Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том VI. 131 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ЛӘҢКЕЛДӘҮ
ЛӘМ III [ғәр.] (Р.: лям (название арабской буквы)\ И.: lam; T.: lâm) и.
Ғәрәп алфавиты хәрефе. □ Лям (название арабской буквы).
ЛӘМЕК (ләмеге) и. диал. ҡар. лайла.
ЛӘМЕЛДӘҮ (ләмелдә-) к. диал. ҡар. ләпелдәү. Ләмелдәп һүҙен һөйләп торор ине.
ЛӘМЕЛДӘШЕҮ (ләмелдәш-) к. урт. кар. ләмелдәү, взаимн. от ләмелдәү.
ЛӘМИҒТӘМ [ғәр. jbuJ] и. кар. ләми-ғән. ■ Нуры — йәшендәй ләмиғтәм. Ш. Бабич.
ЛӘМИҒӘН [ғәр. lM (Р: блеск; И.: radiance; T.: parıltı) и. иҫк.
Нур, яҡтылыҡ. □ Блеск, сверкание. К Ләмиғән булһын һәнәр, һипһен йофар, әйт, эй, Зөфәр. Ш. Бабич.
ЛӘМКӘ [рус. лямка} (Р: лямка; И.: strap; T.: kayış) и.
1. Артмаҡ бауы. □ Лямка. Ләмкәһе өҙөлгән. Ҡыҫка ләмкә.
2. кар. мисәү П, 2. ■ Ҡамыт, сбруйҙар, ләмкә, тәзе ағастары, уларҙы бәйләй торған бөлдөргәләрҙе яңы кайыштан яһатып, уларҙы дегетләтеп куйған. Ғ. Дәүләтшин.
ЛӘМЛЕ (Р: илистый; И.: oozy; T.: (dibi) çamurlu) с.
1. Ләм ҡаплаған, ләм баҫҡан. □ Илистый. Ләмле күл. Ләмле быуа. ■ Ул [Хисмәтулла] кәкре һаплы ҙур һоҫко көрәкте тотоп эш урынына килеүгә, ләмле әфел һәм вак кына кор таштары маширт койроғонан стена аша йылғаға һуҙылған ағас улакты күмергә өлгөргәйне. Я. Хамматов.
2. диал. Ылымыҡлы. □ Заросший водорослями, водорослевый.
ЛӘМЛӘНЕҮ (ләмлән-) (Р: становиться илистым; И.: get silty; T.: çamurlanmak) к.
Ләм менән ҡапланыу. □ Становиться илистым. Күл ләмләнде.
ЛӘМ(МА) [ғәр. (Р- отсутствие кого, чего', И.: absence; T.: lâ) киҫ. иҫк. кит.
Юҡлыҡты белдерә. □ Отсутствие кого, чего. ■ Алтын биреп алмайҙар ләмма рәжа. М. Аҡмулла.
ЛӘМ-МИМ [фарс. + еП (Р.: ни слова; И.: not a word; T.: lâmı cimi yok) и.
Бер нәмә лә, бер һүҙ ҙә әйтмәгәнде белдереү өсөн ҡулланыла. □ Ни слова. Ләм-мим өндәшмәү. Ләм-мим әйтмәү. Уның тураһында ләм-мим. ■ Алтынбай дуҫына кара айғыр тураһында ла, баяр менән әшнәләшеүе хакында ла ләм-мим һүҙ ыскындырырға баҙнат итмәне. 3. Ураҡсин. Ни тиһең. .. Ләм-мим һүҙем юк, сөнки һәр кемдә лә ирек. Әбүс. [Нурислам:]һин апайым менән еҙнәмдең хәлен белеп йөрө, йәме. Әминең хакта ләм-мим! Ә. Хәкимов.
ЛӘҢГЕ (Р: поперечина (помогающая при лазании на бортевое дерево)} И.: bolster; Т.: arıcılıkta ağaç oyuğuna binme aleti) и.
Солоҡтан бал алғанда баҫып тора торған арҡыры ағас (кәкрерәк ағастың ике як башына кайыш тағып, солок ағасына куша уратып бәйләп куйыла). □ Поперечина, перекладина (помогающая при лазании на бортевое дерево). Ләңгегә баҫыу.
ЛӘҢГӘС и. диал. кар. яндау.
ЛӘҢКЕЛДӘК (Р: лающий (о собаке)} И.: barking; T.: havlayan) с.
1. Туҡтауһыҙ күп өрөүсән. □ Лающий, тявкающий (о собаке). Ләңкелдәк эт.
2. күсм. Артығын һөйләргә яратҡан, күп һөйләүсән. □ Болтливый. Ләңкелдәк катын.
ЛӘҢКЕЛДӘТЕҮ (ләңкелдәт-) к. йөкм. кар. ләңкелдәү, понуд. от ләңкелдәү. ■ Ләңкелдәтеп, ниңә бәйҙә тотаһың шул этеңде, ыскындыр! Экспедиция материалдарынан.
ЛӘҢКЕЛДӘҮ (ләңкелдә ) (Р: лаять; И.: bark softly; T.: kesik kesik havlamak) к.
1. Туҡтауһыҙ күп өрөү, ләңк-ләңк итеү, ләңк-ләңк килеү. □ Лаять, тявкать. // Лай, тявкание. M [Сурағол] һайтылдап һуҙа-һуҙа бер-ике кыскырыуға ауыл эттәре бөтәһе лә, сыусып, бер нисә минут ләңкелдәнеләр ҙә баҫылдылар. Т. Хәйбуллин. [Арынбаҫаров] элек тә проблемаларҙы күтәреп караны, тик уның тауышы далала көсөк ләңкелдәгәнде генә хәтерләтте. Д. Бүләков.
2. күсм. Күп һүҙгә етеү, күп һөйләнеү. □ Ругать, бранить кого, что. ■ Туктағың әле, ағай-эне, хәлдең айышына төшөнмәй тороп, ләңкелдәмәй тороғоҙ! Экспедиция материалдарынан.
5*
131
ЛӘМ III [ғәр.] (Р.: лям (название арабской буквы)\ И.: lam; T.: lâm) и.
Ғәрәп алфавиты хәрефе. □ Лям (название арабской буквы).
ЛӘМЕК (ләмеге) и. диал. ҡар. лайла.
ЛӘМЕЛДӘҮ (ләмелдә-) к. диал. ҡар. ләпелдәү. Ләмелдәп һүҙен һөйләп торор ине.
ЛӘМЕЛДӘШЕҮ (ләмелдәш-) к. урт. кар. ләмелдәү, взаимн. от ләмелдәү.
ЛӘМИҒТӘМ [ғәр. jbuJ] и. кар. ләми-ғән. ■ Нуры — йәшендәй ләмиғтәм. Ш. Бабич.
ЛӘМИҒӘН [ғәр. lM (Р: блеск; И.: radiance; T.: parıltı) и. иҫк.
Нур, яҡтылыҡ. □ Блеск, сверкание. К Ләмиғән булһын һәнәр, һипһен йофар, әйт, эй, Зөфәр. Ш. Бабич.
ЛӘМКӘ [рус. лямка} (Р: лямка; И.: strap; T.: kayış) и.
1. Артмаҡ бауы. □ Лямка. Ләмкәһе өҙөлгән. Ҡыҫка ләмкә.
2. кар. мисәү П, 2. ■ Ҡамыт, сбруйҙар, ләмкә, тәзе ағастары, уларҙы бәйләй торған бөлдөргәләрҙе яңы кайыштан яһатып, уларҙы дегетләтеп куйған. Ғ. Дәүләтшин.
ЛӘМЛЕ (Р: илистый; И.: oozy; T.: (dibi) çamurlu) с.
1. Ләм ҡаплаған, ләм баҫҡан. □ Илистый. Ләмле күл. Ләмле быуа. ■ Ул [Хисмәтулла] кәкре һаплы ҙур һоҫко көрәкте тотоп эш урынына килеүгә, ләмле әфел һәм вак кына кор таштары маширт койроғонан стена аша йылғаға һуҙылған ағас улакты күмергә өлгөргәйне. Я. Хамматов.
2. диал. Ылымыҡлы. □ Заросший водорослями, водорослевый.
ЛӘМЛӘНЕҮ (ләмлән-) (Р: становиться илистым; И.: get silty; T.: çamurlanmak) к.
Ләм менән ҡапланыу. □ Становиться илистым. Күл ләмләнде.
ЛӘМ(МА) [ғәр. (Р- отсутствие кого, чего', И.: absence; T.: lâ) киҫ. иҫк. кит.
Юҡлыҡты белдерә. □ Отсутствие кого, чего. ■ Алтын биреп алмайҙар ләмма рәжа. М. Аҡмулла.
ЛӘМ-МИМ [фарс. + еП (Р.: ни слова; И.: not a word; T.: lâmı cimi yok) и.
Бер нәмә лә, бер һүҙ ҙә әйтмәгәнде белдереү өсөн ҡулланыла. □ Ни слова. Ләм-мим өндәшмәү. Ләм-мим әйтмәү. Уның тураһында ләм-мим. ■ Алтынбай дуҫына кара айғыр тураһында ла, баяр менән әшнәләшеүе хакында ла ләм-мим һүҙ ыскындырырға баҙнат итмәне. 3. Ураҡсин. Ни тиһең. .. Ләм-мим һүҙем юк, сөнки һәр кемдә лә ирек. Әбүс. [Нурислам:]һин апайым менән еҙнәмдең хәлен белеп йөрө, йәме. Әминең хакта ләм-мим! Ә. Хәкимов.
ЛӘҢГЕ (Р: поперечина (помогающая при лазании на бортевое дерево)} И.: bolster; Т.: arıcılıkta ağaç oyuğuna binme aleti) и.
Солоҡтан бал алғанда баҫып тора торған арҡыры ағас (кәкрерәк ағастың ике як башына кайыш тағып, солок ағасына куша уратып бәйләп куйыла). □ Поперечина, перекладина (помогающая при лазании на бортевое дерево). Ләңгегә баҫыу.
ЛӘҢГӘС и. диал. кар. яндау.
ЛӘҢКЕЛДӘК (Р: лающий (о собаке)} И.: barking; T.: havlayan) с.
1. Туҡтауһыҙ күп өрөүсән. □ Лающий, тявкающий (о собаке). Ләңкелдәк эт.
2. күсм. Артығын һөйләргә яратҡан, күп һөйләүсән. □ Болтливый. Ләңкелдәк катын.
ЛӘҢКЕЛДӘТЕҮ (ләңкелдәт-) к. йөкм. кар. ләңкелдәү, понуд. от ләңкелдәү. ■ Ләңкелдәтеп, ниңә бәйҙә тотаһың шул этеңде, ыскындыр! Экспедиция материалдарынан.
ЛӘҢКЕЛДӘҮ (ләңкелдә ) (Р: лаять; И.: bark softly; T.: kesik kesik havlamak) к.
1. Туҡтауһыҙ күп өрөү, ләңк-ләңк итеү, ләңк-ләңк килеү. □ Лаять, тявкать. // Лай, тявкание. M [Сурағол] һайтылдап һуҙа-һуҙа бер-ике кыскырыуға ауыл эттәре бөтәһе лә, сыусып, бер нисә минут ләңкелдәнеләр ҙә баҫылдылар. Т. Хәйбуллин. [Арынбаҫаров] элек тә проблемаларҙы күтәреп караны, тик уның тауышы далала көсөк ләңкелдәгәнде генә хәтерләтте. Д. Бүләков.
2. күсм. Күп һүҙгә етеү, күп һөйләнеү. □ Ругать, бранить кого, что. ■ Туктағың әле, ағай-эне, хәлдең айышына төшөнмәй тороп, ләңкелдәмәй тороғоҙ! Экспедиция материалдарынан.
5*
131