Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том VI. 126 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ЛЫУ
ЛЫУ II (Р.: огненный дракон; И.: fiery dragon; T.: Ejderha) и. миф.
Бер нисә башлы ҙур йылан ҡиәфәтендәге мифик зат; аждаһа. □ Огненный дракон.
ЛЫУ ЙЫЛЫ (Р.: год Огненного дракона; И.: year of the Dragon; T.: Ejderha Yılı) и.
Ун ике йыллыҡ мөсәлдең бишенсе йылы; аждаһа йылы. □ Год Огненного дракона. М Лыу йылында йәй көнөндә йәшен йәшенләп, кук кукрәр, ямғырҙар куп булыр. Халыҡ ижадынан.
ЛЫШҠ-ЛЫШҠ (Р.: подражание звукам всхлипывания, шмыганья; И.: scuttle; T.: hıçkırma sesi) оҡш.
1. Баҫылып ҡына илағанда сыҡҡан тауышты белдергән һүҙ. □ Подражание звукам всхлипывания, шмыганья носом при тихом плаче. Лышҡ-лышҡ һыҡтау. ■ Вазифа тағы ла бер нисә минут әрепләшеп торҙо ла, Ғимайҙа бер генә төрлө лә йомшаҡлыҡ әҫәре курмәгәс, лышҡ-лышҡ илап сығып китергә мәжбур булды. И. Насыри.
2. диал. ҡар. мырш-мырш. Лышҡ-лышҡ килеу. Лышҡ-лышҡ танау тартыу.
ЛЫШҠ-ЛЫШҠ ИТЕҮ (лышҡ-лышҡ ит-) ҡ. диал. ҡар. лышҡылдау. Лышҡ-лышҡ иткән тауыш.
ЛЫШҠЫЛДАТЫУ (лышҡылдат-) ҡ. диал. йөкм. ҡар. лышҡылдау, понуд. от лышҡылдау. Лышҡылдатып танау тартыу.
ЛЫШҠЫЛДАУ (лышҡылда-) (Р: шмыгать (носом)’, И.: scuttle off; T.: burnunu çekmek) ҡ.
Танауҙы бер туҡтауһыҙ лышҡ-лышҡ тартыу, лышҡ-лышҡ итеү, лышҡ-лышҡ килеү. □ Шмыгать (носом), всхлипывать. Лышҡылдап һыҡтау.
ЛЫШТЫҠ с. диал. ҡар. мыршылдаҡ. Лыштыҡ бала.
ЛЫШТЫР (Р: рваный; И.: torn; T: delik) с. диал.
Иҫкереп туҙған, тишек-тошоҡ, йыртыҡ; алама. □ Рваный, дырявый, изношенный. Лыштыр бурек. Лыштыр кулдәк. Лыштыр кейемдә йөрөу.
ЛЫШТЫРАУ (лыштыра-) ҡ. ҡар. һалбырау.
ЛЬГОТА [рус.] (Р: льгота; И.: privilege; Т: bağışıklık) и. ҡар. ташлама.
Закон билдәләгән дөйөм ҡағиҙәне, ниндәйҙер бурысты үтәүҙән тулыһынса йәки өлөшләтә азат иткән хоҡуҡ. □ Льгота. Льгота алыу. Льгота билдәләу. ■ [Сәрби әбей:] Мине ҡарар өсөн льгота алып ҡалған Сәлихем заводҡа эшкә киткән еренән юғалды. Ә. Хәкимов. [Кинйәбай — атаһына:] Ул илле урынға льгота менән инергә өмөт итеп йөрөуселәр куп. Н. Мусин.
ЛЬГОТАЛЫ (Р: льготный; И.: privileged; T: muafiyet sağlayan) с.
Льгота рәүешендә бирелгән йәки билдәләнгән. □ Льготный. Льготалы отпуск. Льготалы билет. Льготалы фатир хаҡы. Дәуләт автобустарында льготалы карточкалар биреләсәк.
ЛӘ I [ғәр.] терк. ҡар. ла I. Урманда тик йукә лә уҫаҡ.
ЛӘ II киҫ. ҡар. ла II. Эҙе лә ҡалмаған.
ЛӘБ [фарс. (Р: губа; И.: lip; T.: dudak) и. иҫк. кит.
Ауыҙҙың аҫтын-өҫтөн ҡымтып торған хәрәкәтсел өлөшө; ирен. □ Губа. Аҫҡы ләб. Өҫкә ләб.
ЛӘБАҺА киҫ. ҡар. ла баһа.
ЛӘБЕРЛӘК (ләберләге) и. диал. ҡар. тел биҫтәһе.
ЛӘБИБ [ғәр. ч^.] (Р: умный; И.: clever; T.: akıllı) с. иҫк. кит.
Аҡыллы, зирәк. □ Умный. ■ Ләбибтәр куплеге .. илгә ғаян саздыр. Ғ. Соҡорой. Ул ләбиб, ҡыҙғылт егет, лап-лоп баҫып, ғәйрәтләнә. Ш. Бабич.
ЛӘБӘЙ (Р.: моська; И.: doggie; T.: küçük köpek) и. диал. ҡар. сәүек.
Бәләкәй генә эт. □ Моська. Ләбәй эт.
ЛӘБӘЙКӘ [ғәр. 4й] (Р: готов к вашим услугам; И.: at your strvice; T.: baş üstüne!) мөн. кит. иҫк.
Була ул, ярар; рәхим итегеҙ, баш өҫтө. □ Готов к вашим услугам, исполню охотно. ■ Ҡуҙғала ҡандала, кәуҙә табантын эҙ
126
ЛЫУ II (Р.: огненный дракон; И.: fiery dragon; T.: Ejderha) и. миф.
Бер нисә башлы ҙур йылан ҡиәфәтендәге мифик зат; аждаһа. □ Огненный дракон.
ЛЫУ ЙЫЛЫ (Р.: год Огненного дракона; И.: year of the Dragon; T.: Ejderha Yılı) и.
Ун ике йыллыҡ мөсәлдең бишенсе йылы; аждаһа йылы. □ Год Огненного дракона. М Лыу йылында йәй көнөндә йәшен йәшенләп, кук кукрәр, ямғырҙар куп булыр. Халыҡ ижадынан.
ЛЫШҠ-ЛЫШҠ (Р.: подражание звукам всхлипывания, шмыганья; И.: scuttle; T.: hıçkırma sesi) оҡш.
1. Баҫылып ҡына илағанда сыҡҡан тауышты белдергән һүҙ. □ Подражание звукам всхлипывания, шмыганья носом при тихом плаче. Лышҡ-лышҡ һыҡтау. ■ Вазифа тағы ла бер нисә минут әрепләшеп торҙо ла, Ғимайҙа бер генә төрлө лә йомшаҡлыҡ әҫәре курмәгәс, лышҡ-лышҡ илап сығып китергә мәжбур булды. И. Насыри.
2. диал. ҡар. мырш-мырш. Лышҡ-лышҡ килеу. Лышҡ-лышҡ танау тартыу.
ЛЫШҠ-ЛЫШҠ ИТЕҮ (лышҡ-лышҡ ит-) ҡ. диал. ҡар. лышҡылдау. Лышҡ-лышҡ иткән тауыш.
ЛЫШҠЫЛДАТЫУ (лышҡылдат-) ҡ. диал. йөкм. ҡар. лышҡылдау, понуд. от лышҡылдау. Лышҡылдатып танау тартыу.
ЛЫШҠЫЛДАУ (лышҡылда-) (Р: шмыгать (носом)’, И.: scuttle off; T.: burnunu çekmek) ҡ.
Танауҙы бер туҡтауһыҙ лышҡ-лышҡ тартыу, лышҡ-лышҡ итеү, лышҡ-лышҡ килеү. □ Шмыгать (носом), всхлипывать. Лышҡылдап һыҡтау.
ЛЫШТЫҠ с. диал. ҡар. мыршылдаҡ. Лыштыҡ бала.
ЛЫШТЫР (Р: рваный; И.: torn; T: delik) с. диал.
Иҫкереп туҙған, тишек-тошоҡ, йыртыҡ; алама. □ Рваный, дырявый, изношенный. Лыштыр бурек. Лыштыр кулдәк. Лыштыр кейемдә йөрөу.
ЛЫШТЫРАУ (лыштыра-) ҡ. ҡар. һалбырау.
ЛЬГОТА [рус.] (Р: льгота; И.: privilege; Т: bağışıklık) и. ҡар. ташлама.
Закон билдәләгән дөйөм ҡағиҙәне, ниндәйҙер бурысты үтәүҙән тулыһынса йәки өлөшләтә азат иткән хоҡуҡ. □ Льгота. Льгота алыу. Льгота билдәләу. ■ [Сәрби әбей:] Мине ҡарар өсөн льгота алып ҡалған Сәлихем заводҡа эшкә киткән еренән юғалды. Ә. Хәкимов. [Кинйәбай — атаһына:] Ул илле урынға льгота менән инергә өмөт итеп йөрөуселәр куп. Н. Мусин.
ЛЬГОТАЛЫ (Р: льготный; И.: privileged; T: muafiyet sağlayan) с.
Льгота рәүешендә бирелгән йәки билдәләнгән. □ Льготный. Льготалы отпуск. Льготалы билет. Льготалы фатир хаҡы. Дәуләт автобустарында льготалы карточкалар биреләсәк.
ЛӘ I [ғәр.] терк. ҡар. ла I. Урманда тик йукә лә уҫаҡ.
ЛӘ II киҫ. ҡар. ла II. Эҙе лә ҡалмаған.
ЛӘБ [фарс. (Р: губа; И.: lip; T.: dudak) и. иҫк. кит.
Ауыҙҙың аҫтын-өҫтөн ҡымтып торған хәрәкәтсел өлөшө; ирен. □ Губа. Аҫҡы ләб. Өҫкә ләб.
ЛӘБАҺА киҫ. ҡар. ла баһа.
ЛӘБЕРЛӘК (ләберләге) и. диал. ҡар. тел биҫтәһе.
ЛӘБИБ [ғәр. ч^.] (Р: умный; И.: clever; T.: akıllı) с. иҫк. кит.
Аҡыллы, зирәк. □ Умный. ■ Ләбибтәр куплеге .. илгә ғаян саздыр. Ғ. Соҡорой. Ул ләбиб, ҡыҙғылт егет, лап-лоп баҫып, ғәйрәтләнә. Ш. Бабич.
ЛӘБӘЙ (Р.: моська; И.: doggie; T.: küçük köpek) и. диал. ҡар. сәүек.
Бәләкәй генә эт. □ Моська. Ләбәй эт.
ЛӘБӘЙКӘ [ғәр. 4й] (Р: готов к вашим услугам; И.: at your strvice; T.: baş üstüne!) мөн. кит. иҫк.
Була ул, ярар; рәхим итегеҙ, баш өҫтө. □ Готов к вашим услугам, исполню охотно. ■ Ҡуҙғала ҡандала, кәуҙә табантын эҙ
126