Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том V. 596 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ҠУПЫ
биҙәкле ҡупы менән ҡаймаҡ, купереп бешкән сурәк килтереп ҡуйҙы. Әкиәттән. • Ҡупың насар булһа ла, эсендә ашы булһын. Әйтем.
ҠУПЫ II (Р.: островок на озере; И.: islet; T.: adacık) и. диал.
Күл уртаһындағы, һаҙлыҡ эсендәге ағас йәки бейек үлән баҫҡан бәләкәй генә утрау.
□ Островок на озере, болоте, реке, заросший деревьями или высокой травой. Ҡупыла уҫкән екән.
ҠУПЫ III (Р.: топор с поперечным лезвием; И.: chisel; gouge; T: arıcı baltası) и. этн. диал.
Кәмә, умарта һ. б. соҡой торған арҡыры балта; бағау. □ Топор с поперечным лезвием (для выдалбливания колодочных ульев, бортей, корыт, лодки). Ҡупы менән кәмә соҡоу. Умарта соҡоу өсөн ҡупы эшләтеп алдым.
ҠУПЫ IV (Р: ботало; И.: fishing appliance used in netting; T: balık tutmak için kullanılan sırık türü) и. балҡ. диал.
Балыҡ ҡурҡытыу, өшкөтөү ҡоралы; гөмбөр, дөмбөр. □ Ботало. Ҡупы менән ҡыуыу. Ҡупы менән ҡурҡытыу.
ҠУПЫҠ I (Р: высокомерный; И.: conceited; T.: kibirli) с.
Эре, үҙен шәпкә һанаусан; ҡупым, маҡтансыҡ. □ Высокомерный, чванливый, кичливый. Ҡупыҡ кеше. Ҡупыҡ малай. ■ Фыр-тауай, ҡупыҡ бәндә ине [егет], хаты ла уҙе һымаҡ һауалы ине. Ә. Әминев. Ҡупыҡ булыу ҡайһы берәугә килешә ул. Картотека фондынан.
ҠУПЫҠ II (ҡупығы) (Р: хвастун; И.: swaggerer; T: kibirli) и. диал.
Маҡтансыҡ, ҡупырыҡ кеше. □ Хвастун. Ҡупыҡ маҡтана башланы. Ҡупыҡ утеп бара.
ҠУПЫЛДАТЫУ (ҡупылдат-) (Р: хлопать чем по чему', И.: slap; T: şaklamak) ҡ.
1. Ҡуп-ҡуп иткән тауыш сығарыу.
□ Хлопать чем по чему. Ҡупылдатып һуғыу. Ҡейем-һалымды, мендәр-тушәкте ҡаҡҡанда таяҡ менән ҡупылдатыу.
2. Ҡуп-ҡуп итеп һуғыу. □ Хлопать, ударять, шлёпать. Балаларын ҡупылдата. Ҡупылдатып яратыу.
ҠУПЫЛДАУ (ҡупылда-) (Р: хлопать (продолжительно)’, И.: clap continously; T: şaklamak) ҡ.
Ҡат-ҡат еңелсә һуғыу, ҡуп-ҡуп иткән тауыш сығарыу. □ Хлопать (продолжительно ). ■ Аҡлан буйлап һалҡын ел йугерҙе, .. куп тә утмәне, ямғыр еле бында ла килеп етте, тәҙрә ҡапҡастары ҡупылданы. М. Ишбулатов.
ҠУПЫМ I (Р: чванливый; И.: selfconceited; T: kibirli) с. диал.
Үҙен бик шәпкә ҡуйыусан; маҡтансыҡ, ҡупыҡ. □ Чванливый, кичливый. Ҡупым кеше. Ҡупым булыу. ■ Был бер ҙә маҡтаныуҙан йәки ҡупым булыуҙан тугел. Һ. Дәүләтшина.
ҠУПЫМ II и. диал. ҡар. ҡупыҡ II. • Ҡупым иренен ялар, алдаҡсы артына ҡарар. Мәҡәл.
ҠУПЫМДЫҠ (ҡупымдығы) (Р: хвастовство; И.: boasting; T: övünme) и. диал.
Маҡтансыҡлыҡ. □ Хвастовство. Ул кешенең ҡупымдыҡ яғы бар. ■ Шулай өлкән урындарҙа йөрөп ҡупымдығы юҡлығын әйт әле һин уның. Һ. Дәүләтшина.
ҠУПЫН (Р: остов лодки, на который набиваются доски; И.: frame of a boat; T: geminin ağaç omurgası) и. диал.
Кәмә таҡталарын ҡағып беркетә торған кәкре ағас. □ Остов лодки, на который набиваются доски. Ҡәмә ҡупыны. Ҡупын яһау.
ҠУПЫР I (Р: спесивый; И.: conceited, swanky; T.: kibirli) с. һөйл.
Ҡупым, маҡтансыҡ. □ Чванливый, спесивый. Ҡупыр булып киткән. Ҡупыр хан. Ҡупыр егет.
ҠУПЫР II и. һөйл. ҡар. ҡупыҡ II. И Сәлимдең уҙен яратып етмәй ине Исмәғил. Ҡупыр ул. Яр. Вәлиев.
ҠУПЫРАЙЫУ (ҡупырай-, ҡупырая) (Р: возгордиться; И.: get conceited (about); T.: kibirlenmek) ҡ. һөйл.
596
биҙәкле ҡупы менән ҡаймаҡ, купереп бешкән сурәк килтереп ҡуйҙы. Әкиәттән. • Ҡупың насар булһа ла, эсендә ашы булһын. Әйтем.
ҠУПЫ II (Р.: островок на озере; И.: islet; T.: adacık) и. диал.
Күл уртаһындағы, һаҙлыҡ эсендәге ағас йәки бейек үлән баҫҡан бәләкәй генә утрау.
□ Островок на озере, болоте, реке, заросший деревьями или высокой травой. Ҡупыла уҫкән екән.
ҠУПЫ III (Р.: топор с поперечным лезвием; И.: chisel; gouge; T: arıcı baltası) и. этн. диал.
Кәмә, умарта һ. б. соҡой торған арҡыры балта; бағау. □ Топор с поперечным лезвием (для выдалбливания колодочных ульев, бортей, корыт, лодки). Ҡупы менән кәмә соҡоу. Умарта соҡоу өсөн ҡупы эшләтеп алдым.
ҠУПЫ IV (Р: ботало; И.: fishing appliance used in netting; T: balık tutmak için kullanılan sırık türü) и. балҡ. диал.
Балыҡ ҡурҡытыу, өшкөтөү ҡоралы; гөмбөр, дөмбөр. □ Ботало. Ҡупы менән ҡыуыу. Ҡупы менән ҡурҡытыу.
ҠУПЫҠ I (Р: высокомерный; И.: conceited; T.: kibirli) с.
Эре, үҙен шәпкә һанаусан; ҡупым, маҡтансыҡ. □ Высокомерный, чванливый, кичливый. Ҡупыҡ кеше. Ҡупыҡ малай. ■ Фыр-тауай, ҡупыҡ бәндә ине [егет], хаты ла уҙе һымаҡ һауалы ине. Ә. Әминев. Ҡупыҡ булыу ҡайһы берәугә килешә ул. Картотека фондынан.
ҠУПЫҠ II (ҡупығы) (Р: хвастун; И.: swaggerer; T: kibirli) и. диал.
Маҡтансыҡ, ҡупырыҡ кеше. □ Хвастун. Ҡупыҡ маҡтана башланы. Ҡупыҡ утеп бара.
ҠУПЫЛДАТЫУ (ҡупылдат-) (Р: хлопать чем по чему', И.: slap; T: şaklamak) ҡ.
1. Ҡуп-ҡуп иткән тауыш сығарыу.
□ Хлопать чем по чему. Ҡупылдатып һуғыу. Ҡейем-һалымды, мендәр-тушәкте ҡаҡҡанда таяҡ менән ҡупылдатыу.
2. Ҡуп-ҡуп итеп һуғыу. □ Хлопать, ударять, шлёпать. Балаларын ҡупылдата. Ҡупылдатып яратыу.
ҠУПЫЛДАУ (ҡупылда-) (Р: хлопать (продолжительно)’, И.: clap continously; T: şaklamak) ҡ.
Ҡат-ҡат еңелсә һуғыу, ҡуп-ҡуп иткән тауыш сығарыу. □ Хлопать (продолжительно ). ■ Аҡлан буйлап һалҡын ел йугерҙе, .. куп тә утмәне, ямғыр еле бында ла килеп етте, тәҙрә ҡапҡастары ҡупылданы. М. Ишбулатов.
ҠУПЫМ I (Р: чванливый; И.: selfconceited; T: kibirli) с. диал.
Үҙен бик шәпкә ҡуйыусан; маҡтансыҡ, ҡупыҡ. □ Чванливый, кичливый. Ҡупым кеше. Ҡупым булыу. ■ Был бер ҙә маҡтаныуҙан йәки ҡупым булыуҙан тугел. Һ. Дәүләтшина.
ҠУПЫМ II и. диал. ҡар. ҡупыҡ II. • Ҡупым иренен ялар, алдаҡсы артына ҡарар. Мәҡәл.
ҠУПЫМДЫҠ (ҡупымдығы) (Р: хвастовство; И.: boasting; T: övünme) и. диал.
Маҡтансыҡлыҡ. □ Хвастовство. Ул кешенең ҡупымдыҡ яғы бар. ■ Шулай өлкән урындарҙа йөрөп ҡупымдығы юҡлығын әйт әле һин уның. Һ. Дәүләтшина.
ҠУПЫН (Р: остов лодки, на который набиваются доски; И.: frame of a boat; T: geminin ağaç omurgası) и. диал.
Кәмә таҡталарын ҡағып беркетә торған кәкре ағас. □ Остов лодки, на который набиваются доски. Ҡәмә ҡупыны. Ҡупын яһау.
ҠУПЫР I (Р: спесивый; И.: conceited, swanky; T.: kibirli) с. һөйл.
Ҡупым, маҡтансыҡ. □ Чванливый, спесивый. Ҡупыр булып киткән. Ҡупыр хан. Ҡупыр егет.
ҠУПЫР II и. һөйл. ҡар. ҡупыҡ II. И Сәлимдең уҙен яратып етмәй ине Исмәғил. Ҡупыр ул. Яр. Вәлиев.
ҠУПЫРАЙЫУ (ҡупырай-, ҡупырая) (Р: возгордиться; И.: get conceited (about); T.: kibirlenmek) ҡ. һөйл.
596