Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том V. 550 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ҠУҠШЫН
рөу. Ҡукрайышып килеп етеу. Ҡуркәләй ҡуҡрайышыу.
ҠУҠШЫН (Р.: блестящий (о лысине); И.: shining; T.: parlak) с. һөйл.
Сәсе ҡойолған ялтыр (башҡа ҡарата). □ Блестящий (о лысине). • Ҡуҡшын таҙҙа сәс уҫмәҫ. Әйтем.
ҠУ ҠЫ I и. бот. диал. ҡар. ҡаҡы. Ҡу ҡы йыйыу. Ҡукы һыуһын ҡандыра. Ҡуҡынан бешерелгән аш. Ҡуҡы тәме.
ҠУҠЫ II с. диал. ҡар. маҡтансыҡ. Ҡуҡы холоҡло кеше. Ҡуҡы курше. Ҡуҡы булып китеу.
ҠУҠЫЙ I и. зоол. диал. ҡар. ҡуҡыуыс. Ҡамыш буйындағы ҡу ҡый. Ҡуҡый бәпкәләре. Ҡукыйҙы һыу тауығы тип тә әйтәләр. Ҡуҡый һирәк осрай торған бик һаҡ ҡош. М Был туғайҙа .. ҡуҡый, аҡсарлаҡтар, ябыҡ селән, сыпҡай — бары ла бар. Ҡ. Даян.
ҠУҠЫЙ II и.
1. диал. ҡар. аңра II. Бер ни аңламаҫ ҡуҡый. Ҡеше тыңламаҫ ҡуҡый.
2. ҡар. таҙ.
ҠУҠЫЙЫҠ (ҡуҡыйығы) и. зоол. диал. ҡар. ҡуҡыуыс. Ҡуҡыйыҡ тауышы. Ҡукыйык ояһы.
ҠУҠЫМ (Р.: гуща бульона, заправленного курутом; И.: thick of the broth with Bashkir cheese added; T: kurudu et suyu) и. диал.
Ҡатыҡлы һурпаның төбө; ҡуйыһы. □ Гуща бульона, заправленного курутом. Тәрилкә төбөндәге ҡуҡым.
ҠУҠЫНЫС с. диал. ҡар. ҡылансыҡ.
Ҡукыныс ҡыҙыҡай.
ҠУҠЫР с. диал. ҡар. ҡупым. Ҡуҡыр ҡунаҡ. Ҡуҡыр әтәс. Я Ҡылысбаев уҙ-уҙенә ныҡ ышанған ҡуҡырҙар затынан булһа ла, аңһыҙ уҡ тугел ине. М. Кәрим. Шул ҡуҡырҙарҙың иң йомоғо,.. Һабрауҙы бармағы менән ымлап уҙ янына саҡырҙы. Ә. Хәкимов. [Сысҡан куҙ, дегәнәк ҡолаҡ] Ғәбит менән һөйләшеп тороуын, етмәһә, ҡуҡыр ҡунаҡ алдында, тубәнселек һананы шикелле. Ә. Әминев. Бик батыр ҡыланып ҡуҡыр ғына
яҡынлашҡан Байгилде .. уйлаған һуҙен әйтеп ҡуйырға кәрәк тапты. Д. Бүләков.
ҠУҠЫРАЙЫУ (ҡуҡырай-, ҡуҡырая) ҡ. ҡар. ҡуҡрайыу 2. Ҡуҡырайып йөрөу. Ҡуҡырайып алыу. Ҡуҡырайып китеу. Ҡукы-рая башлау.
ҠУҠЫРАУЫҠ (ҡуҡырауығы) и. анат. диал. күмәгәй. Ҡуҡырауыҡ төйөнө.
ҠУҠЫРЛАНЫУ (ҡуҡырлан-) (Р: напыжиться; И.: act high and mighty; T.: kabarmak) ҡ.
Маҡтансыҡланыу, ҡабарыныу. □ Напыжиться. Ҡуҡырланып йөрөу. Ҡуҡырланып китеу. Ҡуҡырланып алыу.
ҠУҠЫРЛЫҠ (ҡуҡырлығы) (Р: хвастливость; И.: boastfulness; T.: övünme) и.
Маҡтансыҡлыҡ, ҡылансыҡлыҡ. □ Хвастливость. Ҡукырлыкҡа әуәҫлек. Ҡукырлыҡ курһәтеу.
ҠУҠЫУЫС (Р: погоныш; И.: crake; T.: benekli sutavuğu) и. зоол.
Турғай һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған көрәнһыу арҡалы, зәңгәрһыу түшле, тауыҡҡа оҡшаған ваҡ һыу ҡошо (һыу буйында ҡамышлыҡ араһында була); һыу тауығы. □ Погоныш (лат. Porzana porzana). Ябай ҡуҡыуыс. Ялан ҡуҡыуысы. Ҡуҡыуыстарға һунар итеу. Ҡуҡыуыс туше.
ҠУҠЫШ [рус. кукиш} (Р: кукиш; И.: fig; T.: nah) и. һөйл.
Киҫкен кире яуапты, мыҫҡылды белдергән өс бармаҡ ишараһы. □ Кукиш. Ҡуҡыш курһәтеу. Ҡукыш һоноу. Я [Насиптың]артынан «бына һиңә», «бына һиңә» тип, беҙ ҙә ҡуҡыш һондоҡ тегенең [ҡаланың] тәкәббер уттарына. М. Кәрим. [Саматовтың] көтмәгәндә уң ҡулы Шәрғиә менән Нурислам тарафына һонолдо, бармаҡтары йомарланып ҡуҡыш хасил итте. Ә. Хәкимов.
ҠУЛ I (Р: рука; И.: arm; hand; T: kol) и.
1. анат. Кеше кәүҙәһендә яурын башынан бармаҡ остарына тиклемге булған ике ағза. □ Рука, руки. / Ручной. Уң ҡул. һул ҡул. Ҡул мускулы. Ҡул һоноу. Уң ҡул өсөн уңайлы. ■ Үҙе [капитан] шунда уҡ һөйләшмәҫкә
550
рөу. Ҡукрайышып килеп етеу. Ҡуркәләй ҡуҡрайышыу.
ҠУҠШЫН (Р.: блестящий (о лысине); И.: shining; T.: parlak) с. һөйл.
Сәсе ҡойолған ялтыр (башҡа ҡарата). □ Блестящий (о лысине). • Ҡуҡшын таҙҙа сәс уҫмәҫ. Әйтем.
ҠУ ҠЫ I и. бот. диал. ҡар. ҡаҡы. Ҡу ҡы йыйыу. Ҡукы һыуһын ҡандыра. Ҡуҡынан бешерелгән аш. Ҡуҡы тәме.
ҠУҠЫ II с. диал. ҡар. маҡтансыҡ. Ҡуҡы холоҡло кеше. Ҡуҡы курше. Ҡуҡы булып китеу.
ҠУҠЫЙ I и. зоол. диал. ҡар. ҡуҡыуыс. Ҡамыш буйындағы ҡу ҡый. Ҡуҡый бәпкәләре. Ҡукыйҙы һыу тауығы тип тә әйтәләр. Ҡуҡый һирәк осрай торған бик һаҡ ҡош. М Был туғайҙа .. ҡуҡый, аҡсарлаҡтар, ябыҡ селән, сыпҡай — бары ла бар. Ҡ. Даян.
ҠУҠЫЙ II и.
1. диал. ҡар. аңра II. Бер ни аңламаҫ ҡуҡый. Ҡеше тыңламаҫ ҡуҡый.
2. ҡар. таҙ.
ҠУҠЫЙЫҠ (ҡуҡыйығы) и. зоол. диал. ҡар. ҡуҡыуыс. Ҡуҡыйыҡ тауышы. Ҡукыйык ояһы.
ҠУҠЫМ (Р.: гуща бульона, заправленного курутом; И.: thick of the broth with Bashkir cheese added; T: kurudu et suyu) и. диал.
Ҡатыҡлы һурпаның төбө; ҡуйыһы. □ Гуща бульона, заправленного курутом. Тәрилкә төбөндәге ҡуҡым.
ҠУҠЫНЫС с. диал. ҡар. ҡылансыҡ.
Ҡукыныс ҡыҙыҡай.
ҠУҠЫР с. диал. ҡар. ҡупым. Ҡуҡыр ҡунаҡ. Ҡуҡыр әтәс. Я Ҡылысбаев уҙ-уҙенә ныҡ ышанған ҡуҡырҙар затынан булһа ла, аңһыҙ уҡ тугел ине. М. Кәрим. Шул ҡуҡырҙарҙың иң йомоғо,.. Һабрауҙы бармағы менән ымлап уҙ янына саҡырҙы. Ә. Хәкимов. [Сысҡан куҙ, дегәнәк ҡолаҡ] Ғәбит менән һөйләшеп тороуын, етмәһә, ҡуҡыр ҡунаҡ алдында, тубәнселек һананы шикелле. Ә. Әминев. Бик батыр ҡыланып ҡуҡыр ғына
яҡынлашҡан Байгилде .. уйлаған һуҙен әйтеп ҡуйырға кәрәк тапты. Д. Бүләков.
ҠУҠЫРАЙЫУ (ҡуҡырай-, ҡуҡырая) ҡ. ҡар. ҡуҡрайыу 2. Ҡуҡырайып йөрөу. Ҡуҡырайып алыу. Ҡуҡырайып китеу. Ҡукы-рая башлау.
ҠУҠЫРАУЫҠ (ҡуҡырауығы) и. анат. диал. күмәгәй. Ҡуҡырауыҡ төйөнө.
ҠУҠЫРЛАНЫУ (ҡуҡырлан-) (Р: напыжиться; И.: act high and mighty; T.: kabarmak) ҡ.
Маҡтансыҡланыу, ҡабарыныу. □ Напыжиться. Ҡуҡырланып йөрөу. Ҡуҡырланып китеу. Ҡуҡырланып алыу.
ҠУҠЫРЛЫҠ (ҡуҡырлығы) (Р: хвастливость; И.: boastfulness; T.: övünme) и.
Маҡтансыҡлыҡ, ҡылансыҡлыҡ. □ Хвастливость. Ҡукырлыкҡа әуәҫлек. Ҡукырлыҡ курһәтеу.
ҠУҠЫУЫС (Р: погоныш; И.: crake; T.: benekli sutavuğu) и. зоол.
Турғай һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған көрәнһыу арҡалы, зәңгәрһыу түшле, тауыҡҡа оҡшаған ваҡ һыу ҡошо (һыу буйында ҡамышлыҡ араһында була); һыу тауығы. □ Погоныш (лат. Porzana porzana). Ябай ҡуҡыуыс. Ялан ҡуҡыуысы. Ҡуҡыуыстарға һунар итеу. Ҡуҡыуыс туше.
ҠУҠЫШ [рус. кукиш} (Р: кукиш; И.: fig; T.: nah) и. һөйл.
Киҫкен кире яуапты, мыҫҡылды белдергән өс бармаҡ ишараһы. □ Кукиш. Ҡуҡыш курһәтеу. Ҡукыш һоноу. Я [Насиптың]артынан «бына һиңә», «бына һиңә» тип, беҙ ҙә ҡуҡыш һондоҡ тегенең [ҡаланың] тәкәббер уттарына. М. Кәрим. [Саматовтың] көтмәгәндә уң ҡулы Шәрғиә менән Нурислам тарафына һонолдо, бармаҡтары йомарланып ҡуҡыш хасил итте. Ә. Хәкимов.
ҠУЛ I (Р: рука; И.: arm; hand; T: kol) и.
1. анат. Кеше кәүҙәһендә яурын башынан бармаҡ остарына тиклемге булған ике ағза. □ Рука, руки. / Ручной. Уң ҡул. һул ҡул. Ҡул мускулы. Ҡул һоноу. Уң ҡул өсөн уңайлы. ■ Үҙе [капитан] шунда уҡ һөйләшмәҫкә
550