Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том V. 605 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ҠУРҒЫ
ҠУРҒАШЛАНЫУ (ҡурғашлай-) (Р.: быть залитым свинцом; И.: get tinned; T.: kalaylanmak) ҡ.
1. Ҡурғаш ҡушылыу, ҡурғаш киҫәге менән ауырайтылыу. □ Быть залитым свинцом; наливаться, заливаться свинцом. Атҡы ҡурғашланыу. Ҡурғашланған сукеш.
2. кусм. Ҡурғаш төҫөнә инеү. □ Принимать, принять свинцовый (тёмно-серый) цвет, блеск. Болоттар ҡурғашланып ҡуйыра башланылар.
ҠУРҒАШЛАТЫУ (ҡурғашлат-) ҡ. йөкм. ҡар. ҡурғашлау, понуд. от ҡурғашлау. Самауыр ҡурғашлатыу.
ҠУРҒАШЛАУ (ҡурғашла-) (Р.: лудить; И.: tin; T.: kalaylamak) ҡ.
Ҡурғашлы итеү, ҡурғаш ялатыу; ҡурғаш менән ямау. □ Лудить; заливать, залить, наливать, налить свинцом. // Лужение. Самауырҙы ҡурғашлау. Ҡалайҙы ҡурғашлау.
ҠУРҒАШЛАУСЫ (Р: лудильщик; И.: tinner; T.: kalaycı) и.
Ҡурғаш ялатыусы кеше, ҡурғаш оҫтаһы. □ Лудильщик. Оҫта ҡурғашлаусы. Ауылға ҡурғашлаусы килгән.
ҠУРҒАШЛЫ (Р: свинцовый; И.: leaden; T.: kurşunlu) с.
1. Ҡурғаш ҡушылған. □ Свинцовый. Ҡурғашлы мәғдән. Ҡурғашлы цинк. Ҡурғашлы эретмә. Ҡурғашлы буяуҙар.
2. Ҡурғаштан яһалған. □ Свинцовый. Ҡурғашлы пуля. Ҡурғашлы бәкәлсәй.
3. Ҡурғаш ҡойоп ауырайтылған. □ Утяжелённый свинцом (о битке). Ҡурғашлы атҡы. Ҡурғашлы сукеш.
ҠУРҒАШЛЫ АККУМУЛЯТОР (Р: свинцовый аккумулятор; И.: lead accumulator; T.: kurşunlu akümülatör) и.
Бер электроды ҡурғаштан булған аккумулятор. □ Свинцовый аккумулятор. Ҡурғашлы аккумулятор алыу.
ҠУРҒАШ МӘҒДӘНЕ (Р: свинцовая руда; И.: lead ore; T.: kurşun cevheri) и.
1. Составында ҡурғаш булған ер аҫты байлығы, ҡаҙылма байлыҡ. □ Свинцовая
руда (ископаемое). Ҡурғаш мәғдәне табыу. Ҡурғаш мәғдәне киҫәге.
2. ҡар. ҡурғаш I, 1—2. Ҡурғаш мәғдәне ҡайнатыу. Ҡурғаш мәғдәне заводы.
ҠУРҒАШ РУДАҺЫ и. ҡар. ҡурғаш мәғдәне. Ҡурғаш рудаһы ятҡылыҡтары. Ҡурғаш рудаһы табыу. Ҡурғаш рудаһын иретеу.
ҠУРҒАШ РУДНИГЫ (Р: свинцовый рудник; И.: lead mine; T.: kurşun madeni) и.
Ҡурғаш мәғдән усағы. □ Свинцовый рудник. Ҡурғаш руднигы эшселәре. Ҡурғаш руднигында эшләу. Ҡурғаш руднигы биләмәһе.
ҠУРҒАШ ТОҘҘАРЫ (Р: свинцовые соли; И.: lead salts; T.: kurşun tuzları) и. хим.
Составында ҡурғаш булған тоҙҙар.
□ Свинцовые соли. Ҡурғаш тоҙҙары миҡдарын солемер менән улсәйҙәр. Ҡурғаш тоҙҙарын айырып алыу. Ҡурғаш тоҙҙарын тикшереу.
ҠУРҒЫ I (Р: мелколесная ложбина; И.: low-forest hollow; T.: koru) и.
1. Ваҡ ағаслы, еләк-емешле тар текә үҙәк. □ Мелколесная ложбина. Ҡурғыла еләк бешкән. Я Хатип бөгөн көн буйы эш менән булды. Ҡурғынан куп итеп йукә төшөрөп алып ҡайтты. Ф. Иҫәнғолов.
2. диал. Ағас үҫмәгән үҙәк (ағастары ҡырҡып алынған урын). □ Ложбина без леса. Ҡурғыла төпһәләр генә ҡалған. ■ Турат һунарсыһы Ураҙғолов, ҡулына алып ҡырлы ҡурайын, сағыл тауҙыц баҫып ҡурғыһына, һыҙҙырғанда данлы «Уралмын, эй талпына талда һандуғасҡай, эй өҙҙөрә генә ҡурайҡай. Ҡ. Аралбай.
3. диал. Ҡырҡынды, лапы. □ Лесная вырубка, валежник. Ҡурғы уртәу. Ҡурғы таҙартырға барыу.
4. диал. Туғайҙа үҫкән ҡыуаҡ, әрәмә.
□ Кустарник в поймах рек, урёма. Тал ҡурғыһы. Өйәңке ҡурғыһы.
ҠУРҒЫ II (Р: горн; И.: forging furnace; T.: ocak) и.
605
ҠУРҒАШЛАНЫУ (ҡурғашлай-) (Р.: быть залитым свинцом; И.: get tinned; T.: kalaylanmak) ҡ.
1. Ҡурғаш ҡушылыу, ҡурғаш киҫәге менән ауырайтылыу. □ Быть залитым свинцом; наливаться, заливаться свинцом. Атҡы ҡурғашланыу. Ҡурғашланған сукеш.
2. кусм. Ҡурғаш төҫөнә инеү. □ Принимать, принять свинцовый (тёмно-серый) цвет, блеск. Болоттар ҡурғашланып ҡуйыра башланылар.
ҠУРҒАШЛАТЫУ (ҡурғашлат-) ҡ. йөкм. ҡар. ҡурғашлау, понуд. от ҡурғашлау. Самауыр ҡурғашлатыу.
ҠУРҒАШЛАУ (ҡурғашла-) (Р.: лудить; И.: tin; T.: kalaylamak) ҡ.
Ҡурғашлы итеү, ҡурғаш ялатыу; ҡурғаш менән ямау. □ Лудить; заливать, залить, наливать, налить свинцом. // Лужение. Самауырҙы ҡурғашлау. Ҡалайҙы ҡурғашлау.
ҠУРҒАШЛАУСЫ (Р: лудильщик; И.: tinner; T.: kalaycı) и.
Ҡурғаш ялатыусы кеше, ҡурғаш оҫтаһы. □ Лудильщик. Оҫта ҡурғашлаусы. Ауылға ҡурғашлаусы килгән.
ҠУРҒАШЛЫ (Р: свинцовый; И.: leaden; T.: kurşunlu) с.
1. Ҡурғаш ҡушылған. □ Свинцовый. Ҡурғашлы мәғдән. Ҡурғашлы цинк. Ҡурғашлы эретмә. Ҡурғашлы буяуҙар.
2. Ҡурғаштан яһалған. □ Свинцовый. Ҡурғашлы пуля. Ҡурғашлы бәкәлсәй.
3. Ҡурғаш ҡойоп ауырайтылған. □ Утяжелённый свинцом (о битке). Ҡурғашлы атҡы. Ҡурғашлы сукеш.
ҠУРҒАШЛЫ АККУМУЛЯТОР (Р: свинцовый аккумулятор; И.: lead accumulator; T.: kurşunlu akümülatör) и.
Бер электроды ҡурғаштан булған аккумулятор. □ Свинцовый аккумулятор. Ҡурғашлы аккумулятор алыу.
ҠУРҒАШ МӘҒДӘНЕ (Р: свинцовая руда; И.: lead ore; T.: kurşun cevheri) и.
1. Составында ҡурғаш булған ер аҫты байлығы, ҡаҙылма байлыҡ. □ Свинцовая
руда (ископаемое). Ҡурғаш мәғдәне табыу. Ҡурғаш мәғдәне киҫәге.
2. ҡар. ҡурғаш I, 1—2. Ҡурғаш мәғдәне ҡайнатыу. Ҡурғаш мәғдәне заводы.
ҠУРҒАШ РУДАҺЫ и. ҡар. ҡурғаш мәғдәне. Ҡурғаш рудаһы ятҡылыҡтары. Ҡурғаш рудаһы табыу. Ҡурғаш рудаһын иретеу.
ҠУРҒАШ РУДНИГЫ (Р: свинцовый рудник; И.: lead mine; T.: kurşun madeni) и.
Ҡурғаш мәғдән усағы. □ Свинцовый рудник. Ҡурғаш руднигы эшселәре. Ҡурғаш руднигында эшләу. Ҡурғаш руднигы биләмәһе.
ҠУРҒАШ ТОҘҘАРЫ (Р: свинцовые соли; И.: lead salts; T.: kurşun tuzları) и. хим.
Составында ҡурғаш булған тоҙҙар.
□ Свинцовые соли. Ҡурғаш тоҙҙары миҡдарын солемер менән улсәйҙәр. Ҡурғаш тоҙҙарын айырып алыу. Ҡурғаш тоҙҙарын тикшереу.
ҠУРҒЫ I (Р: мелколесная ложбина; И.: low-forest hollow; T.: koru) и.
1. Ваҡ ағаслы, еләк-емешле тар текә үҙәк. □ Мелколесная ложбина. Ҡурғыла еләк бешкән. Я Хатип бөгөн көн буйы эш менән булды. Ҡурғынан куп итеп йукә төшөрөп алып ҡайтты. Ф. Иҫәнғолов.
2. диал. Ағас үҫмәгән үҙәк (ағастары ҡырҡып алынған урын). □ Ложбина без леса. Ҡурғыла төпһәләр генә ҡалған. ■ Турат һунарсыһы Ураҙғолов, ҡулына алып ҡырлы ҡурайын, сағыл тауҙыц баҫып ҡурғыһына, һыҙҙырғанда данлы «Уралмын, эй талпына талда һандуғасҡай, эй өҙҙөрә генә ҡурайҡай. Ҡ. Аралбай.
3. диал. Ҡырҡынды, лапы. □ Лесная вырубка, валежник. Ҡурғы уртәу. Ҡурғы таҙартырға барыу.
4. диал. Туғайҙа үҫкән ҡыуаҡ, әрәмә.
□ Кустарник в поймах рек, урёма. Тал ҡурғыһы. Өйәңке ҡурғыһы.
ҠУРҒЫ II (Р: горн; И.: forging furnace; T.: ocak) и.
605