Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том VI. 123 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ЛЫПЫЛДАУ
тарына тиклем ҡыҙарҙы. Ниңә ҡолаҡҡа яҡмаҫ һуҙҙәр лыҡылдай әле был? Н. Мусин.
ЛЫҠЫЛДАУ II (лыҡылда-) (Р.: становиться очень слякотным; И.: get sleety; T.: çamurlu olmak) ҡ.
Бик ныҡ бысрап иҙелеү. □ Становиться очень слякотным, превращаться в грязь.
■ Ҡойма ямғырҙарҙан һуң аяҡ аҫты лыҡылдап ята. Экспедиция материалдарынан.
ЛЫҠЫЛДАШЫУ (лыҡылдаш-) ҡ. урт. ҡар. лыҡылдау I. взаимн. от лыҡылдау I. Лыҡылдашып ҡаршы төштөләр.
ЛЫҠЫЛДЫҠI с. һөйл. ҡар. лаҡылдаҡ I. Лыҡылдыҡ әҙәм. ■ Алик — лыҡылдыҡ әҙәм. Ул ҡайҙан белһен минең ни уйлағанды? — Мараттың сырайы һытылды. Ә. Хәкимов.
ЛЫҠЫЛДЫҠ II (лыҡылдығы) и. һөйл. ҡар. лаҡылдаҡ II. Шул лыҡылдыҡтың хәбәре дөрөҫ булыр тиһеңме?
ЛЫҠЫРА с. диал. ҡар. әрпеш. Лыҡыра бала.
ЛЫҠЫУ (лыҡы-) (Р.: наполняться до краёв; И.: become brim full; T.: ağzına kadar dolmak) ҡ.
Лыҡа тулыу. □ Наполняться до краёв. Биҙрәләр лыҡып ултыра.
ЛЫП I (Р: шлёп; И.: crack; plop; flop; T.: lâp) оҡш.
Бик үк ҡаты булмаған ауыр нәмә өҫтән төшөп бәрелгәндә сыҡҡан тауышты белдергән һүҙ. П Подражание звуку глухого падения: шлёп. Лып итеп ҡалыу.
■ [Мәһәҙи] ҡарт, һаҡалын ургә сөйөп, ҡарлыҡҡан тауыш менән екерҙе лә лып итеп һике ситенә ултырҙы. Ә. Хәкимов. Эй-й-û-û... һы! — тине лә Нәфисә лып итеп урындыҡҡа ултырҙы. — Уғата ла затлы кейем алғанһың бит, балам, бының кеуекте кургән дә юҡ. Н. Мусин. Мөҡсин бөгөн дә уҙенең кунегелгән йолаһына хыянат итмәне: төшкә ҡарай ғына өҫтәле янына лып итеп килеп ултырҙы. «Йәшлек», 20 август 2011.
ЛЫП II (Р: внезапно; И.: suddenly; Т.: birdenbire) р.
Ҡапыл, кинәт. □ Внезапно, неожиданно, вдруг. Лып туҡтау. Лып юҡҡа сығыу.
ЛЫПА р. диал. ҡар. лысма.
ЛЫПАШТЫРЫУ (лыпаштыр-) ҡ. йөкм. ҡар. лыпашыу, понуд. от лыпашыу. ■ Тәуге ҡар уләндәрҙе лыпаштырып һалған да ҡуйған. Экспедиция материалдарынан.
ЛЫПАШЫУ (лыпаш-) (Р: налипать на что-л:, И.: fit like a ball of wax; T: yapışmak) ҡ.
Һеңешкән кеүек түшәлеп ятыу. □ Налипать на что-л.; облипать. Лыпашҡан улән. Сәсе лыпашып бөткән. Үләндәр лыпашып ята. ■ Ахырыһы, бәрҙе ныҡ һығылған, таш ҡырына һыйынып, һыу төбөнә ук лыпашты. Н. Мусин.
ЛЫПҠЫТЫУ (лыпҡыт-) (Р: свалить;
И.: throw, bring down; T.: yıkmak) ҡ.
Лып иттереп күтәреп бәреү (көрәштә).
□ Свалить. Лыпҡытып һалыу.
ЛЫП-ЛЫП (Р: шлёп-шлёп; И.: plop!; Т.: lâp lup) оҡш.
Ҡабат-ҡабат лып иткән тауышты белдергән һүҙ. □ Подражание повторяющемуся шуму, возникающему, например, при падении чего-л.: шлёп-шлёп. Лып-лып итеу.
ЛЫПТЫР с. диал. ҡар. мыштыр. Лыптыр кеше.
ЛЫПЫ (Р: неряшливый; И.: slovenly; T.: çapaçul) с. диал. ҡар. шамтыр.
Өҫ-башын таҙа йөрөтмәгән. □ Неряшливый, неаккуратный. Лыпы ҡатын.
ЛЫПЫЛДАҠ (Р: слякотный; И.: sleety; T.: çamurlu) с.
Ҡары иреп, епшекләнеп ятҡан, һәлмәкләнгән. □ Слякотный. Лыпылдаҡ ҡар. Лыпылдаҡ юл. Ямғыр ҡатыш ҡар яуа, лыпылдаҡ көн бөгөн.
ЛЫПЫЛДАТЫУ (лыпылдат ) (Р: шлёпать чем по чему', И.: slap; T: şamarlamak, şamar çekmek, şak şak vurmak) к.
Лып иттереү, лып-лып килтереү. □ Шлёпать чем по чему. Лыпылдатып һалыу.
ЛЫПЫЛДАУ (лыпылда-) (Р: ударяться; И.: fall with a plop!; T.: çarpmak) ҡ.
1. Лып-лып итеү, лып-лып килеү. □ Ударяться, свалиться. Лыпылдап килеп төшөу. Лыпылдап иҙәнгә ауыу.
2. Бик ныҡ иреп епшекләнеү (ҡарға ҡарата). □ Размякать, раскисать от влаги.
123
тарына тиклем ҡыҙарҙы. Ниңә ҡолаҡҡа яҡмаҫ һуҙҙәр лыҡылдай әле был? Н. Мусин.
ЛЫҠЫЛДАУ II (лыҡылда-) (Р.: становиться очень слякотным; И.: get sleety; T.: çamurlu olmak) ҡ.
Бик ныҡ бысрап иҙелеү. □ Становиться очень слякотным, превращаться в грязь.
■ Ҡойма ямғырҙарҙан һуң аяҡ аҫты лыҡылдап ята. Экспедиция материалдарынан.
ЛЫҠЫЛДАШЫУ (лыҡылдаш-) ҡ. урт. ҡар. лыҡылдау I. взаимн. от лыҡылдау I. Лыҡылдашып ҡаршы төштөләр.
ЛЫҠЫЛДЫҠI с. һөйл. ҡар. лаҡылдаҡ I. Лыҡылдыҡ әҙәм. ■ Алик — лыҡылдыҡ әҙәм. Ул ҡайҙан белһен минең ни уйлағанды? — Мараттың сырайы һытылды. Ә. Хәкимов.
ЛЫҠЫЛДЫҠ II (лыҡылдығы) и. һөйл. ҡар. лаҡылдаҡ II. Шул лыҡылдыҡтың хәбәре дөрөҫ булыр тиһеңме?
ЛЫҠЫРА с. диал. ҡар. әрпеш. Лыҡыра бала.
ЛЫҠЫУ (лыҡы-) (Р.: наполняться до краёв; И.: become brim full; T.: ağzına kadar dolmak) ҡ.
Лыҡа тулыу. □ Наполняться до краёв. Биҙрәләр лыҡып ултыра.
ЛЫП I (Р: шлёп; И.: crack; plop; flop; T.: lâp) оҡш.
Бик үк ҡаты булмаған ауыр нәмә өҫтән төшөп бәрелгәндә сыҡҡан тауышты белдергән һүҙ. П Подражание звуку глухого падения: шлёп. Лып итеп ҡалыу.
■ [Мәһәҙи] ҡарт, һаҡалын ургә сөйөп, ҡарлыҡҡан тауыш менән екерҙе лә лып итеп һике ситенә ултырҙы. Ә. Хәкимов. Эй-й-û-û... һы! — тине лә Нәфисә лып итеп урындыҡҡа ултырҙы. — Уғата ла затлы кейем алғанһың бит, балам, бының кеуекте кургән дә юҡ. Н. Мусин. Мөҡсин бөгөн дә уҙенең кунегелгән йолаһына хыянат итмәне: төшкә ҡарай ғына өҫтәле янына лып итеп килеп ултырҙы. «Йәшлек», 20 август 2011.
ЛЫП II (Р: внезапно; И.: suddenly; Т.: birdenbire) р.
Ҡапыл, кинәт. □ Внезапно, неожиданно, вдруг. Лып туҡтау. Лып юҡҡа сығыу.
ЛЫПА р. диал. ҡар. лысма.
ЛЫПАШТЫРЫУ (лыпаштыр-) ҡ. йөкм. ҡар. лыпашыу, понуд. от лыпашыу. ■ Тәуге ҡар уләндәрҙе лыпаштырып һалған да ҡуйған. Экспедиция материалдарынан.
ЛЫПАШЫУ (лыпаш-) (Р: налипать на что-л:, И.: fit like a ball of wax; T: yapışmak) ҡ.
Һеңешкән кеүек түшәлеп ятыу. □ Налипать на что-л.; облипать. Лыпашҡан улән. Сәсе лыпашып бөткән. Үләндәр лыпашып ята. ■ Ахырыһы, бәрҙе ныҡ һығылған, таш ҡырына һыйынып, һыу төбөнә ук лыпашты. Н. Мусин.
ЛЫПҠЫТЫУ (лыпҡыт-) (Р: свалить;
И.: throw, bring down; T.: yıkmak) ҡ.
Лып иттереп күтәреп бәреү (көрәштә).
□ Свалить. Лыпҡытып һалыу.
ЛЫП-ЛЫП (Р: шлёп-шлёп; И.: plop!; Т.: lâp lup) оҡш.
Ҡабат-ҡабат лып иткән тауышты белдергән һүҙ. □ Подражание повторяющемуся шуму, возникающему, например, при падении чего-л.: шлёп-шлёп. Лып-лып итеу.
ЛЫПТЫР с. диал. ҡар. мыштыр. Лыптыр кеше.
ЛЫПЫ (Р: неряшливый; И.: slovenly; T.: çapaçul) с. диал. ҡар. шамтыр.
Өҫ-башын таҙа йөрөтмәгән. □ Неряшливый, неаккуратный. Лыпы ҡатын.
ЛЫПЫЛДАҠ (Р: слякотный; И.: sleety; T.: çamurlu) с.
Ҡары иреп, епшекләнеп ятҡан, һәлмәкләнгән. □ Слякотный. Лыпылдаҡ ҡар. Лыпылдаҡ юл. Ямғыр ҡатыш ҡар яуа, лыпылдаҡ көн бөгөн.
ЛЫПЫЛДАТЫУ (лыпылдат ) (Р: шлёпать чем по чему', И.: slap; T: şamarlamak, şamar çekmek, şak şak vurmak) к.
Лып иттереү, лып-лып килтереү. □ Шлёпать чем по чему. Лыпылдатып һалыу.
ЛЫПЫЛДАУ (лыпылда-) (Р: ударяться; И.: fall with a plop!; T.: çarpmak) ҡ.
1. Лып-лып итеү, лып-лып килеү. □ Ударяться, свалиться. Лыпылдап килеп төшөу. Лыпылдап иҙәнгә ауыу.
2. Бик ныҡ иреп епшекләнеү (ҡарға ҡарата). □ Размякать, раскисать от влаги.
123