Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том V. 446 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ҠОМАҠЛАНДЫРЫУ
Сәйнукте ҡомаҡландырыу. Самауырҙы ҡомаҡландырыу.
ҠОМАҠЛАНДЫРЫУ II (ҡомаҡландыр-) (Р.: делать мутным; И.: make turbid; T.: bulandırmak) ҡ. диал.
Буръяҡҡа өйләндереү. □ Делать мутным, мутить. Кулде ҡомаҡландырыу.
ҠОМАҠЛАНЫУ I (ҡомаҡлан-) (Р.: покрываться накипью; И.: scum over; T.: kefeki oluşmak) ҡ.
Ҡомаҡ (II) менән ҡапланыу, ҡомаҡ ултырыу. □ Покрываться накипью. Сәйнук ҡомаҡланған.
ҠОМАҠЛАНЫУ II (ҡомаҡлан-) ҡ. диал. ҡар. ҡомағыу II. Йылғала һыу ҡомаҡланған.
ҠОМАҠ СЫСҠАН и. зоол. диал. ҡар. ҡомаҡ I. Ҡомаҡ сысҡанға ағыу һалыу. Ҡомаҡ сысҡандарға ҡаршы көрәш. Келәткә ҡомаҡ сысҡандар килеп тулған.
ҠОМАҠТЫРЫУ I (ҡомаҡтыр-) ҡ. диал. ҡар. ҡомаҡландырыу I. Сәйнукте ҡомаҡтырыу.
ҠОМАҠТЫРЫУ II (ҡомаҡтыр-) ҡ. диал. ҡомаҡландырыу II. Койоно ҡомаҡтырыу.
ҠОМАЛАҠ (ҡомалағы) (Р: хмель; И.: hop(s); T.: şerbetçiotu) и. бот.
1. Тут һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған, йәшкелт аҡ сәскәле, киртләс япраҡлы үрмәле үҫемлек (сәскәһенән әсетке ҡайнаталар). □ Хмель. / Хмельной (лат. Humulus). Ҡомалаҡ еҫе. Комалаҡ тубырсығы. Ҡомалаҡ әсеткеһе. ■ [Карт — Хисамға:] Әрәмәлектән ҡомалаҡ йый ҙа бер мискә итеп ҡайнат. Әкиәттән. Катын-ҡыҙ, бала-сағаның кубеһе алабута, мысай баштары тиреп, ҡырҙа ҡомалаҡ бөрөләре супләп туғайҙа йөрөй. 3. Биишева. Йылға буйына төшһәң, әрәмәләге ҡоштар тауышына, томбойоҡ, ҡомалаҡ еҫтәренә иҫереп йөрөйһөң. Н. Мусин. • Бер ҡарын майҙы бер ҡомалаҡ сереткән. Мәҡәл.
2. миф. Кире семантикаға эйә булған үҫемлек. □ Хмель (растение, имеющее отрицательную семантику). М Ҡомалаҡты
куп итеп тотонорға ярамай, зыян килә. Башҡорт мифологияһынан.
♦ Ҡомалаҡ ҡыштырлау көнсөллөк килеү, көнләшеү. □ Завидовать. М [Егет:] Сит бәхеткә ҡомалағым ҡыштырламай. Т. Йосопов.
ҠОМАЛАҠ БЕСӘН (Р.: вьюнок полевой; И.: bindweed, convolutus; T: mahmude) и. бот. диал.
Сырмалып үҫкән оҙон һабаҡлы үлән; сырмалсыҡ. □ Вьюнок полевой (лат. Convolvulus arvensis). Баҡсаны ҡомалаҡ бесән баҫҡан.
ҠОМАЛАҠЛЫ (Р: с хмелем; И.: hops added; T.: şerbetçiotu ile) c.
Ҡомалаҡ ҡушылған (әсетеу йәки тәм биреу өсөн). □ С хмелем, имеющий хмель; хмелевой. Ҡомалаҡлы икмәк. Ҡомалаҡлы әсетмә. М [Хәйри:] Кисә ҡунаҡта булғайным, балы ҡомалаҡлы булған, баш сәңкеп тора. Н. Мусин.
ҠОМАЛАҠЛЫҠ (ҡомалаҡлығы) (Р: хмельник; И.: spot grown with hops; T.: şerbetçiotu yetişen yer) u.
Ҡомалаҡ күп үҫкән урын. □ Хмельник, заросли хмеля. Ҡомалаҡлыҡҡа барып сығыу. Беҙҙең яҡтарҙа ҡомалаҡлыҡтар бик куп.
ҠОМАЛАҠСЫ (Р: хмелевод; И.: hops grower; T: şerbetçiotu yetiştiren kimse) u.
Ҡомалаҡ үҫтереү хужалығында эшләүсе; ҡомалаҡ үҫтереү белгесе. □ Хмелевод. Ҡомалаҡсы булып эшләу. Комалаҡсылар байрамын уткәреу. Алдынғы ҡомалаҡсы.
ҠОМАЛАҠСЫЛЫҠ (ҡомалаҡсылы-ғы) (Р: хмелеводство; И.: hops growing; T: şerbetçiotu yetiştirmek) и.
Ауыл хужалығының ҡомалаҡ үҫтереү менән шөғөлләнгән тармағы. □ Хмелевод-ство./Хмелеводческий. Комалаҡсылыҡ менән шөғөлләнеу. Комалаҡсылыҡтың яңы ысулдарын асыу.
ҠОМАЛАҠ ҺАЛЫУ (Р: гадание на хмеле; И.: fortune-telling using hops; T: kumalak salmak) и. диал.
Ҡомалаҡ менән күрәҙәлек итеү. □ Гадание на хмеле. ■ Бөгөнгө көндә, беҙҙең яҡта
446
Сәйнукте ҡомаҡландырыу. Самауырҙы ҡомаҡландырыу.
ҠОМАҠЛАНДЫРЫУ II (ҡомаҡландыр-) (Р.: делать мутным; И.: make turbid; T.: bulandırmak) ҡ. диал.
Буръяҡҡа өйләндереү. □ Делать мутным, мутить. Кулде ҡомаҡландырыу.
ҠОМАҠЛАНЫУ I (ҡомаҡлан-) (Р.: покрываться накипью; И.: scum over; T.: kefeki oluşmak) ҡ.
Ҡомаҡ (II) менән ҡапланыу, ҡомаҡ ултырыу. □ Покрываться накипью. Сәйнук ҡомаҡланған.
ҠОМАҠЛАНЫУ II (ҡомаҡлан-) ҡ. диал. ҡар. ҡомағыу II. Йылғала һыу ҡомаҡланған.
ҠОМАҠ СЫСҠАН и. зоол. диал. ҡар. ҡомаҡ I. Ҡомаҡ сысҡанға ағыу һалыу. Ҡомаҡ сысҡандарға ҡаршы көрәш. Келәткә ҡомаҡ сысҡандар килеп тулған.
ҠОМАҠТЫРЫУ I (ҡомаҡтыр-) ҡ. диал. ҡар. ҡомаҡландырыу I. Сәйнукте ҡомаҡтырыу.
ҠОМАҠТЫРЫУ II (ҡомаҡтыр-) ҡ. диал. ҡомаҡландырыу II. Койоно ҡомаҡтырыу.
ҠОМАЛАҠ (ҡомалағы) (Р: хмель; И.: hop(s); T.: şerbetçiotu) и. бот.
1. Тут һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған, йәшкелт аҡ сәскәле, киртләс япраҡлы үрмәле үҫемлек (сәскәһенән әсетке ҡайнаталар). □ Хмель. / Хмельной (лат. Humulus). Ҡомалаҡ еҫе. Комалаҡ тубырсығы. Ҡомалаҡ әсеткеһе. ■ [Карт — Хисамға:] Әрәмәлектән ҡомалаҡ йый ҙа бер мискә итеп ҡайнат. Әкиәттән. Катын-ҡыҙ, бала-сағаның кубеһе алабута, мысай баштары тиреп, ҡырҙа ҡомалаҡ бөрөләре супләп туғайҙа йөрөй. 3. Биишева. Йылға буйына төшһәң, әрәмәләге ҡоштар тауышына, томбойоҡ, ҡомалаҡ еҫтәренә иҫереп йөрөйһөң. Н. Мусин. • Бер ҡарын майҙы бер ҡомалаҡ сереткән. Мәҡәл.
2. миф. Кире семантикаға эйә булған үҫемлек. □ Хмель (растение, имеющее отрицательную семантику). М Ҡомалаҡты
куп итеп тотонорға ярамай, зыян килә. Башҡорт мифологияһынан.
♦ Ҡомалаҡ ҡыштырлау көнсөллөк килеү, көнләшеү. □ Завидовать. М [Егет:] Сит бәхеткә ҡомалағым ҡыштырламай. Т. Йосопов.
ҠОМАЛАҠ БЕСӘН (Р.: вьюнок полевой; И.: bindweed, convolutus; T: mahmude) и. бот. диал.
Сырмалып үҫкән оҙон һабаҡлы үлән; сырмалсыҡ. □ Вьюнок полевой (лат. Convolvulus arvensis). Баҡсаны ҡомалаҡ бесән баҫҡан.
ҠОМАЛАҠЛЫ (Р: с хмелем; И.: hops added; T.: şerbetçiotu ile) c.
Ҡомалаҡ ҡушылған (әсетеу йәки тәм биреу өсөн). □ С хмелем, имеющий хмель; хмелевой. Ҡомалаҡлы икмәк. Ҡомалаҡлы әсетмә. М [Хәйри:] Кисә ҡунаҡта булғайным, балы ҡомалаҡлы булған, баш сәңкеп тора. Н. Мусин.
ҠОМАЛАҠЛЫҠ (ҡомалаҡлығы) (Р: хмельник; И.: spot grown with hops; T.: şerbetçiotu yetişen yer) u.
Ҡомалаҡ күп үҫкән урын. □ Хмельник, заросли хмеля. Ҡомалаҡлыҡҡа барып сығыу. Беҙҙең яҡтарҙа ҡомалаҡлыҡтар бик куп.
ҠОМАЛАҠСЫ (Р: хмелевод; И.: hops grower; T: şerbetçiotu yetiştiren kimse) u.
Ҡомалаҡ үҫтереү хужалығында эшләүсе; ҡомалаҡ үҫтереү белгесе. □ Хмелевод. Ҡомалаҡсы булып эшләу. Комалаҡсылар байрамын уткәреу. Алдынғы ҡомалаҡсы.
ҠОМАЛАҠСЫЛЫҠ (ҡомалаҡсылы-ғы) (Р: хмелеводство; И.: hops growing; T: şerbetçiotu yetiştirmek) и.
Ауыл хужалығының ҡомалаҡ үҫтереү менән шөғөлләнгән тармағы. □ Хмелевод-ство./Хмелеводческий. Комалаҡсылыҡ менән шөғөлләнеу. Комалаҡсылыҡтың яңы ысулдарын асыу.
ҠОМАЛАҠ ҺАЛЫУ (Р: гадание на хмеле; И.: fortune-telling using hops; T: kumalak salmak) и. диал.
Ҡомалаҡ менән күрәҙәлек итеү. □ Гадание на хмеле. ■ Бөгөнгө көндә, беҙҙең яҡта
446