Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том VI. 120 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ЛУРТ-ЛУРТ ИТЕҮ
өйөнә ҡайтыр, йоҡлап ятыр, уны белгәндең ғилеме артыр. Йомаҡ.
ЛУРТ-ЛУРТ ИТЕҮ (лурт-лурт ит-) ҡ. ҡар. луртылдау. Лурт-лурт итеп юртыу.
Л УРТЫ Л Д АТЫУ (луртылдат-) ҡ. йөкм. ҡар. луртылдау. понуд. от луртылдау. Лур-тылдатып килеу.
ЛУРТЫЛДАУ (луртылда-) (Р.: ехать с шумом; И.: ride noisily; T.: gürültülü yürümek) ҡ.
Лурт-лурт итеү, лурт-лурт килеү. □ Ехать с шумом. Луртылдап саба.
ЛУТ (Р: лут-черепаха; И.: kind of turtle; T.: bir cins kaplumbağa) и. зоол.
Тропик диңгеҙҙәрҙә йәшәй торған, буйы 2 метрға еткән бик ҙур гөбөргәйел. □ Лут-черепаха. Лут диңгеҙҙә йәшәй.
ЛУШ (Р: навес; И.: awning; shed; T.: sundurma; hangar) и. диал. ҡар. сыт.
Ышыҡ булһын өсөн әүеҫлектең ел һуҡҡан яғына ҡабыҡ, тал менән һалам ҡыҫып күтәргән нәмә. □ Навес. Луш ҡуйыу. Луш тотоу.
ЛУЩИЛЬНИК (лущильнигы) [рус.] (Р: лущильник; И.: scuffler; T: kazıyıcı) и.
Дым һаҡлау йәки ҡый үләндәрен ҡоротоу өсөн тупраҡты йомшарта торған машина; һыҙыртҡыс. □ Лущильник. Яңы лущильник. Лущильникты йунәтеу. Лущильник алып ҡайтыу. Баҫыуҙарҙа ҡый уләндәрен лущильник ярҙамында бөтөрәләр.
ЛҮПЕРТ I (Р: много; И.: much, many; T: çok) р. диал.
Мул итеп, күпертеп. □ Много, достаточно. ■ «һаҡмар» колхозы ала тоҡомло һыйырҙарына бесәнде луперт һалып ашатыу сәбәпле, һөт етештереу купкә кутәрелгән. Картотека фондынан.
ЛҮПЕРТ II с. диал. ҡар. бысраҡ 2.
ЛҮРКЕЛДӘҮ (лүркелдә-) ҡ. диал. ҡар. луртылдау. Луркелдәп килеу.
Л ҮТЕР (Р: топкое болотистое место; И.: boggy spot; marsh; T.: bataklık) и. ҡар. күтер.
Аҫты һаҙ, батҡыл булғанлыҡтан һелкенеп ятҡан ер. □ Топкое болотистое место. Лу-терҙән сығыу. Лутерҙә тотҡарланыу.
Л ҮТЕР-Л ҮТЕР (Р: подражание движению тряски болотистого места; И.: sound imitative word; T.: şırıl şırıl) оҡш. диал.
һаҙмат ер һелкенгәндәге хәрәкәтте белдергән һүҙ. □ Подражание движению тряски болотистого места. Лутер-лутер килеу.
Л ҮТЕР-Л ҮТЕР ИТЕҮ (лүтер-лүтер ит-) ҡ. ҡар. лүтерләү. Лутер-лутер иткән тауыш. ■ һаплыяҡ буйы һаҙлыҡтары лутер-лутер итеп тора. Картотека фондынан.
ЛҮТЕРЛӘҮ (лүтерлә-) (Р: колебаться; И.: sway; T.: sallanmak) ҡ. диал. ҡар. һиңкелдәү.
һаҙмат ер һелкенгәндә лүтер-лүтер иткән тауыш сығыу, лүтер-лүтер килеү. □ Колебаться. Баҫҡан һайын лутерләй.
ЛҮШ (Р: хворост; И.: bruchwood; Т.: ҫаһ çırpı) и.
Кипкән ботаҡ. □ Хворост, сухостой.
ЛҮШӘ (Р: иней; И.: hoar frost; T.: kırağı; kırç) и. диал. ҡар. бәҫ.
Ағас башына ҡунған епшек ҡар. □ Иней, изморозь. Өй эргәһендәге алмағастар лушә менән ҡапланған.
ЛЫБЫЛДЫРЫҠ (лыбылдырығы) и. бот. диал. ҡар. баҡа үләне 1.
ЛЫБЫРЛАҠ (Р: болтливый; И.: talkative; T.: geveze) с.
Бер туҡтауһыҙ күп һөйләгән. □ Болтливый. Лыбырлаҡ кеше. ■ Әнисәнең ҡыҙы бигерәк лыбырлаҡ, — тип һөйләнде өләсәйем. Экспедиция материалдарынан.
ЛЫБЫРЛАТЫУ (лыбырлат-) ҡ. йөкм. ҡар. лыбырлау. понуд. от лыбырлау. Лыбыр-латма әле шуны.
ЛЫБЫРЛАУ (лыбырла-) (Р: лепетать; И.: babble; T.: cıvıldamak) ҡ.
Бер туҡтауһыҙ күп итеп һөйләү. □ Лепетать, говорить невнятно. Гәйшәнең юҡ-барҙы лыбырлап тороуынан өләсәйемдең башы ауырта башланы, йөҙө уҙгәрҙе. ■ [Батыргәрәй:] Мин уларҙы [Салауаттарҙы] алам тип барғайным, — тип лы-бырланы. Р. Солтангәрәев. [Гөлнара Сергей тураһында:] Ә ниңә көтөргә? Әллә ниҙәр лы-бырлай башлар. Н. Мусин.
120
өйөнә ҡайтыр, йоҡлап ятыр, уны белгәндең ғилеме артыр. Йомаҡ.
ЛУРТ-ЛУРТ ИТЕҮ (лурт-лурт ит-) ҡ. ҡар. луртылдау. Лурт-лурт итеп юртыу.
Л УРТЫ Л Д АТЫУ (луртылдат-) ҡ. йөкм. ҡар. луртылдау. понуд. от луртылдау. Лур-тылдатып килеу.
ЛУРТЫЛДАУ (луртылда-) (Р.: ехать с шумом; И.: ride noisily; T.: gürültülü yürümek) ҡ.
Лурт-лурт итеү, лурт-лурт килеү. □ Ехать с шумом. Луртылдап саба.
ЛУТ (Р: лут-черепаха; И.: kind of turtle; T.: bir cins kaplumbağa) и. зоол.
Тропик диңгеҙҙәрҙә йәшәй торған, буйы 2 метрға еткән бик ҙур гөбөргәйел. □ Лут-черепаха. Лут диңгеҙҙә йәшәй.
ЛУШ (Р: навес; И.: awning; shed; T.: sundurma; hangar) и. диал. ҡар. сыт.
Ышыҡ булһын өсөн әүеҫлектең ел һуҡҡан яғына ҡабыҡ, тал менән һалам ҡыҫып күтәргән нәмә. □ Навес. Луш ҡуйыу. Луш тотоу.
ЛУЩИЛЬНИК (лущильнигы) [рус.] (Р: лущильник; И.: scuffler; T: kazıyıcı) и.
Дым һаҡлау йәки ҡый үләндәрен ҡоротоу өсөн тупраҡты йомшарта торған машина; һыҙыртҡыс. □ Лущильник. Яңы лущильник. Лущильникты йунәтеу. Лущильник алып ҡайтыу. Баҫыуҙарҙа ҡый уләндәрен лущильник ярҙамында бөтөрәләр.
ЛҮПЕРТ I (Р: много; И.: much, many; T: çok) р. диал.
Мул итеп, күпертеп. □ Много, достаточно. ■ «һаҡмар» колхозы ала тоҡомло һыйырҙарына бесәнде луперт һалып ашатыу сәбәпле, һөт етештереу купкә кутәрелгән. Картотека фондынан.
ЛҮПЕРТ II с. диал. ҡар. бысраҡ 2.
ЛҮРКЕЛДӘҮ (лүркелдә-) ҡ. диал. ҡар. луртылдау. Луркелдәп килеу.
Л ҮТЕР (Р: топкое болотистое место; И.: boggy spot; marsh; T.: bataklık) и. ҡар. күтер.
Аҫты һаҙ, батҡыл булғанлыҡтан һелкенеп ятҡан ер. □ Топкое болотистое место. Лу-терҙән сығыу. Лутерҙә тотҡарланыу.
Л ҮТЕР-Л ҮТЕР (Р: подражание движению тряски болотистого места; И.: sound imitative word; T.: şırıl şırıl) оҡш. диал.
һаҙмат ер һелкенгәндәге хәрәкәтте белдергән һүҙ. □ Подражание движению тряски болотистого места. Лутер-лутер килеу.
Л ҮТЕР-Л ҮТЕР ИТЕҮ (лүтер-лүтер ит-) ҡ. ҡар. лүтерләү. Лутер-лутер иткән тауыш. ■ һаплыяҡ буйы һаҙлыҡтары лутер-лутер итеп тора. Картотека фондынан.
ЛҮТЕРЛӘҮ (лүтерлә-) (Р: колебаться; И.: sway; T.: sallanmak) ҡ. диал. ҡар. һиңкелдәү.
һаҙмат ер һелкенгәндә лүтер-лүтер иткән тауыш сығыу, лүтер-лүтер килеү. □ Колебаться. Баҫҡан һайын лутерләй.
ЛҮШ (Р: хворост; И.: bruchwood; Т.: ҫаһ çırpı) и.
Кипкән ботаҡ. □ Хворост, сухостой.
ЛҮШӘ (Р: иней; И.: hoar frost; T.: kırağı; kırç) и. диал. ҡар. бәҫ.
Ағас башына ҡунған епшек ҡар. □ Иней, изморозь. Өй эргәһендәге алмағастар лушә менән ҡапланған.
ЛЫБЫЛДЫРЫҠ (лыбылдырығы) и. бот. диал. ҡар. баҡа үләне 1.
ЛЫБЫРЛАҠ (Р: болтливый; И.: talkative; T.: geveze) с.
Бер туҡтауһыҙ күп һөйләгән. □ Болтливый. Лыбырлаҡ кеше. ■ Әнисәнең ҡыҙы бигерәк лыбырлаҡ, — тип һөйләнде өләсәйем. Экспедиция материалдарынан.
ЛЫБЫРЛАТЫУ (лыбырлат-) ҡ. йөкм. ҡар. лыбырлау. понуд. от лыбырлау. Лыбыр-латма әле шуны.
ЛЫБЫРЛАУ (лыбырла-) (Р: лепетать; И.: babble; T.: cıvıldamak) ҡ.
Бер туҡтауһыҙ күп итеп һөйләү. □ Лепетать, говорить невнятно. Гәйшәнең юҡ-барҙы лыбырлап тороуынан өләсәйемдең башы ауырта башланы, йөҙө уҙгәрҙе. ■ [Батыргәрәй:] Мин уларҙы [Салауаттарҙы] алам тип барғайным, — тип лы-бырланы. Р. Солтангәрәев. [Гөлнара Сергей тураһында:] Ә ниңә көтөргә? Әллә ниҙәр лы-бырлай башлар. Н. Мусин.
120