Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том V. 744 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ҠЫПҺЫУЫР
дә сана табаны сыйылдағас та, лампа баҙлатты, ялбыр ҡолаҡсынын мацлайына баҫа кейеп, ҡыптыр тунының төймәһен уткән һуғыш ғәрипләгән ҡулы менән ҡаптыра-ҡап-тыра, солан күтәрмәһенә сыҡты. Ш. Янбаев.
ҠЫПҺЫУЫР и. ҡар. ҡыпсыуыр.
ҠЫПШАНЛАҠ (ҡыпшанлағы) и. диал. ҡар. ҡыйшанлаҡ 2. Ҡыпшанлак булыу. Ҡыҙы бер ҡыпшанлак инде.
ҠЫПШАНЛАУ (ҡыпшанла-) ҡ. диал. ҡар. ҡыйшанлау 2. Ҡыпшанлап тороу. Ҡыпшанлап йөрөу.
ҠЫПШЫҠ с. диал. ҡар. ҡыйшанлаҡ 2.
ҠЫПШЫНЫУ (ҡыпшын-) ҡ. диал. ҡар. ҡымшаныу. Ҡыпшынып та бирмәү.
ҠЫПШЫРЛАУ (ҡыптырла-) ҡ. диал. ҡар. ҡыштырлау. ■ Бында һәр ҡыуаҡ төбөндә, һәр күбә эргәһендә тип әйтерлек төн ҡараңғылығын ярып, тирә-яҡты күҙәткән күҙҙәр, һәр ҡыпшырлауҙы иғтибар менән тыңлаған ҡолаҡтар бар. Б. Дим.
ҠЫПШЫУ (ҡыпшы-) ҡ. диал. ҡар. ҡымтыу I. Ҡыпшып алыу. Ҡыпшып тотоу.
ҠЫПЫЙ с. диал. ҡар. ҡупым. Ҡыпый кеше. Ҡыпый булыу.
ҠЫПЫҠ с. диал.
1. ҡар. ҡыйпысыҡ. Ҡыпыҡ ҡыҙ. Ҡыпык-лығы үҙенә килешеп тора.
2. ҡар. маҡтансыҡ. Ҡыпыҡ ир. ■ Ауыҙын асһа, үпкәһе күренә, ә үҙе артыҡ ҡыпыҡ. Экспедиция материалдарынан.
ҠЫПЫЛДАТЫУ (ҡыпылдат) 7П0Ш. ҡар. ҡыпылдау, страд, от ҡыпылдау. М Тик уны [Аккужаны] бер ҡыпылдатҡан нәмә булһа, ул да уның бик иҫкенән бирле өйрәнеп килгән «төп һәнәренең» совет принцибы менән яраҡлашмауы ине. Ғ. Дәүләтшин.
ҠЫПЫЛДАУ (ҡыпылда-) (Р.: многократно издавать звук лёгкого движения; И.: emit repeating sound of whiffing; T.: kıpır kıpır etmek) ҡ.
1. Ҡып-ҡып итеү, ҡып-ҡып килеү. □ Многократно издавать звук лёгкого движения. Ҡыпылдап тороу.
2. күсм. Борсолоп, һиҫкәнеп, сыҙамһыҙланыу. □ Беспокоиться. ■ Юлдыбай, ҡунаҡ киткәс, Рәйсә ни тип әйтер икән, хәҙер берәй нәмә әйтеп ысҡындырып, битемде ҡыҙартмаһа ярар ине, тигән уйҙар менән һиҫкәнеп, ҡыпылдап ултыра, һ. Дәүләтшина.
ҠЫПЫЛТАУ (ҡыпылта-) ҡ. диал. ҡар. ҡыпылдау 2. ■ Ҡайтам тип ҡыпылтай ҙа китә. Экспедиция материалдарынан.
ҠЫПЫРI и. диал. ҡар. ваҡ-төйәк I. Донъя ҡыпыры.
ҠЫПЫР II с. диал. ҡар. еңел һөйәкле. ■ Тәпәш кенә, ҡыпыр ғына ти ул ҡатынды. Экспедиция материалдарынан.
ҠЫПЫРТ и. диал. ҡар. ҡапрыҡ.
ҠЫПЫС I с. ҡар. кепес. Ҡыпыс күҙ.
ҠЫПЫС II и. диал. ҡар. ҡыйшанлаҡ 2.
ҠЫПЫС III (Р: дугообразное приспособление для обработки шерсти; И.: appliance for scotching wool; T.: ditme makinesi) и. диал.
Йөн тетеү өсөн йәйә һымаҡ ҡулайлама. □ Дугообразное приспособление для обработки шерсти. Йөндө ҡыпыс аша үткәреү.
ҠЫПЫС Л АУ (ҡыпысла-) ҡ. ҡар. кепесләү. Күҙҙәрен ҡыпыслап тора.
ҠЫПЫШ I с. ҡар. тоҡос. М Ауылға бер ир килеп төштө. Әллә ниндәй ҡыпыш ҡына тун кейгән. Ә. Вахитов.
ҠЫПЫШ II (Р: немного; И.: a little; a bit; T.: biraz) р.
Бәләкәй генә, әҙ генә. □ Немного.
♦ Ҡыпыш ҡыбырлатыр әмәл юҡ килә лә етә. □ Тут как тут. Ҡыпыштан ҡоро ҡалмау һәр ергә ҡыҫылыу. □ Везде участвовать (совать нос). ■ Килгән әбейҙәр араһында ауылдағы ҡыпыштан ҡоро ҡалмай торған Кизәр әбей ҙә бар ине. Ғ. Дәүләтшин.
ҠЫР I (Р: край; И.: border, edge; T.: kenar) и.
744
дә сана табаны сыйылдағас та, лампа баҙлатты, ялбыр ҡолаҡсынын мацлайына баҫа кейеп, ҡыптыр тунының төймәһен уткән һуғыш ғәрипләгән ҡулы менән ҡаптыра-ҡап-тыра, солан күтәрмәһенә сыҡты. Ш. Янбаев.
ҠЫПҺЫУЫР и. ҡар. ҡыпсыуыр.
ҠЫПШАНЛАҠ (ҡыпшанлағы) и. диал. ҡар. ҡыйшанлаҡ 2. Ҡыпшанлак булыу. Ҡыҙы бер ҡыпшанлак инде.
ҠЫПШАНЛАУ (ҡыпшанла-) ҡ. диал. ҡар. ҡыйшанлау 2. Ҡыпшанлап тороу. Ҡыпшанлап йөрөу.
ҠЫПШЫҠ с. диал. ҡар. ҡыйшанлаҡ 2.
ҠЫПШЫНЫУ (ҡыпшын-) ҡ. диал. ҡар. ҡымшаныу. Ҡыпшынып та бирмәү.
ҠЫПШЫРЛАУ (ҡыптырла-) ҡ. диал. ҡар. ҡыштырлау. ■ Бында һәр ҡыуаҡ төбөндә, һәр күбә эргәһендә тип әйтерлек төн ҡараңғылығын ярып, тирә-яҡты күҙәткән күҙҙәр, һәр ҡыпшырлауҙы иғтибар менән тыңлаған ҡолаҡтар бар. Б. Дим.
ҠЫПШЫУ (ҡыпшы-) ҡ. диал. ҡар. ҡымтыу I. Ҡыпшып алыу. Ҡыпшып тотоу.
ҠЫПЫЙ с. диал. ҡар. ҡупым. Ҡыпый кеше. Ҡыпый булыу.
ҠЫПЫҠ с. диал.
1. ҡар. ҡыйпысыҡ. Ҡыпыҡ ҡыҙ. Ҡыпык-лығы үҙенә килешеп тора.
2. ҡар. маҡтансыҡ. Ҡыпыҡ ир. ■ Ауыҙын асһа, үпкәһе күренә, ә үҙе артыҡ ҡыпыҡ. Экспедиция материалдарынан.
ҠЫПЫЛДАТЫУ (ҡыпылдат) 7П0Ш. ҡар. ҡыпылдау, страд, от ҡыпылдау. М Тик уны [Аккужаны] бер ҡыпылдатҡан нәмә булһа, ул да уның бик иҫкенән бирле өйрәнеп килгән «төп һәнәренең» совет принцибы менән яраҡлашмауы ине. Ғ. Дәүләтшин.
ҠЫПЫЛДАУ (ҡыпылда-) (Р.: многократно издавать звук лёгкого движения; И.: emit repeating sound of whiffing; T.: kıpır kıpır etmek) ҡ.
1. Ҡып-ҡып итеү, ҡып-ҡып килеү. □ Многократно издавать звук лёгкого движения. Ҡыпылдап тороу.
2. күсм. Борсолоп, һиҫкәнеп, сыҙамһыҙланыу. □ Беспокоиться. ■ Юлдыбай, ҡунаҡ киткәс, Рәйсә ни тип әйтер икән, хәҙер берәй нәмә әйтеп ысҡындырып, битемде ҡыҙартмаһа ярар ине, тигән уйҙар менән һиҫкәнеп, ҡыпылдап ултыра, һ. Дәүләтшина.
ҠЫПЫЛТАУ (ҡыпылта-) ҡ. диал. ҡар. ҡыпылдау 2. ■ Ҡайтам тип ҡыпылтай ҙа китә. Экспедиция материалдарынан.
ҠЫПЫРI и. диал. ҡар. ваҡ-төйәк I. Донъя ҡыпыры.
ҠЫПЫР II с. диал. ҡар. еңел һөйәкле. ■ Тәпәш кенә, ҡыпыр ғына ти ул ҡатынды. Экспедиция материалдарынан.
ҠЫПЫРТ и. диал. ҡар. ҡапрыҡ.
ҠЫПЫС I с. ҡар. кепес. Ҡыпыс күҙ.
ҠЫПЫС II и. диал. ҡар. ҡыйшанлаҡ 2.
ҠЫПЫС III (Р: дугообразное приспособление для обработки шерсти; И.: appliance for scotching wool; T.: ditme makinesi) и. диал.
Йөн тетеү өсөн йәйә һымаҡ ҡулайлама. □ Дугообразное приспособление для обработки шерсти. Йөндө ҡыпыс аша үткәреү.
ҠЫПЫС Л АУ (ҡыпысла-) ҡ. ҡар. кепесләү. Күҙҙәрен ҡыпыслап тора.
ҠЫПЫШ I с. ҡар. тоҡос. М Ауылға бер ир килеп төштө. Әллә ниндәй ҡыпыш ҡына тун кейгән. Ә. Вахитов.
ҠЫПЫШ II (Р: немного; И.: a little; a bit; T.: biraz) р.
Бәләкәй генә, әҙ генә. □ Немного.
♦ Ҡыпыш ҡыбырлатыр әмәл юҡ килә лә етә. □ Тут как тут. Ҡыпыштан ҡоро ҡалмау һәр ергә ҡыҫылыу. □ Везде участвовать (совать нос). ■ Килгән әбейҙәр араһында ауылдағы ҡыпыштан ҡоро ҡалмай торған Кизәр әбей ҙә бар ине. Ғ. Дәүләтшин.
ҠЫР I (Р: край; И.: border, edge; T.: kenar) и.
744