Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том V. 577 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ҠУМТА
мы; И.: leather padded felt for saddles; T.: deri kaplı keçe) и. диал.
Эйәр ҡапталына аҫтан ҡуша тегелгән күн тышлы кейеҙ. □ Войлок, обшитый кожей, который подкладывается под седло сверху кошмы. Сергене беҙҙә ҡум тиҙәр.
ҠУМАҒАЙ (Р.: прожорливый; И.: voracious; T: obur) с. диал.
Күпме ашаһа ла туя белмәгән мәскәй, аскернә, аснәҡәт. □ Прожорливый. Ҡумағай кеше. Ҡумағай мал. Ҡумағай булыу. Ҡума-ғайға әйләнеү.
ҠУМАҠ (ҡумағы) и. зоол. диал. ҡар. ҡомаҡ I. Ҡапҡанға ҡумаҡ эләккән.
ҠУМАЛТА (Р.: горящие угли; И.: embers; T.: kor) и. диал.
Янар күмер, ҡуҙ. □ Горящие угли, жар. ■ Атаҡайымдың балтаһы ята-ята ғына тут булды. Атаҡайымдың биргән ере ҡумал-танан ҡыҙыу ут булды. Сеңләүҙән.
ҠУМАЛТАЙ р. диал. ҡар. ҡуңалтаҡ.
Ҡумалтай кейеу.
ҠУМАР [рус. камора] (Р: летняя кухня во дворе; И.: summer outhouse kitchen; T.: yaz mutfağı) и. диал.
Йәй көнө бешеренеү өсөн бәләкәй генә итеп һалынған йорт. □ Летняя кухня во дворе. Ҡумарҙы йыйыштырыу. Ҡумарҙа мейес сығартыу.
ҠУМАРЫҠ (ҡумарығы) и. диал. ҡар. ҡумырыҡ I. Ҡумарыҡ аҫтында ятҡан балыҡ. Имән ҡумарығы.
ҠУ М АРЫУ (ҡумар-) (Р: выкорчёвывать; И.: uproot; T: köklemek) ҡ. диал.
Төбө-тамырын аҡтарыу. □ Выкорчёвывать; выворотить. Ел ағастарҙы ҡумарып алып ташлаған.
ҠУМБЫҘ и . муз. этн. диал. ҡар. ҡумыҙ I. Ҡумбыҙ тартыу. Ҡумбыҙ уйнау.
ҠУМЙЫУ (ҡумйы-) ҡ. диал. ҡар. ҡымйыу. Йыландар ҡумйыуы.
ҠУМП (Р: бух! бултых!; И.: plonk! plop!; T.: cup!) оҡш.
Ниндәйҙер ауыр предмет һыуға төшкәндә сыҡҡан тауышты белдергән һүҙ. □ Бух!
бултых! (подражание звуку от падения какого-л. тяжёлого предмета в воду).
ҠУМП ИТЕҮ (ҡумп ит-) (Р: издавать звук падения какого-л. тяжёлого предмета в воду; И.: flop; plop; T: cup diye düşmek) ҡ.
Ниндәйҙер ауыр предметтың һыуға бер тапҡыр ғына төшкәндә тауыш сығары-уы. □ Издавать звук падения какого-л. тяжёлого предмета в воду. Ҡумп итеп ҡалды.
ҠУМП-ҠУМП (Р: бух-бух!; И.: flop-flop; Т.: сир сир) оҡш.
Ниндәйҙер ауыр предметтарҙың һыуға төшкәндә сығарған тауыштарын белдергән һүҙ. □ Бух-бух! (подражание звуку многократного падения тяжёлых предметов в воду). Ҡумп-ҡумп иттереү. Ҡумп-кумп килтереү. а Малайҙар берәм-берәм һыуға таш бәреп, күл тирәһен ҡумп-ҡумп килтерҙеләр. «Табын», 3 декабрь 2010.
ҠУМПЫЛДАТЫУ (ҡумпылдат-) ҡ. йөкм. ҡар. ҡумпылдау, понуд от ҡумпылдау. ■ Ҡымыҙҙы көбөгә һалып ҡумпылдатып бешәһең. М. Бураҡаева.
ҠУМПЫЛДАУ (ҡумпылда-) (Р: издавать звук падения какого-л. тяжёлого предмета в воду; И.: produce a plopping sound; T.: cup diye düşmek) ҡ.
Ҡумп-ҡумп иткән тауыш сығарыу. □ Издавать звук падения какого-л. тяжёлого предмета в воду.
ҠУМРЫҠ (ҡумрығы) (R: бузина; И.: elder; T: mürver) и. бот. диал.
Мәрйен ағасы; мәрйәм ағасы. □ Бузина (лат. Sambucus). Ҡумрык сәскә атҡан.
ҠУМТА (Р: коробка; И.: box; receptacle; T.: kutu) и.
1. Ҡалай, ҡатырға һ. б. яһалған бәләкәй һауыт. □ Коробка, коробочка; шкатулка; футляр. Дарыу ҡумтаһы. Орден ҡумтаһы. Ҡапҡаслы ҡумта. Скрипка ҡумтаһы, а [Миңлеғәле] беренсе класс уҡыусыларына коньки, саңғы, Сәрби әбейҙең Райхан исемле ҡыҙына ҡумта, ҡәләм һауыты эшләп бирҙе. Я. Хамматов. Кинйә, ҡумтаһынан ҡалын кенәгәһен алып, үҙе булған
577
мы; И.: leather padded felt for saddles; T.: deri kaplı keçe) и. диал.
Эйәр ҡапталына аҫтан ҡуша тегелгән күн тышлы кейеҙ. □ Войлок, обшитый кожей, который подкладывается под седло сверху кошмы. Сергене беҙҙә ҡум тиҙәр.
ҠУМАҒАЙ (Р.: прожорливый; И.: voracious; T: obur) с. диал.
Күпме ашаһа ла туя белмәгән мәскәй, аскернә, аснәҡәт. □ Прожорливый. Ҡумағай кеше. Ҡумағай мал. Ҡумағай булыу. Ҡума-ғайға әйләнеү.
ҠУМАҠ (ҡумағы) и. зоол. диал. ҡар. ҡомаҡ I. Ҡапҡанға ҡумаҡ эләккән.
ҠУМАЛТА (Р.: горящие угли; И.: embers; T.: kor) и. диал.
Янар күмер, ҡуҙ. □ Горящие угли, жар. ■ Атаҡайымдың балтаһы ята-ята ғына тут булды. Атаҡайымдың биргән ере ҡумал-танан ҡыҙыу ут булды. Сеңләүҙән.
ҠУМАЛТАЙ р. диал. ҡар. ҡуңалтаҡ.
Ҡумалтай кейеу.
ҠУМАР [рус. камора] (Р: летняя кухня во дворе; И.: summer outhouse kitchen; T.: yaz mutfağı) и. диал.
Йәй көнө бешеренеү өсөн бәләкәй генә итеп һалынған йорт. □ Летняя кухня во дворе. Ҡумарҙы йыйыштырыу. Ҡумарҙа мейес сығартыу.
ҠУМАРЫҠ (ҡумарығы) и. диал. ҡар. ҡумырыҡ I. Ҡумарыҡ аҫтында ятҡан балыҡ. Имән ҡумарығы.
ҠУ М АРЫУ (ҡумар-) (Р: выкорчёвывать; И.: uproot; T: köklemek) ҡ. диал.
Төбө-тамырын аҡтарыу. □ Выкорчёвывать; выворотить. Ел ағастарҙы ҡумарып алып ташлаған.
ҠУМБЫҘ и . муз. этн. диал. ҡар. ҡумыҙ I. Ҡумбыҙ тартыу. Ҡумбыҙ уйнау.
ҠУМЙЫУ (ҡумйы-) ҡ. диал. ҡар. ҡымйыу. Йыландар ҡумйыуы.
ҠУМП (Р: бух! бултых!; И.: plonk! plop!; T.: cup!) оҡш.
Ниндәйҙер ауыр предмет һыуға төшкәндә сыҡҡан тауышты белдергән һүҙ. □ Бух!
бултых! (подражание звуку от падения какого-л. тяжёлого предмета в воду).
ҠУМП ИТЕҮ (ҡумп ит-) (Р: издавать звук падения какого-л. тяжёлого предмета в воду; И.: flop; plop; T: cup diye düşmek) ҡ.
Ниндәйҙер ауыр предметтың һыуға бер тапҡыр ғына төшкәндә тауыш сығары-уы. □ Издавать звук падения какого-л. тяжёлого предмета в воду. Ҡумп итеп ҡалды.
ҠУМП-ҠУМП (Р: бух-бух!; И.: flop-flop; Т.: сир сир) оҡш.
Ниндәйҙер ауыр предметтарҙың һыуға төшкәндә сығарған тауыштарын белдергән һүҙ. □ Бух-бух! (подражание звуку многократного падения тяжёлых предметов в воду). Ҡумп-ҡумп иттереү. Ҡумп-кумп килтереү. а Малайҙар берәм-берәм һыуға таш бәреп, күл тирәһен ҡумп-ҡумп килтерҙеләр. «Табын», 3 декабрь 2010.
ҠУМПЫЛДАТЫУ (ҡумпылдат-) ҡ. йөкм. ҡар. ҡумпылдау, понуд от ҡумпылдау. ■ Ҡымыҙҙы көбөгә һалып ҡумпылдатып бешәһең. М. Бураҡаева.
ҠУМПЫЛДАУ (ҡумпылда-) (Р: издавать звук падения какого-л. тяжёлого предмета в воду; И.: produce a plopping sound; T.: cup diye düşmek) ҡ.
Ҡумп-ҡумп иткән тауыш сығарыу. □ Издавать звук падения какого-л. тяжёлого предмета в воду.
ҠУМРЫҠ (ҡумрығы) (R: бузина; И.: elder; T: mürver) и. бот. диал.
Мәрйен ағасы; мәрйәм ағасы. □ Бузина (лат. Sambucus). Ҡумрык сәскә атҡан.
ҠУМТА (Р: коробка; И.: box; receptacle; T.: kutu) и.
1. Ҡалай, ҡатырға һ. б. яһалған бәләкәй һауыт. □ Коробка, коробочка; шкатулка; футляр. Дарыу ҡумтаһы. Орден ҡумтаһы. Ҡапҡаслы ҡумта. Скрипка ҡумтаһы, а [Миңлеғәле] беренсе класс уҡыусыларына коньки, саңғы, Сәрби әбейҙең Райхан исемле ҡыҙына ҡумта, ҡәләм һауыты эшләп бирҙе. Я. Хамматов. Кинйә, ҡумтаһынан ҡалын кенәгәһен алып, үҙе булған
577