡиммәтәй ) ҡ. ҡар. ҡиммәтләнеү. Аҙыҡ-тулеккә хаҡтар ҡим-мәтәйеп киткән. Емеш-еләккә хаҡтар ҡим-мәтәйеп тора. ■ Өфөлә кәбеҫтәгә хаҡтар
йыл башынан алып 2,3 тапҡырға артты. Был аҙыҡ-тулек араһында иң һиҙелерлек ҡиммәтәйеу. «Башҡортостан», 24 ғинуар 2013.
ҠИММӘТӘЙТЕҮ (ҡиммәтәйт-) ҡ. йөкм. ҡар. ҡиммәтәйеү. понуд. от ҡиммәтәйеү. Ҡиммәтәйтеп һатыу. Ҡиммәтәйтә төшөу. Ҡиммәтәйтә биреу. Ҡиммәтәйтеп бөтөу. Ҡиммәтәйтә башлау.
ҠИНАЛЫУ (ҡинал-) ҡ. диал. ҡар. ҡыланыу 3. Ҡиналып һөйләшеу. Ҡиналып атлау.
ҠИНДИРАҠ (ҡиндирағы) и. этн. диал. ҡар. ҡынйыраҡ. Киндираҡ тегеу. Киндираҡ кейеу.
ҠИНЙЫРАҠ (ҡинйырағы) и. этн. диал. ҡар. ҡынйыраҡ.
ҠИПАННАҠ (ҡипаннағы) и. диал. ҡар. ҡиҡандаҡ. Кипаннаҡ булыу.
ҠИРАӘТ [ғәр. (Р: чтение вслух; И.: reading aloud; T: kıraat) и. иҫк.
1. Кемдеңдер бер нәмәне ҡысҡырып яттан уҡыуы. □ Чтение вслух. ■ Беҙ бикәр бер муллаһыҙ ултырмағыҙ. Ул мулланың ҡираәте яҡшы булһын, кургән тип «Мулла жәләл» ҡотормағыҙ. М. Аҡмулла.
2. Ҡөрьән уҡылышы. □ Чтение Корана нараспев. ■ Башҡа мәҙрәсәләрҙә ҡайһыһын-да ҡираәт, ҡайһыһында хәҙис кенә уҡыла. М. Өмөтбаев.
ҠИРАӘТ ИТЕҮ (ҡираәт ит-) (Р: декламировать; И.: recite loudly; T.: kıraat etmek) ҡ.
Нимәнелер ҡысҡырып уҡыу. □ Декламировать, громко читать (Коран и т. п.). Ҡөрьәндә яҙылғандарҙы ҡираәт итеу.
КИРАӘТХАНА [ғәр. + фарс.
(Р: читальный зал; И.: reading hall; T.: kıraathane) и. иҫк.
Уҡыу бүлмәһе, уҡыу өйө. □ Читальный зал, изба-читальня. Я Халыҡты ағартыу юлында губерна һәм өйәҙ земстволары ауыл ерҙәрендә кираәтханалар, китапханалар аса. М. Ғафури. Еумерҙе тиккә ебәргәнсе, кираәтхана булһа арыу ғына булыр ине. Ш. Бабич.
390