Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том V. 609 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ҠУРҠЫЛЫУ
гливым; проявлять трусость. Ҡурҡаҡланып китеу. Ҡурҡаҡланып бөтөу.
ҠУРҠАҠЛЫҠ (ҡурҡаҡлығы) (Р.: трусость; И.: cowardice; T.: korkaklık) и.
Ҡурҡаҡ булыу сифаты, ҡурҡаҡ булыу хәле. □ Трусость, пугливость, боязнь. Ҡурҡаҡлыҡ тойғоһо. ■ Ҡурҡаҡлыҡ улем менән бер, ҡыйыулыҡ — уҙе тормош. М. Сөндөклө. • Артыҡ һаҡлыҡ — ҡурҡаҡлыҡ. Мәҡәл. Ҡурҡаҡлыҡ курһәтһәң — хур булырһың. Мәҡәл.
ҠУРҠАҠТАРСА (Р: трусливо; И.: as а coward; T: korkakça) р.
Ҡурҡаҡтарға хас булғанса. □ Трусливо. Үҙеңде ҡурҡаҡтарса тотоу. Ҡурҡаҡтарса ҡасыу. Ҡурҡаҡтарса өндәшмәй тороу.
ҠУРҠА-ӨРКӘ (Р: с опаской; И.: trembling with fear; T: korkarak) p.
Ҙур ҡурҡыу хисе менән; ҡурҡып ҡына. □ С опаской, дрожа от страха. Ҡурҡа-өркә ҡарау. Ҡурҡа-өркә һөйләу. Я Мин ҡурҡа-өркә генә ҡабат куҙ һалғанда, тупһа төбөндә бер кем дә юҡ ине. Д. Исламов.
ҠУРҠА ТӨШӨҮ (ҡурҡа төш ) (Р: немного испугаться; И be frightened a little; T: biraz korkmak) ҡ.
Аҙыраҡ ҡурҡыу □ Немного испугаться, струхнуть. Шомло тынлыҡтан ҡурҡа төшөу.
ҠУРҠҠЫ (Р: чучело; И.: scarecrow; Т.: korkuluk) и. диал.
Ҡарасҡы, шәүлә. □ Чучело, пугало. Я Юлындағы һәр бер ҡурҡҡынан өркһә, өркһөн әйҙә ҡырҡмыш тай. Р. Бикбаев. Мал аҙбары аша артҡа тайҙым, һыу буйынан да ҡурҡҡылар куҙгә салынды. Албырғанып, Нәфиҡ байҙың тиреҫенә абындым. Р Низамов.
ҠУРҠЛАУ (ҡурҡла-) (Р: клохтать; И.: cluck; T: gıtgıdak etmek) ҡ.
Ҡорҡ-ҡорҡ иткән тауыш сығарыу; ҡорҡолдау. □ Клохтать, квохтать. ■ Байбисә барып етергә лә өлгөрмәй, кәртә буйында ҡорҡолдап йөрөгән тауығының себешен төйлөгән тибә лә ҡайҡалап һауаға кутәрелә. Я. Хамматов.
ҠУРҠМАУ (ҡурҡма-) (Р: не бояться; И.: fear not; T: korkusuzluk) ҡ.
Бер нәмәнән дә ҡурҡып тормау. □ Не бояться ничего. ■ Урал яҡын барған, ти. — Ҡурҡмағыҙ, — тип әйткән, ти. — Мин ки-ләмен йыраҡтан, улем тигән яуызды ул-терергә уйлаймын. «Урал батыр». Юҡ, ҡурҡмай уҙ бөгөн был урмандан .. телгеләнмәҫ йөрәк тамырың. Ғ. Сәләм. • Батырҙан ҡурҡмаһаң да, ҡурҡаҡтан ҡурҡ. Мәҡәл. Үлемдән ҡурҡмаған — терек, улемдән ҡурҡҡан — тере у лек. Мәҡәл. Ҡуҙе һуҡырҙан ҡурҡма, куңеле һуҡырҙан ҡурҡ. Мәҡәл.
ҠУРҠМАУЛЫҠ (ҡурҡмаулығы) (Р: смелость; И.: courage; T: korkusuzluk) и. диал.
Батырлыҡ, йөрәклелек. □ Смелость. Я Ҡурҡмаулығыңды хуплайым, әммә уйлап эш итергә кәңәш бирәм. Ф. Кузбәков.
ҠУРҠЫЛДАҠ (ҡурҡылдағы) (Р: кадык; И.: Adam’s apple; T: gırtlak) и. анат. диал.
Ирҙәр үңәсендәге сурайып торған кимерсәк; күмәгәй. □ Кадык. Ҡурҡылдағы ҡабарып тора.
ҠУРҠЫЛДАУ (ҡурҡылда-) (Р: клохтать; И.: cluck; T.: gıtgıdak etmek) ҡ.
Ҡорҡ-ҡорҡ иткән тауыш сығарыу; ҡорҡолдау. □ Клохтать, квохтать. Тауыҡ ҡурҡылдағаны ишетелде.
ҠУРҠЫЛЫҠ (ҡурҡылығы) (Р: пугало огородное; И.: scarecrow; T.: korkuluk) и. диал.
1. Ҡурҡытҡыс, ҡарасҡы. □ Пугало огородное, чучело. Ҡурҡылыҡ ҡуйыу. Я Баҡсаға турғай эйәләшкәндә ҡурҡылыҡ ҡуйыу ғәҙәтен Булаттың ишеткәне лә, кургәне лә бар ине, әммә бөгөн беренсе тапҡыр уны [ҡурҡылыҡты]уҙе яһап ҡуйҙы. Ш. Насыров.
2. һөйл. Ҡот осҡос, имәнес (кеше, нәмә). □ Страшилище. Ҡаршыға ҡурҡылыҡ килә ята. Ҡурҡылыҡ кеуек баҫып тора.
ҠУРҠЫЛЫУ (ҡурҡыл-) ҡ. эйһ. ф. ҡар. ҡурҡыу I. безл. от ҡурҡыу I. ■ Юҡҡа ҡур-ҡылған икән: уҡытыусының тауышы шун-
609
гливым; проявлять трусость. Ҡурҡаҡланып китеу. Ҡурҡаҡланып бөтөу.
ҠУРҠАҠЛЫҠ (ҡурҡаҡлығы) (Р.: трусость; И.: cowardice; T.: korkaklık) и.
Ҡурҡаҡ булыу сифаты, ҡурҡаҡ булыу хәле. □ Трусость, пугливость, боязнь. Ҡурҡаҡлыҡ тойғоһо. ■ Ҡурҡаҡлыҡ улем менән бер, ҡыйыулыҡ — уҙе тормош. М. Сөндөклө. • Артыҡ һаҡлыҡ — ҡурҡаҡлыҡ. Мәҡәл. Ҡурҡаҡлыҡ курһәтһәң — хур булырһың. Мәҡәл.
ҠУРҠАҠТАРСА (Р: трусливо; И.: as а coward; T: korkakça) р.
Ҡурҡаҡтарға хас булғанса. □ Трусливо. Үҙеңде ҡурҡаҡтарса тотоу. Ҡурҡаҡтарса ҡасыу. Ҡурҡаҡтарса өндәшмәй тороу.
ҠУРҠА-ӨРКӘ (Р: с опаской; И.: trembling with fear; T: korkarak) p.
Ҙур ҡурҡыу хисе менән; ҡурҡып ҡына. □ С опаской, дрожа от страха. Ҡурҡа-өркә ҡарау. Ҡурҡа-өркә һөйләу. Я Мин ҡурҡа-өркә генә ҡабат куҙ һалғанда, тупһа төбөндә бер кем дә юҡ ине. Д. Исламов.
ҠУРҠА ТӨШӨҮ (ҡурҡа төш ) (Р: немного испугаться; И be frightened a little; T: biraz korkmak) ҡ.
Аҙыраҡ ҡурҡыу □ Немного испугаться, струхнуть. Шомло тынлыҡтан ҡурҡа төшөу.
ҠУРҠҠЫ (Р: чучело; И.: scarecrow; Т.: korkuluk) и. диал.
Ҡарасҡы, шәүлә. □ Чучело, пугало. Я Юлындағы һәр бер ҡурҡҡынан өркһә, өркһөн әйҙә ҡырҡмыш тай. Р. Бикбаев. Мал аҙбары аша артҡа тайҙым, һыу буйынан да ҡурҡҡылар куҙгә салынды. Албырғанып, Нәфиҡ байҙың тиреҫенә абындым. Р Низамов.
ҠУРҠЛАУ (ҡурҡла-) (Р: клохтать; И.: cluck; T: gıtgıdak etmek) ҡ.
Ҡорҡ-ҡорҡ иткән тауыш сығарыу; ҡорҡолдау. □ Клохтать, квохтать. ■ Байбисә барып етергә лә өлгөрмәй, кәртә буйында ҡорҡолдап йөрөгән тауығының себешен төйлөгән тибә лә ҡайҡалап һауаға кутәрелә. Я. Хамматов.
ҠУРҠМАУ (ҡурҡма-) (Р: не бояться; И.: fear not; T: korkusuzluk) ҡ.
Бер нәмәнән дә ҡурҡып тормау. □ Не бояться ничего. ■ Урал яҡын барған, ти. — Ҡурҡмағыҙ, — тип әйткән, ти. — Мин ки-ләмен йыраҡтан, улем тигән яуызды ул-терергә уйлаймын. «Урал батыр». Юҡ, ҡурҡмай уҙ бөгөн был урмандан .. телгеләнмәҫ йөрәк тамырың. Ғ. Сәләм. • Батырҙан ҡурҡмаһаң да, ҡурҡаҡтан ҡурҡ. Мәҡәл. Үлемдән ҡурҡмаған — терек, улемдән ҡурҡҡан — тере у лек. Мәҡәл. Ҡуҙе һуҡырҙан ҡурҡма, куңеле һуҡырҙан ҡурҡ. Мәҡәл.
ҠУРҠМАУЛЫҠ (ҡурҡмаулығы) (Р: смелость; И.: courage; T: korkusuzluk) и. диал.
Батырлыҡ, йөрәклелек. □ Смелость. Я Ҡурҡмаулығыңды хуплайым, әммә уйлап эш итергә кәңәш бирәм. Ф. Кузбәков.
ҠУРҠЫЛДАҠ (ҡурҡылдағы) (Р: кадык; И.: Adam’s apple; T: gırtlak) и. анат. диал.
Ирҙәр үңәсендәге сурайып торған кимерсәк; күмәгәй. □ Кадык. Ҡурҡылдағы ҡабарып тора.
ҠУРҠЫЛДАУ (ҡурҡылда-) (Р: клохтать; И.: cluck; T.: gıtgıdak etmek) ҡ.
Ҡорҡ-ҡорҡ иткән тауыш сығарыу; ҡорҡолдау. □ Клохтать, квохтать. Тауыҡ ҡурҡылдағаны ишетелде.
ҠУРҠЫЛЫҠ (ҡурҡылығы) (Р: пугало огородное; И.: scarecrow; T.: korkuluk) и. диал.
1. Ҡурҡытҡыс, ҡарасҡы. □ Пугало огородное, чучело. Ҡурҡылыҡ ҡуйыу. Я Баҡсаға турғай эйәләшкәндә ҡурҡылыҡ ҡуйыу ғәҙәтен Булаттың ишеткәне лә, кургәне лә бар ине, әммә бөгөн беренсе тапҡыр уны [ҡурҡылыҡты]уҙе яһап ҡуйҙы. Ш. Насыров.
2. һөйл. Ҡот осҡос, имәнес (кеше, нәмә). □ Страшилище. Ҡаршыға ҡурҡылыҡ килә ята. Ҡурҡылыҡ кеуек баҫып тора.
ҠУРҠЫЛЫУ (ҡурҡыл-) ҡ. эйһ. ф. ҡар. ҡурҡыу I. безл. от ҡурҡыу I. ■ Юҡҡа ҡур-ҡылған икән: уҡытыусының тауышы шун-
609