Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том V. 597 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ҠУР
Үҙен шәпкә һанап, маһайып, эреләнеп йөрөү. □ Зазнаваться, кичиться, чваниться. ■ Ул [кейәу] muş ук һайтлап сабып китмәй, ҡупырая биреп, бер талай туп-тура ҡарап тора: курмәгәндәр куреп ҡалһындар, йәнәһе. М. Кәрим. Айҙар был еңгәһе Сәлимәне уҙенә нисек алыуы тураһында дуҫ-иштәре араһында, һәр ваҡыт маһайып, ҡупырайып, ошондай әңгәмә һөйләй торғайны. Һ. Дәүләтшина.
ҠУПЫРАЙЫШЫУ (ҡупырайыш-) ҡ. урт. ҡар. ҡупырайыу, взаимн. от ҡупырайыу. Ҡупырайышып йөрөу. Ҡупырайышып ултырыу.
ҠУПЫРЛЫҠ (ҡупырлығы) (Р.: чванство; И.: swagger; T.: kibir) и. һөйл.
Маһайыусанлыҡ, ҡупымлыҡ, маҡтан-сыҡлыҡ, эрелек. □ Чванство, кичливость, высокомерность. Ҡупырлык курһәтеу. ■ Батыев уҙенең яңғыҙлығын аңланы. Ҡупырлығының әҫәре лә ҡалманы, йыйылыш аҙағынса башын баҫып ултырҙы. Яр. Вәлиев.
ҠУПЫРСЫУ (ҡупырсы-) (Р.: вздуваться; И.: swell; T.: kabarmak) ҡ. диал.
1. Күберсеү, ҡабарыу. □ Вздуваться, покрываться волдырями, мозолями. Ҡояшҡа бешеп арҡа ҡупырсыны. Ҡул ҡупырсыны.
2. Типсеү, тоташтырып тороу өсөн эре-эре сәнсеп тегеү. □ Сметать. Кулдәктең билен ҡупырсыу. Ең ҡупырсыу.
ҠУПЫРТЫП (Р: преувеличивая; И.: exaggerating; T.: abartarak) р. диал.
Артыҡ арттырып, аштырып. □ Преувеличивая. Ҡупыртып һөйләу. Ҡупыртып маҡтау.
ҠУПЫРТЫУ (ҡупырт-) (Р: преувеличивать; И.: exaggerate; T.: abartmak) ҡ. диал.
Артыҡ арттырыу, маҡтаныу. □ Преувеличивать. ■ [Аҡназар] ҡайһы саҡта кеше ышанмаҫлыҡ нәмәләрҙе ҡупыртып көлкөгә ҡала. Я. Хамматов.
ҠУПЫРЫЙ (Р: чванливый; И.: conceited, swanky; T.: kibirli) с. һөйл.
Ҡупым, ҡупыр (кешегә ҡарата). □ Чванливый, спесивый (о человеке). Ҡупырый булыу. Ҡупырый ҡатын тағы маҡтаныр инде.
ҠУПЫРЫҠ I с. һөйл. ҡар. ҡупым I.
■ Башында шундай кикрекләнеп торған аҫыл тараҡ була тороп, ҡупырыҡ әтәс муйынса бөртөгө эҙләп йөрөймө һуң? Әкиәттән.
ҠУПЫРЫҠ II (ҡупырығы) и. һөйл. ҡар. ҡупым II. Ҡупырыҡ килгән. ■ Ҡупырыҡ йөрөй әллә кем булып, танауын куккә сөйөп. И. Ғиззәтуллин.
ҠУПЫРЫМ I (Р: чванливый; И.: arrogant; T: kibirli) с.
Ҡупырый, ҡупым. □ Чванливый, спесивый. Ҡупырым кеше. Ҡупырым булыу.
■ Абулхайырҙы бик тә ҡупырым һәм уҫал хан, тиҙәр. Н. Мусин.
ҠУПЫРЫМ II и. һөйл. ҡар. ҡупым II. Ҡупырым китеп бара. К Фәнис маҡтанырға булды, тик уйы барып сыҡманы, ҡупырымдың ярты юлда аты арып туҡтаны. Картотека фондынан.
ҠУПЫРЫНЫУ (ҡупырын-) (Р: зазнаваться, кичиться, чваниться; И.: put on airs, boast; T.: kendini beğenmek) ҡ. һөйл.
Үҙен шәпкә һанау; ҡупырайыу, кәпәренеү. □ Зазнаваться, кичиться, чваниться. Юҡ-барға ҡупырыныу. Ҡупырынып йөрөу. ■ Ауыл старостаһы Мөхәррәм ... ҡупырынды, ата куркәләй эсен киреп йөрөнө. Я. Хамматов. Үҙен ҙурлап килгән кеше алдында ҡупырынырға яратҡан Солтанғәле: «Ниндәй ярҙам кәрәк һиңә?» — тип йомшаҡ ҡына һорап ҡуйҙы. Я. Хамматов.
ҠУПЫРЫШI с. диал. ҡар. ҡупырым I.
ҠУПЫРЫШ II и. диал. ҡар. ҡупырым II.
ҠУР I (Р: закваска; И.: leaven; T.: kor) и.
1. Ҡымыҙ, бал әсеткеһе. □ Закваска, солод. ■ Ҡымыҙ юғары сифатлы булһын өсөн, барыһынан да бигерәк, ҡурҙың дөрөҫ һаҡланыуы, яҡшы сифатлы булыуы кәрәк. Картотека фондынан. Торна Ҡарамдың йөрәген елкетеусе ҡеуәтле ҡур ҙа юҡ ине башында. Ә. Хәкимов.
597
Үҙен шәпкә һанап, маһайып, эреләнеп йөрөү. □ Зазнаваться, кичиться, чваниться. ■ Ул [кейәу] muş ук һайтлап сабып китмәй, ҡупырая биреп, бер талай туп-тура ҡарап тора: курмәгәндәр куреп ҡалһындар, йәнәһе. М. Кәрим. Айҙар был еңгәһе Сәлимәне уҙенә нисек алыуы тураһында дуҫ-иштәре араһында, һәр ваҡыт маһайып, ҡупырайып, ошондай әңгәмә һөйләй торғайны. Һ. Дәүләтшина.
ҠУПЫРАЙЫШЫУ (ҡупырайыш-) ҡ. урт. ҡар. ҡупырайыу, взаимн. от ҡупырайыу. Ҡупырайышып йөрөу. Ҡупырайышып ултырыу.
ҠУПЫРЛЫҠ (ҡупырлығы) (Р.: чванство; И.: swagger; T.: kibir) и. һөйл.
Маһайыусанлыҡ, ҡупымлыҡ, маҡтан-сыҡлыҡ, эрелек. □ Чванство, кичливость, высокомерность. Ҡупырлык курһәтеу. ■ Батыев уҙенең яңғыҙлығын аңланы. Ҡупырлығының әҫәре лә ҡалманы, йыйылыш аҙағынса башын баҫып ултырҙы. Яр. Вәлиев.
ҠУПЫРСЫУ (ҡупырсы-) (Р.: вздуваться; И.: swell; T.: kabarmak) ҡ. диал.
1. Күберсеү, ҡабарыу. □ Вздуваться, покрываться волдырями, мозолями. Ҡояшҡа бешеп арҡа ҡупырсыны. Ҡул ҡупырсыны.
2. Типсеү, тоташтырып тороу өсөн эре-эре сәнсеп тегеү. □ Сметать. Кулдәктең билен ҡупырсыу. Ең ҡупырсыу.
ҠУПЫРТЫП (Р: преувеличивая; И.: exaggerating; T.: abartarak) р. диал.
Артыҡ арттырып, аштырып. □ Преувеличивая. Ҡупыртып һөйләу. Ҡупыртып маҡтау.
ҠУПЫРТЫУ (ҡупырт-) (Р: преувеличивать; И.: exaggerate; T.: abartmak) ҡ. диал.
Артыҡ арттырыу, маҡтаныу. □ Преувеличивать. ■ [Аҡназар] ҡайһы саҡта кеше ышанмаҫлыҡ нәмәләрҙе ҡупыртып көлкөгә ҡала. Я. Хамматов.
ҠУПЫРЫЙ (Р: чванливый; И.: conceited, swanky; T.: kibirli) с. һөйл.
Ҡупым, ҡупыр (кешегә ҡарата). □ Чванливый, спесивый (о человеке). Ҡупырый булыу. Ҡупырый ҡатын тағы маҡтаныр инде.
ҠУПЫРЫҠ I с. һөйл. ҡар. ҡупым I.
■ Башында шундай кикрекләнеп торған аҫыл тараҡ була тороп, ҡупырыҡ әтәс муйынса бөртөгө эҙләп йөрөймө һуң? Әкиәттән.
ҠУПЫРЫҠ II (ҡупырығы) и. һөйл. ҡар. ҡупым II. Ҡупырыҡ килгән. ■ Ҡупырыҡ йөрөй әллә кем булып, танауын куккә сөйөп. И. Ғиззәтуллин.
ҠУПЫРЫМ I (Р: чванливый; И.: arrogant; T: kibirli) с.
Ҡупырый, ҡупым. □ Чванливый, спесивый. Ҡупырым кеше. Ҡупырым булыу.
■ Абулхайырҙы бик тә ҡупырым һәм уҫал хан, тиҙәр. Н. Мусин.
ҠУПЫРЫМ II и. һөйл. ҡар. ҡупым II. Ҡупырым китеп бара. К Фәнис маҡтанырға булды, тик уйы барып сыҡманы, ҡупырымдың ярты юлда аты арып туҡтаны. Картотека фондынан.
ҠУПЫРЫНЫУ (ҡупырын-) (Р: зазнаваться, кичиться, чваниться; И.: put on airs, boast; T.: kendini beğenmek) ҡ. һөйл.
Үҙен шәпкә һанау; ҡупырайыу, кәпәренеү. □ Зазнаваться, кичиться, чваниться. Юҡ-барға ҡупырыныу. Ҡупырынып йөрөу. ■ Ауыл старостаһы Мөхәррәм ... ҡупырынды, ата куркәләй эсен киреп йөрөнө. Я. Хамматов. Үҙен ҙурлап килгән кеше алдында ҡупырынырға яратҡан Солтанғәле: «Ниндәй ярҙам кәрәк һиңә?» — тип йомшаҡ ҡына һорап ҡуйҙы. Я. Хамматов.
ҠУПЫРЫШI с. диал. ҡар. ҡупырым I.
ҠУПЫРЫШ II и. диал. ҡар. ҡупырым II.
ҠУР I (Р: закваска; И.: leaven; T.: kor) и.
1. Ҡымыҙ, бал әсеткеһе. □ Закваска, солод. ■ Ҡымыҙ юғары сифатлы булһын өсөн, барыһынан да бигерәк, ҡурҙың дөрөҫ һаҡланыуы, яҡшы сифатлы булыуы кәрәк. Картотека фондынан. Торна Ҡарамдың йөрәген елкетеусе ҡеуәтле ҡур ҙа юҡ ине башында. Ә. Хәкимов.
597