Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том V. 459 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ҠОР
каштановым. ■ Йылға ғына буйы, ай, һары тал, ҡоңғортланып китә ай тыуһа. Халыҡ йырынан.
ҠОП-ҠОРО (Р.: совершенно сухой; И.: completely dry; T.: kupkuru) с.
Бөтөнләй һыу теймәгән, дымланмаған.
□ Совершенно сухой. Ҡоп-ҡоро тупраҡ. Ҡоп-ҡоро ер. Баланың өҫтө ҡоп-ҡоро. Баланың аҫты ҡоп-ҡоро.
ҠОП-ҠОП (Р: хлоп!; И.: clap!; T.: şak!) оҡш.
Эсе ҡыуыш, тышы йомшағыраҡ нәмәгә һуҡҡанда сыҡҡан тауышты белдергән һүҙ. □ Хлоп! Шлёп! Ҡоп-ҡоп килеу. ■ Ғатаулла ҡарт, кәрәк һымаҡ яҫы һабаҡлы балтаһынан ҡоп-ҡоп иткән тауыш сығарып, өрлөк өҫтөндә асамай ояһы соҡоп ултыра. Й. Солтанов.
ҠОП ИТЕҮ (ҡоп ит-) (Р: хлопать; И.: clap; T.: şaklamak) ҡ.
Эсе ҡыуыш, тышы йомшағыраҡ нәмәгә һуҡҡанда сыҡҡан тауышты сығарыу.
□ Хлопать. Мендәргә ҡоп итеп һуғыу.
ҠОПОЛДАУ (ҡополда-) (Р: хлопать;
И.: clap repeatedly; T.: şaklamak) ҡ.
Ҡоп-ҡоп тигән тауыш сығарыу, ҡоп-ҡоп килеү. □ Хлопать. Ағас сөрөгөнә һуҡһаң, ҡополдап тора.
ҠОПТОР-ҠОПТОР (Р: подражание звуку шарканья; И.: shuffling sound imitation; T.: şıpıtık şıpıtık) оҡш.
Ҙур итекте ҡуңалтаҡ кейеп йөрөгәндә сыҡҡан тауышты белдергән һүҙ. □ Подражание звуку шарканья (например, при ходьбе в большой обуви на босу ногу). Аяҡтар һыу итек эсендә ҡоптор-ҡоптор килә.
ҠОПТОР-ҠОПТОР ИТЕҮ (ҡоптор-ҡоптор ит-) ҡ. ҡар. ҡопторлау. Ҡоптор-коп-тор итеп атлау.
ҠОПТОРЛАУ (ҡопторла-) (Р: шаркать;
И.: shuffle; T.: şıpıtık şıpıtık sürüklemek) ҡ.
Ҡоптор-ҡоптор иткән тауыш сығарыу; ҡоп-ҡоп килеү. □ Шаркать. Һыуҙа ҡопторлап йөрөу.
ҠОР I (Р: тетерев; И.: blackcock; Т.: kayıntavuğu) и. зоол.
Европаның күпселек өлөшөндә, Азияның төньяҡ һәм урта өлөшөндә, Кавказда йәшәгән, үҫемлек, бөжәктәр һәм ҡусҡарҙар менән туҡлана торған, атаһы ҡара төҫтә һәм ҡойроғо айыры, инәһе һоро сыбар төҫтә булған, аулау өсөн мөһим эре ултыраҡ ҡош; ҡыр тауығы. □ Тетерев. / Тетеревиный (лат. Lyrurus tetrix). Ҡор уйынын куҙәтеу. Ҡор аулау. Буҙ ҡор. Ҡара ҡор. И Ҡорҙар көҙ көнө игенлеккә төшһәләр ҙә, ҡойолған бөртөктәрҙе генә супләйҙәр. Ғ. Ишбулатов. Ноябрь баштарында ҡорҙар ҙур-ҙур туп булып ҡайынлыҡтарҙа йәшәй. Картотека фондынан.
ҠОР II (Р: время (зрелости, старости)', И.: time, period; T: devir) и.
1. Осор, дәүер, ваҡыт. □ Время, пора (зрелости, старости). Ҡатын корона инеу.
2. Ҡатнашып йәшәгән бер тиҫтер кешеләр төркөмө. □ Сверстник, ровесник. ■ Үҙ ҡоронда Әхсән иң зирәк, иң сос егет булған. Хикәйәттән.
3. Енес, йәш буйынса айырымланған төркөм. □ Среда, круг (определённых людей). Егеттәр ҡоро.
ҠОР III (Р: круг (людей)', И.: circle of people; T: meclis) и.
1. Түңәрәкләп ултырған кешеләр төркөмө. □ Круг (людей). М Йыйынға килгәндәрҙең бөтәһе лә аттарынан төшөп, ҡор булып туңәрәкләп ултыралар. «Ҡуҙыйкүрпәс менән Маянһылыу».
2. Һөйләшер, кәңәшләшер өсөн йыйылған йыйын; йыйылыш. □ Собрание, общество. Ҡорға йыйылыу. Ҡорға саҡырыу. • Яман кеше ҡор боҙа. Әйтем.
3. Бер берәмеккә ойошҡан халыҡ. □ Группа, отряд. ■ Йылдар утә. Быларҙың тармағы ҙур бер нәҫел-ырыуға әйләнә. Бөтәһе бер ҡор булып йәшәйҙәр былар. Хикәйәттән.
ҠОР IV и. ҡар. рәт. Биш ҡор тәңкә баҫыу.
459
каштановым. ■ Йылға ғына буйы, ай, һары тал, ҡоңғортланып китә ай тыуһа. Халыҡ йырынан.
ҠОП-ҠОРО (Р.: совершенно сухой; И.: completely dry; T.: kupkuru) с.
Бөтөнләй һыу теймәгән, дымланмаған.
□ Совершенно сухой. Ҡоп-ҡоро тупраҡ. Ҡоп-ҡоро ер. Баланың өҫтө ҡоп-ҡоро. Баланың аҫты ҡоп-ҡоро.
ҠОП-ҠОП (Р: хлоп!; И.: clap!; T.: şak!) оҡш.
Эсе ҡыуыш, тышы йомшағыраҡ нәмәгә һуҡҡанда сыҡҡан тауышты белдергән һүҙ. □ Хлоп! Шлёп! Ҡоп-ҡоп килеу. ■ Ғатаулла ҡарт, кәрәк һымаҡ яҫы һабаҡлы балтаһынан ҡоп-ҡоп иткән тауыш сығарып, өрлөк өҫтөндә асамай ояһы соҡоп ултыра. Й. Солтанов.
ҠОП ИТЕҮ (ҡоп ит-) (Р: хлопать; И.: clap; T.: şaklamak) ҡ.
Эсе ҡыуыш, тышы йомшағыраҡ нәмәгә һуҡҡанда сыҡҡан тауышты сығарыу.
□ Хлопать. Мендәргә ҡоп итеп һуғыу.
ҠОПОЛДАУ (ҡополда-) (Р: хлопать;
И.: clap repeatedly; T.: şaklamak) ҡ.
Ҡоп-ҡоп тигән тауыш сығарыу, ҡоп-ҡоп килеү. □ Хлопать. Ағас сөрөгөнә һуҡһаң, ҡополдап тора.
ҠОПТОР-ҠОПТОР (Р: подражание звуку шарканья; И.: shuffling sound imitation; T.: şıpıtık şıpıtık) оҡш.
Ҙур итекте ҡуңалтаҡ кейеп йөрөгәндә сыҡҡан тауышты белдергән һүҙ. □ Подражание звуку шарканья (например, при ходьбе в большой обуви на босу ногу). Аяҡтар һыу итек эсендә ҡоптор-ҡоптор килә.
ҠОПТОР-ҠОПТОР ИТЕҮ (ҡоптор-ҡоптор ит-) ҡ. ҡар. ҡопторлау. Ҡоптор-коп-тор итеп атлау.
ҠОПТОРЛАУ (ҡопторла-) (Р: шаркать;
И.: shuffle; T.: şıpıtık şıpıtık sürüklemek) ҡ.
Ҡоптор-ҡоптор иткән тауыш сығарыу; ҡоп-ҡоп килеү. □ Шаркать. Һыуҙа ҡопторлап йөрөу.
ҠОР I (Р: тетерев; И.: blackcock; Т.: kayıntavuğu) и. зоол.
Европаның күпселек өлөшөндә, Азияның төньяҡ һәм урта өлөшөндә, Кавказда йәшәгән, үҫемлек, бөжәктәр һәм ҡусҡарҙар менән туҡлана торған, атаһы ҡара төҫтә һәм ҡойроғо айыры, инәһе һоро сыбар төҫтә булған, аулау өсөн мөһим эре ултыраҡ ҡош; ҡыр тауығы. □ Тетерев. / Тетеревиный (лат. Lyrurus tetrix). Ҡор уйынын куҙәтеу. Ҡор аулау. Буҙ ҡор. Ҡара ҡор. И Ҡорҙар көҙ көнө игенлеккә төшһәләр ҙә, ҡойолған бөртөктәрҙе генә супләйҙәр. Ғ. Ишбулатов. Ноябрь баштарында ҡорҙар ҙур-ҙур туп булып ҡайынлыҡтарҙа йәшәй. Картотека фондынан.
ҠОР II (Р: время (зрелости, старости)', И.: time, period; T: devir) и.
1. Осор, дәүер, ваҡыт. □ Время, пора (зрелости, старости). Ҡатын корона инеу.
2. Ҡатнашып йәшәгән бер тиҫтер кешеләр төркөмө. □ Сверстник, ровесник. ■ Үҙ ҡоронда Әхсән иң зирәк, иң сос егет булған. Хикәйәттән.
3. Енес, йәш буйынса айырымланған төркөм. □ Среда, круг (определённых людей). Егеттәр ҡоро.
ҠОР III (Р: круг (людей)', И.: circle of people; T: meclis) и.
1. Түңәрәкләп ултырған кешеләр төркөмө. □ Круг (людей). М Йыйынға килгәндәрҙең бөтәһе лә аттарынан төшөп, ҡор булып туңәрәкләп ултыралар. «Ҡуҙыйкүрпәс менән Маянһылыу».
2. Һөйләшер, кәңәшләшер өсөн йыйылған йыйын; йыйылыш. □ Собрание, общество. Ҡорға йыйылыу. Ҡорға саҡырыу. • Яман кеше ҡор боҙа. Әйтем.
3. Бер берәмеккә ойошҡан халыҡ. □ Группа, отряд. ■ Йылдар утә. Быларҙың тармағы ҙур бер нәҫел-ырыуға әйләнә. Бөтәһе бер ҡор булып йәшәйҙәр былар. Хикәйәттән.
ҠОР IV и. ҡар. рәт. Биш ҡор тәңкә баҫыу.
459