Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том V. 477 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ҠОРОҠ ҠОЛТОРАТЫУ
ғыла йун белмәй, юлдан яҙып. Имгәнеп, ҡоро-бушҡа аҙапланма баҡыр сыҡмаҫ урындан алтын ҡаҙып. М. Аҡмулла.
2. Һис бер сәбәпһеҙ, нигеҙһеҙ. □ Беспричинно, беспочвенно. Ҡоро-бушҡа ҡайғырыу. Ҡоро-бушҡа туҙыу.
3. һис бер түләүһеҙ, бушлай. □ Бесплатно, даром, безвозмездно. Ҡоро-бушҡа эшлә-mey. Ҡоро-бушҡа һатып ебәреу. Ҡоро-бушҡа алыу. Ҡоро-бушҡа таратып бөтөу.
ҠОРОҒОН и. миф. ҡар. ҡоро көн. Ҡорогөндә эшләнгән эш. Шишәмбе ҡорогөн иҫәпләнә.
ҠОРОҒА (Р.: впустую; И.: in vain; T.: boşuna) р.
Файҙаһыҙға, бушҡа. □ Впустую. Ҡороға уйланыу. Ҡороға барып ҡайтыу. Ҡороға йө-рөу. Ҡороға ваҡыт уткәреу. М Был баланы былай ҡороға ғына йөрөтөп, әрәм итергә ярамай. Уны ил батыры яһарға кәрәк. Легенданан.
ҠОРО ЕР (Р.: суша, И.: dry land; T.: arazi) и.
Ҡоро урын, материк (океан, һыу һәм һауа киңлектәренә ҡаршы ҡуйып әйтелә).
□ Суша. ■ Бар унда ҡоро ер, — тип йөпләне Әшрәф Әсмәне. — Ана шул ҡоро ер тигәнең юғарынан ҡарағанда хас та итек формаһында, ти. Г. Яҡупова.
ҠОРО ЙҮТӘЛ (Р: сухой кашель; И.: dry cough; T.: kuru öksürük) и. мед.
Ҡаҡырыҡһыҙ, ҡаҡырыҡ сыҡмай йүткерткән йүтәл. □ Сухой кашель. Ҡоро йу-тәл башланыу. Ҡоро йутәл йонсотоу. Үңәсте ҡытыҡлаған ҡоро йутәл. Ҡоро йутәл быуыу. М Рамаҙандың йөрәге дарҫлап тибә, тамағын әллә ниндәй ҡоро йутәл быуып барған кеуек. Ә. Хәкимов.
ҠОРО КӨН (Р: невезучий день; И.: unlucky day; T.: bir şanssız gün) и. миф.
Мифологияла аҙнаның уңышһыҙ, ауыр-көндәре (йышыраҡ шишәмбе, шәмбе көндәре).
□ Невезучий, неудачливый, пустой день недели. К Ҡоро көндө таң һыуы алғандар. Ҡоро көндө кер йыуырға, ҡыҙ бирергә, тырнаҡ
ҡырҡырға ярамай. Был пәрей сихырлай торған көн. Башҡорт мифологияһынан.
ҠОРОҠ (ҡороғо) (Р.: лассо; И.: lasso; Т.: kement) и.
1. Иректәге малды тотоу өсөн ҡулланылған мәскәүле ҡолға. □ Лассо. Ҡороҡ ташлау. Ҡыл ҡороҡ. Ҡороҡ ишеу. Ҡороҡ сөйөу. Ҡороҡҡа тотоу. Сустән ишелгән ҡороҡ. М Йәйләу кешеһе, ҡорал юҡта ҡороҡ та ҡорал тип, ҡулында башҡа нәмәһе булмағанда ла һис аптырап тормаҫҡа кунеккән. Ғ. Ибраһимов.
2. диал. ҡар. баҡан. Ҡороҡҡа менеу. Ҡороҡ әҙерләу. Ҡороҡ ултыртыу.
3. диал. Ҡармаҡ сыбығы. □ Удилище. Ҡайын сыбығынан яһалған ҡороҡ. Оҙон ҡороҡ. Ҡороҡ эшләу.
4. миф. Күк тәңрегә мөрәжәғәт иткәндә ҡулланылған ат ҡороғо. □ Лассо, которое используется при обращении к небесному богу. Я Кук килгәндә йугәнеңде шылтырат, ҡороғоңдо ҡолторат, тиҙәр. Башҡорт мифологияһынан.
ҠОРОҠАЙ с. диал. ҡар. биҙәү II. Ҡороҡай ҡатын. Ҡороҡай булыу.
ҠОРО ҠАМАСАУ (Р: экзема; И.: eczema; T.: egzama) и. мед.
Йоғошло булмаған ҡамасау ауырыуының бер төрө. □ Экзема. Ҡоро ҡамасау менән яфаланыу. Ҡулға сыҡҡан ҡоро ҡамасау.
ҠОРОҠ КЕЙҘЕРЕҮ (ҡороҡ кейҙер-) ҡ. ҡар. ҡороҡлау, һауын бейәгә ҡороҡ кей-ҙереу.
ҠОРОҠОЛАҠҪА (Р.: перекладины, закрепляющие соломенные крыши; И.: bars fixing a straw roof; T.: döşeme kirişi) и. иҫк. диал.
һалам башлы өйҙәрҙә һаламды баҫтырып ҡуйған арҡыры ағастар. □ Перекладины, закрепляющие соломенные крыши. Ҡороко-лаҡҫа әҙерләу. Короҡолаҡҫа менән баҫтырып ҡуйыу.
ҠОРОҠ ҠОЛТОРАТЫУ (ҡороҡ ҡолторат-) (Р.: трясти лассо; И.: shaking a lasso; T.: kement sallayarak) ҡ. миф.
477
ғыла йун белмәй, юлдан яҙып. Имгәнеп, ҡоро-бушҡа аҙапланма баҡыр сыҡмаҫ урындан алтын ҡаҙып. М. Аҡмулла.
2. Һис бер сәбәпһеҙ, нигеҙһеҙ. □ Беспричинно, беспочвенно. Ҡоро-бушҡа ҡайғырыу. Ҡоро-бушҡа туҙыу.
3. һис бер түләүһеҙ, бушлай. □ Бесплатно, даром, безвозмездно. Ҡоро-бушҡа эшлә-mey. Ҡоро-бушҡа һатып ебәреу. Ҡоро-бушҡа алыу. Ҡоро-бушҡа таратып бөтөу.
ҠОРОҒОН и. миф. ҡар. ҡоро көн. Ҡорогөндә эшләнгән эш. Шишәмбе ҡорогөн иҫәпләнә.
ҠОРОҒА (Р.: впустую; И.: in vain; T.: boşuna) р.
Файҙаһыҙға, бушҡа. □ Впустую. Ҡороға уйланыу. Ҡороға барып ҡайтыу. Ҡороға йө-рөу. Ҡороға ваҡыт уткәреу. М Был баланы былай ҡороға ғына йөрөтөп, әрәм итергә ярамай. Уны ил батыры яһарға кәрәк. Легенданан.
ҠОРО ЕР (Р.: суша, И.: dry land; T.: arazi) и.
Ҡоро урын, материк (океан, һыу һәм һауа киңлектәренә ҡаршы ҡуйып әйтелә).
□ Суша. ■ Бар унда ҡоро ер, — тип йөпләне Әшрәф Әсмәне. — Ана шул ҡоро ер тигәнең юғарынан ҡарағанда хас та итек формаһында, ти. Г. Яҡупова.
ҠОРО ЙҮТӘЛ (Р: сухой кашель; И.: dry cough; T.: kuru öksürük) и. мед.
Ҡаҡырыҡһыҙ, ҡаҡырыҡ сыҡмай йүткерткән йүтәл. □ Сухой кашель. Ҡоро йу-тәл башланыу. Ҡоро йутәл йонсотоу. Үңәсте ҡытыҡлаған ҡоро йутәл. Ҡоро йутәл быуыу. М Рамаҙандың йөрәге дарҫлап тибә, тамағын әллә ниндәй ҡоро йутәл быуып барған кеуек. Ә. Хәкимов.
ҠОРО КӨН (Р: невезучий день; И.: unlucky day; T.: bir şanssız gün) и. миф.
Мифологияла аҙнаның уңышһыҙ, ауыр-көндәре (йышыраҡ шишәмбе, шәмбе көндәре).
□ Невезучий, неудачливый, пустой день недели. К Ҡоро көндө таң һыуы алғандар. Ҡоро көндө кер йыуырға, ҡыҙ бирергә, тырнаҡ
ҡырҡырға ярамай. Был пәрей сихырлай торған көн. Башҡорт мифологияһынан.
ҠОРОҠ (ҡороғо) (Р.: лассо; И.: lasso; Т.: kement) и.
1. Иректәге малды тотоу өсөн ҡулланылған мәскәүле ҡолға. □ Лассо. Ҡороҡ ташлау. Ҡыл ҡороҡ. Ҡороҡ ишеу. Ҡороҡ сөйөу. Ҡороҡҡа тотоу. Сустән ишелгән ҡороҡ. М Йәйләу кешеһе, ҡорал юҡта ҡороҡ та ҡорал тип, ҡулында башҡа нәмәһе булмағанда ла һис аптырап тормаҫҡа кунеккән. Ғ. Ибраһимов.
2. диал. ҡар. баҡан. Ҡороҡҡа менеу. Ҡороҡ әҙерләу. Ҡороҡ ултыртыу.
3. диал. Ҡармаҡ сыбығы. □ Удилище. Ҡайын сыбығынан яһалған ҡороҡ. Оҙон ҡороҡ. Ҡороҡ эшләу.
4. миф. Күк тәңрегә мөрәжәғәт иткәндә ҡулланылған ат ҡороғо. □ Лассо, которое используется при обращении к небесному богу. Я Кук килгәндә йугәнеңде шылтырат, ҡороғоңдо ҡолторат, тиҙәр. Башҡорт мифологияһынан.
ҠОРОҠАЙ с. диал. ҡар. биҙәү II. Ҡороҡай ҡатын. Ҡороҡай булыу.
ҠОРО ҠАМАСАУ (Р: экзема; И.: eczema; T.: egzama) и. мед.
Йоғошло булмаған ҡамасау ауырыуының бер төрө. □ Экзема. Ҡоро ҡамасау менән яфаланыу. Ҡулға сыҡҡан ҡоро ҡамасау.
ҠОРОҠ КЕЙҘЕРЕҮ (ҡороҡ кейҙер-) ҡ. ҡар. ҡороҡлау, һауын бейәгә ҡороҡ кей-ҙереу.
ҠОРОҠОЛАҠҪА (Р.: перекладины, закрепляющие соломенные крыши; И.: bars fixing a straw roof; T.: döşeme kirişi) и. иҫк. диал.
һалам башлы өйҙәрҙә һаламды баҫтырып ҡуйған арҡыры ағастар. □ Перекладины, закрепляющие соломенные крыши. Ҡороко-лаҡҫа әҙерләу. Короҡолаҡҫа менән баҫтырып ҡуйыу.
ҠОРОҠ ҠОЛТОРАТЫУ (ҡороҡ ҡолторат-) (Р.: трясти лассо; И.: shaking a lasso; T.: kement sallayarak) ҡ. миф.
477