Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том V. 562 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ҠУЛАУ
Үгеҙгә ҡулашҡа һуғыу. ■ Һыйыр типмәһен өсөн ҡулашҡа һуҡҡандар борон. Картотека фондынан.
ҠУЛАУ I (Р.: хромая на переднюю ногу (о лошади); И.: lame in the front leg; T.: sakat) с. диал.
аяҡтан аҡһаған (ашҡа ҡарата).
□ Хромая на переднюю ногу (о лошади). Ҡулау ат. Ҡулау бейә. Ҡулау ҡонан. Ҡулау айғыр. Ҡулау ҡөла. Ҡулау саптар. Ҡулау ерәнсәй. Ҡулау ҡашҡа.
ҠУЛАУ II (ҡула-) (Р: хромать на переднюю ногу (о лошади); И.: be lame in the front leg; T.: sakatlamak) ҡ. диал.
Алғы аяҡтан аҡһау (атҡа ҡарата).
□ Хромать на переднюю ногу (о лошади). Аҫау айғыр ҡулаған. һауын бейә ҡулай башлаған. М Саптарҙың ҡулауы ҡыҙғаныс ине, йәлләп иларға тотондо Йәмил. «Юшатыр», 29 сентябрь 2010.
ҠУЛАУЫҘ (Р: проводник; И.: guide; T.: kılavuz) и. иҫк.
1. Таныш булмаған хәтәр урында кисеү, юл күрһәтеүсе. □ Проводник, провожатый (на трудных горных перевалах, реках). Ҡулауыҙ эҙләу. Ҡулауыҙ яллау. Шарлама йылға аша сығырға ҡулауыҙ ярҙам итә. • Ҡулауыҙһыҙ юлға сыҡҡан юлдан яҙыр. Әйтем.
2. кусм. Пәйғәмбәр; юлбашсы. □ Пророк, вожак. Ҡулауыҙ булып танылыу алыу. Ҡулауыҙға табыныу. Ҡулауыҙ алда ни булырын белеп тора.
3. миф. Алла менән кеше, кеше менән шайтан араһындағы аралашсы.□ Посредник (между Богом и человеком, между человеком и дьяволом). • Ҡыҙ, ҡымыҙ, ҡумыҙ —шайтанға өс ҡулауыҙ. Әйтем.
ҠУЛАУЫҠ (ҡулауығы) (Р.: ложбина; И.: narrow gully; hollow; T.: çukur) и. геогр.
Уйпат урын, тар үҙәк, ҡул. □ Ложбина. Бәләкәй ҡулауыҡ. Ауыл ҡулауыҡта ултырған. ■ Ер өҫтөн ашалыу-емерелеу ҙән һаҡлау өсөн дала ерҙәрҙә йырғанаҡ һәм
ҡулауыҡ битләуҙәренә ағас ултыртыла. «Йәшлек», 13 март 2011.
ҠУЛАШ и. диал. ҡар. ҡулас I. Ҡулашҡа ҡымыҙ ҡойоу.
ҠУЛАША (Р: лубяной короб; И.: bast box; T.: soymuk sepet) и.
1. Яңы ҡайнатҡан шыйыҡ ҡоротто һарҡытыу өсөн ҡабыҡтан яһалған һауыт. □ Лубяной короб, лукошко для процеживания курута. ■ Эркеттән ҡорот яһау осөн уны ҡулаша тип аталған ҡабыҡ шоманға ҡоялар. М. Өмөтбаев. Ҡоротто ҡулашаға һоҫоп һарҡыталар ҙа шунда баҫалар. Экспедиция материалдарынан.
2. Ҙур ағас һауыт. □ Лохань. Ҡулаша менән килтереу. Бер ҡулаша эркет һыуы. Ҡулашала буҙа әсетеу. ■ Ҡоротто ҡайнатҡас, ҡулашаға ҡойоп һыуыталар. Картотека фондынан.
3. рит. Мәйетте зыяратҡа күтәреп алып бара торған ҡабыҡ ҡулайлама. □ Носилки из лубка для переноски покойника. ■ Ҡулашаға һалғас, мәйеттең өҫтөн яңы йәки таҙа япма менән ҡаплайҙар. Экспедиция материалдарынан.
ҠУЛАШҠА (Р.: повязка на бабку лошади; И.: knucklebone bandage for horses; T.: at ayağındaki sargı) и.
Аттың аяҡтары бер-береһенә бәрелмәһен өсөн бәкәленә уралған бәй. □ Повязка на бабку лошади. Ҡулашҡа бәйләу. Ҡулашҡаһын сисеу.
ҠУЛ АЯҠ (ҡулаяғы) (Р: руконожка; И.: ground beetle; T: bir böcek türü) и. зоол.
Ҡулдары, аяҡтары менән йөрөүсе бызылдауыҡтар ғаиләһенә ҡараған төнгө ҡуңыҙ. □ Руконожка (ночной жук из рода жужелиц) (лат. Dyschirius). Ҡулаяҡтарҙың егермеләп төрө бар. Ҡырым ҡулаяғы. Баҡса ҡулаяғы.
ҠУЛ-АЯҠ (ҡул-аяғы) (Р: конечности; И.: limbs; T.: ellerle ayaklar) и. йыйн.
Ҡулдар һәм аяҡтар. □ Конечности. ■ Ҡул-аяғы ярылған; тамыр ашап, ер ҡаҙып, ауыҙ-бите ҡарайған, ҡырау һуҡҡан улән-
562
Үгеҙгә ҡулашҡа һуғыу. ■ Һыйыр типмәһен өсөн ҡулашҡа һуҡҡандар борон. Картотека фондынан.
ҠУЛАУ I (Р.: хромая на переднюю ногу (о лошади); И.: lame in the front leg; T.: sakat) с. диал.
аяҡтан аҡһаған (ашҡа ҡарата).
□ Хромая на переднюю ногу (о лошади). Ҡулау ат. Ҡулау бейә. Ҡулау ҡонан. Ҡулау айғыр. Ҡулау ҡөла. Ҡулау саптар. Ҡулау ерәнсәй. Ҡулау ҡашҡа.
ҠУЛАУ II (ҡула-) (Р: хромать на переднюю ногу (о лошади); И.: be lame in the front leg; T.: sakatlamak) ҡ. диал.
Алғы аяҡтан аҡһау (атҡа ҡарата).
□ Хромать на переднюю ногу (о лошади). Аҫау айғыр ҡулаған. һауын бейә ҡулай башлаған. М Саптарҙың ҡулауы ҡыҙғаныс ине, йәлләп иларға тотондо Йәмил. «Юшатыр», 29 сентябрь 2010.
ҠУЛАУЫҘ (Р: проводник; И.: guide; T.: kılavuz) и. иҫк.
1. Таныш булмаған хәтәр урында кисеү, юл күрһәтеүсе. □ Проводник, провожатый (на трудных горных перевалах, реках). Ҡулауыҙ эҙләу. Ҡулауыҙ яллау. Шарлама йылға аша сығырға ҡулауыҙ ярҙам итә. • Ҡулауыҙһыҙ юлға сыҡҡан юлдан яҙыр. Әйтем.
2. кусм. Пәйғәмбәр; юлбашсы. □ Пророк, вожак. Ҡулауыҙ булып танылыу алыу. Ҡулауыҙға табыныу. Ҡулауыҙ алда ни булырын белеп тора.
3. миф. Алла менән кеше, кеше менән шайтан араһындағы аралашсы.□ Посредник (между Богом и человеком, между человеком и дьяволом). • Ҡыҙ, ҡымыҙ, ҡумыҙ —шайтанға өс ҡулауыҙ. Әйтем.
ҠУЛАУЫҠ (ҡулауығы) (Р.: ложбина; И.: narrow gully; hollow; T.: çukur) и. геогр.
Уйпат урын, тар үҙәк, ҡул. □ Ложбина. Бәләкәй ҡулауыҡ. Ауыл ҡулауыҡта ултырған. ■ Ер өҫтөн ашалыу-емерелеу ҙән һаҡлау өсөн дала ерҙәрҙә йырғанаҡ һәм
ҡулауыҡ битләуҙәренә ағас ултыртыла. «Йәшлек», 13 март 2011.
ҠУЛАШ и. диал. ҡар. ҡулас I. Ҡулашҡа ҡымыҙ ҡойоу.
ҠУЛАША (Р: лубяной короб; И.: bast box; T.: soymuk sepet) и.
1. Яңы ҡайнатҡан шыйыҡ ҡоротто һарҡытыу өсөн ҡабыҡтан яһалған һауыт. □ Лубяной короб, лукошко для процеживания курута. ■ Эркеттән ҡорот яһау осөн уны ҡулаша тип аталған ҡабыҡ шоманға ҡоялар. М. Өмөтбаев. Ҡоротто ҡулашаға һоҫоп һарҡыталар ҙа шунда баҫалар. Экспедиция материалдарынан.
2. Ҙур ағас һауыт. □ Лохань. Ҡулаша менән килтереу. Бер ҡулаша эркет һыуы. Ҡулашала буҙа әсетеу. ■ Ҡоротто ҡайнатҡас, ҡулашаға ҡойоп һыуыталар. Картотека фондынан.
3. рит. Мәйетте зыяратҡа күтәреп алып бара торған ҡабыҡ ҡулайлама. □ Носилки из лубка для переноски покойника. ■ Ҡулашаға һалғас, мәйеттең өҫтөн яңы йәки таҙа япма менән ҡаплайҙар. Экспедиция материалдарынан.
ҠУЛАШҠА (Р.: повязка на бабку лошади; И.: knucklebone bandage for horses; T.: at ayağındaki sargı) и.
Аттың аяҡтары бер-береһенә бәрелмәһен өсөн бәкәленә уралған бәй. □ Повязка на бабку лошади. Ҡулашҡа бәйләу. Ҡулашҡаһын сисеу.
ҠУЛ АЯҠ (ҡулаяғы) (Р: руконожка; И.: ground beetle; T: bir böcek türü) и. зоол.
Ҡулдары, аяҡтары менән йөрөүсе бызылдауыҡтар ғаиләһенә ҡараған төнгө ҡуңыҙ. □ Руконожка (ночной жук из рода жужелиц) (лат. Dyschirius). Ҡулаяҡтарҙың егермеләп төрө бар. Ҡырым ҡулаяғы. Баҡса ҡулаяғы.
ҠУЛ-АЯҠ (ҡул-аяғы) (Р: конечности; И.: limbs; T.: ellerle ayaklar) и. йыйн.
Ҡулдар һәм аяҡтар. □ Конечности. ■ Ҡул-аяғы ярылған; тамыр ашап, ер ҡаҙып, ауыҙ-бите ҡарайған, ҡырау һуҡҡан улән-
562