Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том V. 549 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ҠУҠРАЙЫШЫУ
ҠУЙЫШЫУ (ҡуйыш-) ҡ. урт. ҡар. ҡуйыу 1, 2, 8—11, 13, 17, 19—20. взаимн. от ҡуйыу 1, 2, 8—11, 13, 17, 19—20. һуҙ ҡуйышыу. Арҡаға арҡа ҡуйышыу. ■ һуҙ ҡуйышҡан көндө эңерҙән уның [Насирҙың] оло улы өйөргә куҙ-ҡолаҡ булып торор өсөн бында килде. 3. Ураҡсин. Ул саҡта Хәмзә менән Аҡйондоҙҙоң, арҡаға арҡа ҡуйышып, ике тораташ шикелле, һуҙ ҙә ҡушмай, кеше арбаһына ултырып барыуы мине ниндәй хә-уефле уйҙарға төшөрмәгәйне. М. Кәрим.
ҠУЙ ӘЛЕ (Р.: брось ты!; И.: cut it out!; T.: bırak) ымл.
Ризаһыҙлыҡты, үтенесте белдерә. □ Брось ты! (выражает недовольство, просьбу). Ҡуй әле, әсәһе. 9 [Арыҫлан:] Ҡуй әле, әсәһе. Алъюҫыҡтан киленгә һуҙ тейҙермә. Ғ. Ибраһимов.
ҠУҠАЙЫУ (ҡуҡай-, ҡуҡая) (Р: торчать, выделяться; И.: stick; protrude; T.: dışarı fırlamış olmak, ayrılmak) ҡ.
Түңгәк кеүек ҡалҡыу; суҡайыу. □ Торчать, выделяться. Ҡуҡайып тур башында ултырыу. Ҡуҡайып ат өҫтөндә ултырыу. Ҡукая биреу. 9 [Зәйнулла — Әхмәҙиәгә:] Бер ваҡыт ҡуҡайып япа-яңғыҙ ултырып ҡалырһыңмы икән? Р. Солтангәрәев.
ҠУҠАНАЙ (Р: лапша, сбитая в комок; И.: sort of clotted noodles; T: topaklı erişte) и. диал.
Ойошоп бешкән туҡмас. □ Лапша, сбитая в комок. Ҡуканай менән һыйлау. Ҡука-найға әйләнеу.
ҠУҠАНЛАУ (ҡуҡанла-) (Р: идти то прогибаясь, то выпрямляясь; И.: walk now bending now straightening out; T: yürümek) ҡ.
1. Бер иңкәйеп, бер туңҡайыу; суҡанлау. □ Идти то прогибаясь, то выпрямляясь. Ҡуҡанлап йөрөу. Ҡуканлап килеу.
2. Ултырып сыҙамай, бер эйелеп, бер ҡалҡыу. □ Вставать, садиться, проявляя нетерпение. Ҡуканлап барыу. 9 Рәзилә тәуҙә бына-бына осоп төшөр кеуек ҡуҡанлабыраҡ барһа ла, эйәрҙә ултырырға ғәҙәтләнеп тә китте. Н. Мусин.
ҠУҠРА и. диал. ҡар. уҡра. Быҙау ҡуҡра-һы. Йылҡы малының ҡуҡраһы.
ҠУҠРАЙТЫУ (ҡуҡрайт-) (Р: делать торчащим; И.: make it sticking out; T: çıkık etmek) ҡ.
1. Бейек итеп ҡалҡытыу; һерәйтеү. □ Делать торчащим {высокие, тонкие предметы). Ҡырағай ҡая таштар ҡуҡрайған. Ҡуҡрайтып ҡуйыу. Ҡуҡрайтып биреу. ■ Ҡыҙҙар оҙон муйындарын ҡуҡрайтып, баштарын юғары кутәреп, беҙҙең яҡҡа куҙ ҙә һалмай утеп киткән булдылар. Картотека фондынан.
2. кусм. Эреләндереү, маһайтыу; ҡупайтыу. □ Позволять хвастаться. Юхалап ҡуҡрайтыу. Ялған һуҙгә ҡуҡрайтыу.
ҠУҠРАЙЫУ (ҡуҡрай-, ҡуҡрая) (Р: торчать; И.: protrude; T: çıkık olmak) ҡ.
1. Бейек булып ҡалҡыу; һерәйеү, сусайыу. □ Торчать, высовываться. Ҡуҡрайып менеп ултырыу. 9 Фәлән ауылда мәҙәниәт һарайы һалынды, тип яр һалалар, һәм шул ауыл уртаһында ҡуҡрайып ултырған йорт айҙар буйы бикле тора. Н. Мусин.
2. кусм. Түште киреп, башты сөйөп, кәпәренеү; ҡупайыу. □ Воображать, быть о себе высокого мнения. Ҡуҡрайып алға сығыу. Ҡуҡрайып йөрөу. Ҡуҡрайып ултырыу. 9 [Ҡотлояр]яман ҡуҡрайып, һуҙен дауам итте. Ә. Хәкимов. [Ильяс: [Намыҫлана белеу — намыҫ. Юҡҡа намыҫланыу ҡуҡрайыу була. Б. Бикбай. Бейек тороҡло ерән ат өҫтөндәгеһе турә кеше .. минең кемлекте курәһегеҙме, тигәндәй, эйәрендә хәтәр ҡуҡрайып ултыра. Н. Мусин. Ғәҙәтенсә, усына ус һуғып тороп: «Ысынлап та, ҡәйнәм арҡаһында бит хәҙер кейәуҙәр алдында куркә кеуек ҡуҡрайып, маҡтанып ултырыуҙарым!» — тип шатланды Сания Ғәлләмовна. М. Бураҡаева. Әтәс ҡуҡрайып, тауыҡтар алдында маҡтана башлай. Әкиәттән.
ҠУҠРАЙЫШЫУ (ҡуҡрайыш-) ҡ. урт. ҡар. ҡуҡрайыу, взаимн. от ҡуҡрайыу. Ҡук-райышып утеп китеу. Ҡукрайышып йө-
549
ҠУЙЫШЫУ (ҡуйыш-) ҡ. урт. ҡар. ҡуйыу 1, 2, 8—11, 13, 17, 19—20. взаимн. от ҡуйыу 1, 2, 8—11, 13, 17, 19—20. һуҙ ҡуйышыу. Арҡаға арҡа ҡуйышыу. ■ һуҙ ҡуйышҡан көндө эңерҙән уның [Насирҙың] оло улы өйөргә куҙ-ҡолаҡ булып торор өсөн бында килде. 3. Ураҡсин. Ул саҡта Хәмзә менән Аҡйондоҙҙоң, арҡаға арҡа ҡуйышып, ике тораташ шикелле, һуҙ ҙә ҡушмай, кеше арбаһына ултырып барыуы мине ниндәй хә-уефле уйҙарға төшөрмәгәйне. М. Кәрим.
ҠУЙ ӘЛЕ (Р.: брось ты!; И.: cut it out!; T.: bırak) ымл.
Ризаһыҙлыҡты, үтенесте белдерә. □ Брось ты! (выражает недовольство, просьбу). Ҡуй әле, әсәһе. 9 [Арыҫлан:] Ҡуй әле, әсәһе. Алъюҫыҡтан киленгә һуҙ тейҙермә. Ғ. Ибраһимов.
ҠУҠАЙЫУ (ҡуҡай-, ҡуҡая) (Р: торчать, выделяться; И.: stick; protrude; T.: dışarı fırlamış olmak, ayrılmak) ҡ.
Түңгәк кеүек ҡалҡыу; суҡайыу. □ Торчать, выделяться. Ҡуҡайып тур башында ултырыу. Ҡуҡайып ат өҫтөндә ултырыу. Ҡукая биреу. 9 [Зәйнулла — Әхмәҙиәгә:] Бер ваҡыт ҡуҡайып япа-яңғыҙ ултырып ҡалырһыңмы икән? Р. Солтангәрәев.
ҠУҠАНАЙ (Р: лапша, сбитая в комок; И.: sort of clotted noodles; T: topaklı erişte) и. диал.
Ойошоп бешкән туҡмас. □ Лапша, сбитая в комок. Ҡуканай менән һыйлау. Ҡука-найға әйләнеу.
ҠУҠАНЛАУ (ҡуҡанла-) (Р: идти то прогибаясь, то выпрямляясь; И.: walk now bending now straightening out; T: yürümek) ҡ.
1. Бер иңкәйеп, бер туңҡайыу; суҡанлау. □ Идти то прогибаясь, то выпрямляясь. Ҡуҡанлап йөрөу. Ҡуканлап килеу.
2. Ултырып сыҙамай, бер эйелеп, бер ҡалҡыу. □ Вставать, садиться, проявляя нетерпение. Ҡуканлап барыу. 9 Рәзилә тәуҙә бына-бына осоп төшөр кеуек ҡуҡанлабыраҡ барһа ла, эйәрҙә ултырырға ғәҙәтләнеп тә китте. Н. Мусин.
ҠУҠРА и. диал. ҡар. уҡра. Быҙау ҡуҡра-һы. Йылҡы малының ҡуҡраһы.
ҠУҠРАЙТЫУ (ҡуҡрайт-) (Р: делать торчащим; И.: make it sticking out; T: çıkık etmek) ҡ.
1. Бейек итеп ҡалҡытыу; һерәйтеү. □ Делать торчащим {высокие, тонкие предметы). Ҡырағай ҡая таштар ҡуҡрайған. Ҡуҡрайтып ҡуйыу. Ҡуҡрайтып биреу. ■ Ҡыҙҙар оҙон муйындарын ҡуҡрайтып, баштарын юғары кутәреп, беҙҙең яҡҡа куҙ ҙә һалмай утеп киткән булдылар. Картотека фондынан.
2. кусм. Эреләндереү, маһайтыу; ҡупайтыу. □ Позволять хвастаться. Юхалап ҡуҡрайтыу. Ялған һуҙгә ҡуҡрайтыу.
ҠУҠРАЙЫУ (ҡуҡрай-, ҡуҡрая) (Р: торчать; И.: protrude; T: çıkık olmak) ҡ.
1. Бейек булып ҡалҡыу; һерәйеү, сусайыу. □ Торчать, высовываться. Ҡуҡрайып менеп ултырыу. 9 Фәлән ауылда мәҙәниәт һарайы һалынды, тип яр һалалар, һәм шул ауыл уртаһында ҡуҡрайып ултырған йорт айҙар буйы бикле тора. Н. Мусин.
2. кусм. Түште киреп, башты сөйөп, кәпәренеү; ҡупайыу. □ Воображать, быть о себе высокого мнения. Ҡуҡрайып алға сығыу. Ҡуҡрайып йөрөу. Ҡуҡрайып ултырыу. 9 [Ҡотлояр]яман ҡуҡрайып, һуҙен дауам итте. Ә. Хәкимов. [Ильяс: [Намыҫлана белеу — намыҫ. Юҡҡа намыҫланыу ҡуҡрайыу була. Б. Бикбай. Бейек тороҡло ерән ат өҫтөндәгеһе турә кеше .. минең кемлекте курәһегеҙме, тигәндәй, эйәрендә хәтәр ҡуҡрайып ултыра. Н. Мусин. Ғәҙәтенсә, усына ус һуғып тороп: «Ысынлап та, ҡәйнәм арҡаһында бит хәҙер кейәуҙәр алдында куркә кеуек ҡуҡрайып, маҡтанып ултырыуҙарым!» — тип шатланды Сания Ғәлләмовна. М. Бураҡаева. Әтәс ҡуҡрайып, тауыҡтар алдында маҡтана башлай. Әкиәттән.
ҠУҠРАЙЫШЫУ (ҡуҡрайыш-) ҡ. урт. ҡар. ҡуҡрайыу, взаимн. от ҡуҡрайыу. Ҡук-райышып утеп китеу. Ҡукрайышып йө-
549