Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том V. 610 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ҠУРҠЫНҒЫС
дай яғымлы, йомшаҡ булып сыҡты, шунда уҡ малайҙар тынысландылар. Б. Бикбай.
ҠУРҠЫНҒЫС с. диал. ҡар. ҡурҡыныс II, 2. Ҡурҡынғыс ҡаяға менеу.
ҠУРҠЫНДЫРЫУ (ҡурҡындыр-) (Р.: заставлять испугаться; И.: make become frightened; T.: korkutmak) ҡ.
1. Ҡурҡынырға мәжбүр итеү. □ Заставлять, заставить испугаться, перепугаться. ■ Теләһә нәмә һөйләп, малайҙар беҙҙе ҡурҡындырып китте. X. Тапаҡов. Ахырызаман килә, тип купме генә ҡурҡындырһалар ҙа, халыҡ һәуетемсә йәшәп ята бирә. «Киске Өфө», №44, 2012.
2. эйһ. ф. ҡар. ҡурҡыныу, безл. от ҡурҡыныу. Ҡуркындыра башланы. Урманда бер уҙеңә ҡуркындыра.
ҠУРҠЫНҠЫРАУ (ҡурҡынҡыра-) (Р: побаиваться; И.: be rather afraid; T: korkmak) ҡ. һөйл.
Ҡурка төшөү, ҡурҡҡан һымаҡ булыу.
□ Побаиваться, бояться. Һорарға ҡурҡын-ҡырау. ■ Ҡараһам, был бисара хәйерсе ҡыҙ: «Абзый, бер тин бир әле», — ти, ҡурҡынҡырап. М. Ғафури.
ҠУРҠЫНЫС I (Р: страшный; И.: frightful; terrible; T: korkunç) с.
1. Күңелгә шом, ҡурҡыу хисе һалған.
□ Страшный, тревожный, ужасный, опасный. Ҡурҡыныс тауыш. Ҡурҡыныс төш. Ҡурҡыныс уй. Ҡурҡыныс хәбәр. ■ Ҡурҡыныс төн яҡынлаша, буран көсәйә бара бит. Р. Байбулатов. [Фәриҙә] әсәһе менән серләшеп ҡайтҡас, әҙерәк тынысланғандай иткәйне, йөрөй-йөрөй уйҙары тағы ҡуйыра, хатта ҡурҡыныс була башлай. Р. Камал. • Ҡара урман ҡурҡыныс тугел, ҡарар ере ҡалмауы ҡурҡыныс. Әйтем.
2. Хәүефле, хәтәр; үлем йәки бәлә-ҡаза янап торған. □ Страшный, ужасный. Ҡурҡыныс дошман. Ҡурҡыныс хәл. Ҡурҡыныс эш. • Ҡурҡаҡ дуҫ ҡыйыу дошмандан ҡурҡынысыраҡ. Әйтем.
3. Ҡот осҡос, йәмһеҙ. □ Страшный, некрасивый. Ҡурҡыныс ҡиәфәт. Ҡурҡыныс йөҙ.
ҠУРҠЫНЫС II (Р: опасность; И.: danger; T: korkunç) и.
1. Хәүеф, хәтәр. □ Опасность, страх, тревога, боязнь. Үлем ҡурҡынысы. Ҡурҡыныс һалыу. М Көнгә сығарылған сәсеу орлоғо ҡурҡыныс аҫтында ҡалған. Ғ. Аллаяров.
2. Кешене ауыр кисерештәргә, ҡыйын, хәүефле шартҡа ҡуйған хәл. □ Опасность, тревога. Ҡурҡыныс барлыҡҡа килде. Ҡурҡыныс бөттө. Һуғыш ҡурҡынысы. Ҡурҡыныс бар. Ҡурҡыныс юҡ. Аслыҡ ҡурҡынысы. М Йөрәгенә яҡын ошо ерҙең именлегенә, бөтөнлөгөнә, гузәллегенә кемдер ҡурҡыныс янаһа, ул [Тумәр], уйлап та тормаҫтан, яуға кутәрелер, кәрәк икән, — йәнен фиҙа ҡылыр. М. Ғатауллин.
ҠУРҠЫНЫС III (Р: страшно; И.: awfully; T: korkunç) р.
1. Ҡот осҡос, иҫ китерлек. □ Страшно, жутко. Ҡарарға ла ҡурҡыныс. Уйлауы ла ҡурҡыныс. Ҡараңғыла ҡурҡыныс. ■ Берсә ауыр, берсә ҡурҡыныс миңә һинең олдыңда: «һөйөуемде һаттың», — тип упкәләгән сағыңда. Р. Әхмәҙиев. Ваҡыты менән тәбиғәттәге һиллек тә ҡурҡыныс икән: тыныс осорҙа ҡупҡан шау-шыу нисек һиҫкәндерһә, ғауғалы замандағы тыныслыҡ та шулай шөрләтә төшә, курәһең. «Таң», 15 ноябрь 2011.
2. Хәүефле, хәтәр. □ Опасно. Ҡурҡыныс булып китте. Яр ситендә хәҙер ҡурҡыныс. • Ҡартлыҡ ҡурҡыныс тугел, улем ҡурҡыныс. Мәҡәл.
ҠУРҠЫНЫСЛЫ (Р: страшный; И: dreadful; T.: korkunç) с.
Ҡурҡыу хисе тыуҙырған, ҡурҡытырлыҡ, ҡурҡыныс. □ Страшный, жуткий. Ҡурҡыныслы хәбәр. Ҡурҡыныслы хәл. Ҡурҡыныслы әкиәт. ■ Йорттар идаралығында экономист булып эшләгән ҡатыны Зәлифә ире өсөн ошо ҡатмарлы, ҡурҡыныслы мәлде тыныс ҡына уткәргән кеуек ине. Ә дөрөҫөндә, ул
610
дай яғымлы, йомшаҡ булып сыҡты, шунда уҡ малайҙар тынысландылар. Б. Бикбай.
ҠУРҠЫНҒЫС с. диал. ҡар. ҡурҡыныс II, 2. Ҡурҡынғыс ҡаяға менеу.
ҠУРҠЫНДЫРЫУ (ҡурҡындыр-) (Р.: заставлять испугаться; И.: make become frightened; T.: korkutmak) ҡ.
1. Ҡурҡынырға мәжбүр итеү. □ Заставлять, заставить испугаться, перепугаться. ■ Теләһә нәмә һөйләп, малайҙар беҙҙе ҡурҡындырып китте. X. Тапаҡов. Ахырызаман килә, тип купме генә ҡурҡындырһалар ҙа, халыҡ һәуетемсә йәшәп ята бирә. «Киске Өфө», №44, 2012.
2. эйһ. ф. ҡар. ҡурҡыныу, безл. от ҡурҡыныу. Ҡуркындыра башланы. Урманда бер уҙеңә ҡуркындыра.
ҠУРҠЫНҠЫРАУ (ҡурҡынҡыра-) (Р: побаиваться; И.: be rather afraid; T: korkmak) ҡ. һөйл.
Ҡурка төшөү, ҡурҡҡан һымаҡ булыу.
□ Побаиваться, бояться. Һорарға ҡурҡын-ҡырау. ■ Ҡараһам, был бисара хәйерсе ҡыҙ: «Абзый, бер тин бир әле», — ти, ҡурҡынҡырап. М. Ғафури.
ҠУРҠЫНЫС I (Р: страшный; И.: frightful; terrible; T: korkunç) с.
1. Күңелгә шом, ҡурҡыу хисе һалған.
□ Страшный, тревожный, ужасный, опасный. Ҡурҡыныс тауыш. Ҡурҡыныс төш. Ҡурҡыныс уй. Ҡурҡыныс хәбәр. ■ Ҡурҡыныс төн яҡынлаша, буран көсәйә бара бит. Р. Байбулатов. [Фәриҙә] әсәһе менән серләшеп ҡайтҡас, әҙерәк тынысланғандай иткәйне, йөрөй-йөрөй уйҙары тағы ҡуйыра, хатта ҡурҡыныс була башлай. Р. Камал. • Ҡара урман ҡурҡыныс тугел, ҡарар ере ҡалмауы ҡурҡыныс. Әйтем.
2. Хәүефле, хәтәр; үлем йәки бәлә-ҡаза янап торған. □ Страшный, ужасный. Ҡурҡыныс дошман. Ҡурҡыныс хәл. Ҡурҡыныс эш. • Ҡурҡаҡ дуҫ ҡыйыу дошмандан ҡурҡынысыраҡ. Әйтем.
3. Ҡот осҡос, йәмһеҙ. □ Страшный, некрасивый. Ҡурҡыныс ҡиәфәт. Ҡурҡыныс йөҙ.
ҠУРҠЫНЫС II (Р: опасность; И.: danger; T: korkunç) и.
1. Хәүеф, хәтәр. □ Опасность, страх, тревога, боязнь. Үлем ҡурҡынысы. Ҡурҡыныс һалыу. М Көнгә сығарылған сәсеу орлоғо ҡурҡыныс аҫтында ҡалған. Ғ. Аллаяров.
2. Кешене ауыр кисерештәргә, ҡыйын, хәүефле шартҡа ҡуйған хәл. □ Опасность, тревога. Ҡурҡыныс барлыҡҡа килде. Ҡурҡыныс бөттө. Һуғыш ҡурҡынысы. Ҡурҡыныс бар. Ҡурҡыныс юҡ. Аслыҡ ҡурҡынысы. М Йөрәгенә яҡын ошо ерҙең именлегенә, бөтөнлөгөнә, гузәллегенә кемдер ҡурҡыныс янаһа, ул [Тумәр], уйлап та тормаҫтан, яуға кутәрелер, кәрәк икән, — йәнен фиҙа ҡылыр. М. Ғатауллин.
ҠУРҠЫНЫС III (Р: страшно; И.: awfully; T: korkunç) р.
1. Ҡот осҡос, иҫ китерлек. □ Страшно, жутко. Ҡарарға ла ҡурҡыныс. Уйлауы ла ҡурҡыныс. Ҡараңғыла ҡурҡыныс. ■ Берсә ауыр, берсә ҡурҡыныс миңә һинең олдыңда: «һөйөуемде һаттың», — тип упкәләгән сағыңда. Р. Әхмәҙиев. Ваҡыты менән тәбиғәттәге һиллек тә ҡурҡыныс икән: тыныс осорҙа ҡупҡан шау-шыу нисек һиҫкәндерһә, ғауғалы замандағы тыныслыҡ та шулай шөрләтә төшә, курәһең. «Таң», 15 ноябрь 2011.
2. Хәүефле, хәтәр. □ Опасно. Ҡурҡыныс булып китте. Яр ситендә хәҙер ҡурҡыныс. • Ҡартлыҡ ҡурҡыныс тугел, улем ҡурҡыныс. Мәҡәл.
ҠУРҠЫНЫСЛЫ (Р: страшный; И: dreadful; T.: korkunç) с.
Ҡурҡыу хисе тыуҙырған, ҡурҡытырлыҡ, ҡурҡыныс. □ Страшный, жуткий. Ҡурҡыныслы хәбәр. Ҡурҡыныслы хәл. Ҡурҡыныслы әкиәт. ■ Йорттар идаралығында экономист булып эшләгән ҡатыны Зәлифә ире өсөн ошо ҡатмарлы, ҡурҡыныслы мәлде тыныс ҡына уткәргән кеуек ине. Ә дөрөҫөндә, ул
610