Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том V. 466 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ҠОРБАН БАЙРАМЫ
ҠОРБАН БАЙРАМЫ (Р.: Курбан-байрам; И.: Moslem holiday of (sacrificial) offering; T: Kurban bayramı) и. дини.
(баш хәриф менән) Зөлхизә айының 10-сы көнөндә уҙғарыла торған дини байрам. □ Курбан-байрам (мусульманский праздник жертвоприношений в десятый день двенадцатого месяца Зульхиджы по лунному календарю). М [Котлояр] ураҙала бөтә тирә-яғын саҡырып бер ифтар яһай, Ҡорбан байрамында, бер нисә ҡорбан салып, ботә ауылды тиерлек ҡунаҡ итә. Д. Юлтый. Ҡорбан байрамында изге урындарҙа, изге йорттарҙа осрашып, курешеп, мосолман ҡәрҙәшлек элемтәләрен нығытып ала, намаҙ уҡый, ҡорбан сала. Башҡортса дини календарҙан.
ҠОРБАН БАЛЫҒЫ (Р.: лещ; И.: bream; T.: çapak (balığı) и. зоол.
1. Һаҙандар ғаиләһенә ҡараған эре аҡ тәңкәле, яҫы ялпаҡ сөсө һыу балығы. □ Лещ (лат. Abramis bramd). М Шул уҡ ваҡытта бригадир ашығып артын нығытырға тотондо: абайлатмай елкәнән алмаһындар, ҡорбан балығылай, айғолаҡтан ҡаты матҡып, ҡыҙған табаға һалмаһындар!.. Й. Солтанов. Ярты аршындан да оҙон яҫы ҡорбан балығы ҡойроғо менән башын тәгәрмәсләндереп, ялпылдап дулап ята ине. Һ. Дәүләтшина.
2. миф. һары ауырыуын магик дауалауҙа ҡулланылған балыҡ. □ Лещ. доел. Жертвенная рыба (участвует в обрядах магического лечения желтухи). Ш Һары менән ауырыған кеше еҙ таска ҡорбан балығы һалып, шуға ҡарап ултырырға тейеш. Башҡорт мифологияһынан.
ҠОРБАН БИРЕҮ I (ҡорбан бир-) ҡ. дини. ҡар. ҡорбан салыу. Баланыц һаулығына ҡорбан биреу.
ҠОРБАН БИРЕҮ II (Р: жертвоприношение; И.: sacrifice; oblation; T.: kurban verme) и. дини.
Юғары көстәрҙән яҡшылыҡ, именлек, бәхет һ. б. һорап, ҡорбан (4) килтереү юлы менән үткәрелгән бик боронғо табыныу йолаһы. □ Жертвоприношение (ритуаль
ное действие, относящееся к древнейшим культовым формам). Ҡорбан биреу йолаһын башҡарыу.
ҠОРБАН БУЛЫУ (ҡорбан бул-) (Р: становиться жертвой; И.: fall victim to; T.: kurban gitmek) ҡ.
Ил-йорт, халыҡ өсөн, хаҡлыҡ хаҡына һәләк булыу, йәнде фиҙа ҡылыу. □ Становиться жертвой, отдать жизнь (голову), сложить голову. Ватан осон ҡорбан булыу. ■ Лапшин баяр Норош буйындағы урмандарҙы ҡыра башлағас, халыҡ уға ҡаршы яуға сыҡҡан, купме ир-егеттәр шул алышта ҡорбан булған. Н. Мусин. Вәхши куҙ, шаҡшы куцел, алдаҡсы тел донъя тулы, купме-купме тоғролоҡ ҡорбан була ялған менән. Ш. Бабич. Үҙ илкәйе өсөн ҡорбан булған ир-егеттец ғумере йәл булмаҫ. Халыҡ йырынан.
ҠОРБАН ҒӘЙЕТЕ [ғәр. (Р.:
жертвоприношение на десятый день месяца Зульхиджа и чтение молитвы; И.: divine service during Moslem holiday of sacrificial offering; T.: kurban sunma) и. дини.
(баш хәреф менән) Мосолмандарҙа Зөлхизә айының унынсы көнөндә ҡорбан салып үткәрелә торған байрам, һәм шунда уҡыла торған намаҙ. □ Жертвоприношение на десятый день месяца Зульхиджа и чтение молитвы. ■ Мосолмандарҙың уҙенсәлекле байрамы — Ҡорбан ғәйете изгелеккә, яҡшылыҡҡа өндәй. Башҡортса дини календарҙан. [Ҡотлобай:] Беҙҙең ҡәҙерле муллабыҙ һәм мосолман ағай-эне! һеҙҙең хәйер-фатихағыҙ арҡаһында иҫән-һау йөрөп, .. бына икенсе тапҡыр дин байрамы — Ҡорбан ғәйетен уткәрәбеҙ. һ. Дәүләтшина.
ҠОРБАН ИТЕҮ (ҡорбан ит-) (Р: жертвовать; И.: sacrifice; T.: kurban etmek) ҡ.
Кемдер йәки нимәлер хаҡына ғүмерҙе өҙөү, фиҙа ҡылыу. □ Жертвовать, приносить в жертву, заплатить жизнью. // Пожертвование, принесение в жертву. Мөхәббәт хаҡына уҙеңде ҡорбан итеу. ■ Быға хәтлем бер дошмандың уғы ла, ҡылысы ла ала алмаған
466
ҠОРБАН БАЙРАМЫ (Р.: Курбан-байрам; И.: Moslem holiday of (sacrificial) offering; T: Kurban bayramı) и. дини.
(баш хәриф менән) Зөлхизә айының 10-сы көнөндә уҙғарыла торған дини байрам. □ Курбан-байрам (мусульманский праздник жертвоприношений в десятый день двенадцатого месяца Зульхиджы по лунному календарю). М [Котлояр] ураҙала бөтә тирә-яғын саҡырып бер ифтар яһай, Ҡорбан байрамында, бер нисә ҡорбан салып, ботә ауылды тиерлек ҡунаҡ итә. Д. Юлтый. Ҡорбан байрамында изге урындарҙа, изге йорттарҙа осрашып, курешеп, мосолман ҡәрҙәшлек элемтәләрен нығытып ала, намаҙ уҡый, ҡорбан сала. Башҡортса дини календарҙан.
ҠОРБАН БАЛЫҒЫ (Р.: лещ; И.: bream; T.: çapak (balığı) и. зоол.
1. Һаҙандар ғаиләһенә ҡараған эре аҡ тәңкәле, яҫы ялпаҡ сөсө һыу балығы. □ Лещ (лат. Abramis bramd). М Шул уҡ ваҡытта бригадир ашығып артын нығытырға тотондо: абайлатмай елкәнән алмаһындар, ҡорбан балығылай, айғолаҡтан ҡаты матҡып, ҡыҙған табаға һалмаһындар!.. Й. Солтанов. Ярты аршындан да оҙон яҫы ҡорбан балығы ҡойроғо менән башын тәгәрмәсләндереп, ялпылдап дулап ята ине. Һ. Дәүләтшина.
2. миф. һары ауырыуын магик дауалауҙа ҡулланылған балыҡ. □ Лещ. доел. Жертвенная рыба (участвует в обрядах магического лечения желтухи). Ш Һары менән ауырыған кеше еҙ таска ҡорбан балығы һалып, шуға ҡарап ултырырға тейеш. Башҡорт мифологияһынан.
ҠОРБАН БИРЕҮ I (ҡорбан бир-) ҡ. дини. ҡар. ҡорбан салыу. Баланыц һаулығына ҡорбан биреу.
ҠОРБАН БИРЕҮ II (Р: жертвоприношение; И.: sacrifice; oblation; T.: kurban verme) и. дини.
Юғары көстәрҙән яҡшылыҡ, именлек, бәхет һ. б. һорап, ҡорбан (4) килтереү юлы менән үткәрелгән бик боронғо табыныу йолаһы. □ Жертвоприношение (ритуаль
ное действие, относящееся к древнейшим культовым формам). Ҡорбан биреу йолаһын башҡарыу.
ҠОРБАН БУЛЫУ (ҡорбан бул-) (Р: становиться жертвой; И.: fall victim to; T.: kurban gitmek) ҡ.
Ил-йорт, халыҡ өсөн, хаҡлыҡ хаҡына һәләк булыу, йәнде фиҙа ҡылыу. □ Становиться жертвой, отдать жизнь (голову), сложить голову. Ватан осон ҡорбан булыу. ■ Лапшин баяр Норош буйындағы урмандарҙы ҡыра башлағас, халыҡ уға ҡаршы яуға сыҡҡан, купме ир-егеттәр шул алышта ҡорбан булған. Н. Мусин. Вәхши куҙ, шаҡшы куцел, алдаҡсы тел донъя тулы, купме-купме тоғролоҡ ҡорбан була ялған менән. Ш. Бабич. Үҙ илкәйе өсөн ҡорбан булған ир-егеттец ғумере йәл булмаҫ. Халыҡ йырынан.
ҠОРБАН ҒӘЙЕТЕ [ғәр. (Р.:
жертвоприношение на десятый день месяца Зульхиджа и чтение молитвы; И.: divine service during Moslem holiday of sacrificial offering; T.: kurban sunma) и. дини.
(баш хәреф менән) Мосолмандарҙа Зөлхизә айының унынсы көнөндә ҡорбан салып үткәрелә торған байрам, һәм шунда уҡыла торған намаҙ. □ Жертвоприношение на десятый день месяца Зульхиджа и чтение молитвы. ■ Мосолмандарҙың уҙенсәлекле байрамы — Ҡорбан ғәйете изгелеккә, яҡшылыҡҡа өндәй. Башҡортса дини календарҙан. [Ҡотлобай:] Беҙҙең ҡәҙерле муллабыҙ һәм мосолман ағай-эне! һеҙҙең хәйер-фатихағыҙ арҡаһында иҫән-һау йөрөп, .. бына икенсе тапҡыр дин байрамы — Ҡорбан ғәйетен уткәрәбеҙ. һ. Дәүләтшина.
ҠОРБАН ИТЕҮ (ҡорбан ит-) (Р: жертвовать; И.: sacrifice; T.: kurban etmek) ҡ.
Кемдер йәки нимәлер хаҡына ғүмерҙе өҙөү, фиҙа ҡылыу. □ Жертвовать, приносить в жертву, заплатить жизнью. // Пожертвование, принесение в жертву. Мөхәббәт хаҡына уҙеңде ҡорбан итеу. ■ Быға хәтлем бер дошмандың уғы ла, ҡылысы ла ала алмаған
466