Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том V. 620 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ҠУРЪЯҠЛАНЫУ
ҠУРЪЯҠЛАНЫУ (ҡуръяҡлан) (Р.: покрываться мокрым снегом; И.: get covered with sleet; T.: sulusepken yağmak) ҡ.
Ҡуръяҡ ҡуныу. □ Покрываться мокрым снегом, инеем. ■ Ағас ботаҡтары ҡуръяҡланып, ҡар суҡтарын йөкмәп таҡҡандар. Р. Ниғмәти.
ҠУРЫҘ и. диал. ҡар. ҡурыз. Ҡурыҙ һыҙырыу. V Йукәнең ҡабығынан сабата уреугә ҡурыҙ һуялар. Экспедиция материалдарынан.
ҠУРЫЗ (Р.: липовое лыко; И.: lime bast; T.: ıhlamur kabuğunun lifi) u.
Йәш йүкә ағасынан һыҙырып алынған йүкә. □ Липовое лыко. Ҡурыз киптереу. Ҡурыз һуйыу. ■ Йәш йукәләр китһә брусҡа, алырҙар йукәһен, ҡалыр ҡурыҙға. М. Өмөтбаев. Ирназар биш ҡурыз таҫмаһынан яҫы итеп бау урә. Н. Мусин.
ҠУРЫЗЛАНЫУ (ҡурызлан-) ҡ. төш. ҡар. ҡурызлау, страд, от ҡурызлау. Ҡурызланған септә.
ҠУРЫЗЛАТЫУ (ҡурызлат ) ҡ. йөкм. ҡар. ҡурызлау, понуд. от ҡурызлау. Ҡурызлатып алыу.
ҠУРЫЗЛАУ (ҡурызла-) (Р: плести лыко в строчку; И.: weave bast; T.: ıhlamur kabuğunu örmek) ҡ.
Ҡурыз һалыу, ҡурыз ҡатлау. □ Плести лыко в строчку. Сабатаны ҡурызлау.
ҠУРЫЗ ТӨШӨРӨҮ (ҡурыз төшөр ) (Р: драть лыко; И.: remove bark in strips; T.: ıhlamur kabuğunu soymak) ҡ. диал.
Йүкә ағасын ҡуптарып, ҡыртышын һыҙырыу. □ Драть лыко. Ҡурыз төшөрөу башлана. Ҡурыз төшөрөу мәле.
ҠУРЫЗ ҺУЙЫУ (ҡурыз һуй-, ҡурыз һуя) (Р: снимать луб; И.: tear up bast; T.: ıhlamur kabuğunu soymak) ҡ.
Йүкә ағасының ҡабығын һыҙырыу. □ Снимать луб, драть лыко. Ҡурыз һуйыуға өмә әйтеу.
ҠУРЫЙ (Р: страстный; И.: ardent; impassioned; T.: coşkun) с. диал.
Дәртле, илһамы булған. □ Страстный, пылкий, вдохновенный. Ҡурый кеше. Абзый бик ҡурый кеше ине. ■ Ҡурый егеттәр бар ул. .. Халыҡ бер ауыҙҙан торһа, хәҙер улар эште дороп алып китергә торалар. Д. Юлтый.
ҠУРЫЛА (Р.: горло; И.: throat; T.: boğaz) и. анат. диал.
Муйындың ҡыҙыл үңәсте һәм боғарлаҡты эсенә алған алғы өлөшө; боғаҙ. □ Горло. Ҡурылаға йәбешеу. Ҡурылаһын быуыу.
ҠУРЫЛДАЙ I (Р: трахея; И.: trachea; Т.: nefes borusu) и. анат.
Тын алыу аппараты ағзаһы (лайла тиресәле торба)', боғарлаҡ. □ Трахея. Ҡурылдайға һалҡын тейгән.
ҠУРЫЛДАЙ II (Р.: ремез; И.: penduline tit; T: çulha kuşu) и. зоол. диал.
Ағастарҙың нәҙек кенә ботаҡтарында үрмәләп йөрөүсе бәләкәй генә бик һирәк осрай торған ҡошсоҡ; ҡоролдай. □ Ремез (лат. Remizpendulinus). Ҡурылдайҙың тауышы матур. Ҡурылдай торло бөжәктәр менән туйына.
ҠУРЫЛДАЙ ЯПҠЫСЫ (Р: надгортан ник; И.: epiglottis; Т: epiglot) и. анат.
Боғаҙ өҫтөндәге кимерсәк. □ Надгортанник. ■ Тын юлының боғарлаҡтан упкәгә тиклемге тармаҡланып торған көпшә һымаҡ өлөшөн ҡаплап тороусы яры ҡурылдай япҡысы тип атала. Интернет селтәренән.
ҠУРЫЛМАУ (ҡурылма-) (Р: не обращать внимания; И.: ignore; T: savsaklamak) ҡ. диал.
Ыжламау, иғтибар итмәү; аптырамау, иҫ китмәү. □ Не обращать внимания, не удивляться (и в ус не дует). ■ Ул ни ҡурылмай ҙа! Экспедиция материалдарынан.
ҠУРЫЛЫУ I (ҡурыл-) (P: сморщиться; И.: dry up; T: kırışmak) ҡ.
1. Кибеп ҡорошоу. □ Сморщиться; сохнуть; съёжиться. Ирен ҡурыла. Тамаҡ ҡурыла. Ҡурылып ҡатыу. ■ Ул [Салауат]
620
ҠУРЪЯҠЛАНЫУ (ҡуръяҡлан) (Р.: покрываться мокрым снегом; И.: get covered with sleet; T.: sulusepken yağmak) ҡ.
Ҡуръяҡ ҡуныу. □ Покрываться мокрым снегом, инеем. ■ Ағас ботаҡтары ҡуръяҡланып, ҡар суҡтарын йөкмәп таҡҡандар. Р. Ниғмәти.
ҠУРЫҘ и. диал. ҡар. ҡурыз. Ҡурыҙ һыҙырыу. V Йукәнең ҡабығынан сабата уреугә ҡурыҙ һуялар. Экспедиция материалдарынан.
ҠУРЫЗ (Р.: липовое лыко; И.: lime bast; T.: ıhlamur kabuğunun lifi) u.
Йәш йүкә ағасынан һыҙырып алынған йүкә. □ Липовое лыко. Ҡурыз киптереу. Ҡурыз һуйыу. ■ Йәш йукәләр китһә брусҡа, алырҙар йукәһен, ҡалыр ҡурыҙға. М. Өмөтбаев. Ирназар биш ҡурыз таҫмаһынан яҫы итеп бау урә. Н. Мусин.
ҠУРЫЗЛАНЫУ (ҡурызлан-) ҡ. төш. ҡар. ҡурызлау, страд, от ҡурызлау. Ҡурызланған септә.
ҠУРЫЗЛАТЫУ (ҡурызлат ) ҡ. йөкм. ҡар. ҡурызлау, понуд. от ҡурызлау. Ҡурызлатып алыу.
ҠУРЫЗЛАУ (ҡурызла-) (Р: плести лыко в строчку; И.: weave bast; T.: ıhlamur kabuğunu örmek) ҡ.
Ҡурыз һалыу, ҡурыз ҡатлау. □ Плести лыко в строчку. Сабатаны ҡурызлау.
ҠУРЫЗ ТӨШӨРӨҮ (ҡурыз төшөр ) (Р: драть лыко; И.: remove bark in strips; T.: ıhlamur kabuğunu soymak) ҡ. диал.
Йүкә ағасын ҡуптарып, ҡыртышын һыҙырыу. □ Драть лыко. Ҡурыз төшөрөу башлана. Ҡурыз төшөрөу мәле.
ҠУРЫЗ ҺУЙЫУ (ҡурыз һуй-, ҡурыз һуя) (Р: снимать луб; И.: tear up bast; T.: ıhlamur kabuğunu soymak) ҡ.
Йүкә ағасының ҡабығын һыҙырыу. □ Снимать луб, драть лыко. Ҡурыз һуйыуға өмә әйтеу.
ҠУРЫЙ (Р: страстный; И.: ardent; impassioned; T.: coşkun) с. диал.
Дәртле, илһамы булған. □ Страстный, пылкий, вдохновенный. Ҡурый кеше. Абзый бик ҡурый кеше ине. ■ Ҡурый егеттәр бар ул. .. Халыҡ бер ауыҙҙан торһа, хәҙер улар эште дороп алып китергә торалар. Д. Юлтый.
ҠУРЫЛА (Р.: горло; И.: throat; T.: boğaz) и. анат. диал.
Муйындың ҡыҙыл үңәсте һәм боғарлаҡты эсенә алған алғы өлөшө; боғаҙ. □ Горло. Ҡурылаға йәбешеу. Ҡурылаһын быуыу.
ҠУРЫЛДАЙ I (Р: трахея; И.: trachea; Т.: nefes borusu) и. анат.
Тын алыу аппараты ағзаһы (лайла тиресәле торба)', боғарлаҡ. □ Трахея. Ҡурылдайға һалҡын тейгән.
ҠУРЫЛДАЙ II (Р.: ремез; И.: penduline tit; T: çulha kuşu) и. зоол. диал.
Ағастарҙың нәҙек кенә ботаҡтарында үрмәләп йөрөүсе бәләкәй генә бик һирәк осрай торған ҡошсоҡ; ҡоролдай. □ Ремез (лат. Remizpendulinus). Ҡурылдайҙың тауышы матур. Ҡурылдай торло бөжәктәр менән туйына.
ҠУРЫЛДАЙ ЯПҠЫСЫ (Р: надгортан ник; И.: epiglottis; Т: epiglot) и. анат.
Боғаҙ өҫтөндәге кимерсәк. □ Надгортанник. ■ Тын юлының боғарлаҡтан упкәгә тиклемге тармаҡланып торған көпшә һымаҡ өлөшөн ҡаплап тороусы яры ҡурылдай япҡысы тип атала. Интернет селтәренән.
ҠУРЫЛМАУ (ҡурылма-) (Р: не обращать внимания; И.: ignore; T: savsaklamak) ҡ. диал.
Ыжламау, иғтибар итмәү; аптырамау, иҫ китмәү. □ Не обращать внимания, не удивляться (и в ус не дует). ■ Ул ни ҡурылмай ҙа! Экспедиция материалдарынан.
ҠУРЫЛЫУ I (ҡурыл-) (P: сморщиться; И.: dry up; T: kırışmak) ҡ.
1. Кибеп ҡорошоу. □ Сморщиться; сохнуть; съёжиться. Ирен ҡурыла. Тамаҡ ҡурыла. Ҡурылып ҡатыу. ■ Ул [Салауат]
620