Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том VI. 250 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
МЕЙЕС ГӘРНИСЕ
■ Мейес булғас, икмәкте мейескә ултыртам һәм бер сәғәт тотам. «Киске Өфө», № 31,2012.
МЕЙЕС ГӘРНИСЕ (Р.: карниз печи; И.: cornice; T.: fırının saçağı) и.
1. Мейес сығарғанда төп өлөшө эшләнеп бөтөр алдынан кирбестәре сығара биреп һалынған урыны. □ Карниз печи. Мейес гәрнисенә бейәләйҙәр һалып киптереу. Мейес гәрнисенә шырпы һалыу.
2. миф. Ышаныуҙар буйынса, изге урын. □ Карниз печи (мифологизированноеместо).
■ Мейестең гәрнистәрен таҙа тоторға кәрәк. Аҙна кис әруахтар ҡайтып гәрнискә ултыралар. Башҡорт мифологияһынан. Мейес гәрнисенә әйбер һалып ҡуйырға ярамай, өй эйәһе ултыра, фәрештәләр ҡуна. Экспедиция материалдарынан.
МЕЙЕС ҠАЛАҒЫ и. диал. ҡар. мейес ябыуы. Мейес ҡалағын асып ҡуйыу. Мейес ҡалағына урын ҡалдырыу. Мейес ҡалағын тартып, утын тоҡандырып ебәрҙе.
МЕЙЕС ҠАПҠАСЫ и. диал. ҡар. мейес ябыуы. Мейес ҡапҡасын тартып ҡуйыу. Мейес ҡапҡасын асыу. Мейес ҡапҡасын ҡыҫыу.
МЕЙЕСЛЕК (Р.: печной; И.: meant for stove making; T.: ocak) с.
Мейескә тәғәйенле, мейес өсөн. □ Печной. Мейеслек кирбес. Мейеслек урын. Бер мейеслек утын.
МЕЙЕС МАҢЛАЙЫ (Р.: шесток; И.: hearth (in Russian stoves); T.: şömine tabanı) и.
Мейестең алғы өлөшө, алды. □ Шесток. ■ Мейес маңлайына өлкән соҡалта яһалған. Унда һәр ваҡыт самауыр ҡайнаталар. Ғ. Дәүләтшин.
МЕЙЕССЕ (Р.: печник; И.: stove setter / maker; T.: sobacı) и.
1. Мейес сығарыу оҫтаһы, мейес сығарыусы. □ Печник. Оҫта мейессе. Мейессе бабай. ■ Мейес урынына ултыра, мейессе ҡайтып китә. Яғалар — тартмай. Хужа кеше китә мейессегә. Көләмәстән.
2. Мейес яғып тороусы. □ Истопник. Мейессе булып эшләу.
МЕЙЕС СЫҒАРЫУ (мейес сығар-) (Р: сложить печь; И.: construct a stove; T.: firm yapmak) ҡ.
Өй йылытыу, бешеренеү өсөн кирбес йәки тимерҙән мейес яһау, төҙөү. □ Сложить печь. ■ Ете hymen, ете сығара Шәкур ағай мейесен. Етенсе тапҡыр сығарғаны донъя йөҙөндәге мыжыҡ, иң булдыҡһыҙ бисәләргә лә әйтер һуҙ ҡалдырмай — дөрләп, йырлап ултырған мейес булып сыға. Ш. Бикҡолов.
МЕЙЕС ТАМАҒЫ (Р: начало дымохода; И.: stovepipe detail; T.: duman bacasının başlanan yeri) и.
Мейес әсенең төтөн юлы менән ҡушылған урыны, төтөн юлының башланған ере. □ Начало дымохода. Мейес тамағында торонбаштар ятып ҡалған. Мейес тамағына көл тулған.
МЕЙЕСТӘН САҠЫРЫУ (Р: магиче ский способ вызывания духа 'ҡот'; И.: magic way of calling a spirit; T.: bir tür büyü) и. миф.
Ҡот ҡойоуҙың магик ысулы. □ Магический способ вызывания духа 'ҡот', доел. Вызывание через печь. ■ Ҡот төшмәһә, мейестән саҡырыу йолаһы уткәргәндәр. Башҡорт мифологияһынан.
МЕЙЕС УРЫНЫ (Р: основание для печи; И.: stove basis; T.: ocak tabanı) и.
Мейестең нигеҙе, мейес ултыртыу өсөн тәғәйен урын. □ Основание для печи. Мейес урынын нығытыу. Мейес урынын бил-дәләу. ■ Мейес урыны тапҡырындағы иҙәнде уйып алып, нигеҙен цементлағас йәки балсыҡ менән нығытҡас, мейес сығарыла башлана. Экспедиция материалдарынан.
МЕЙЕСӘ (Р.: мозжечок; И.: cerebellum; Т.: beyincik) и. анат.
Баш мейеһенең координация өсөн яуап биреүсе бер өлөшө. □ Мозжечок. Мейесә тапҡырына йылы ҡуйып тороу.
МЕЙЕС ЯБЫУЫ (Р: вьюшка; И.: damper; T: baca kapağı) и. диал.
Мейестең мөрйәһен яба торған ябыу; йүшкә. □ Вьюшка, печная заслонка. Мейес ябыуын ҡыҫыу. Мейес ябыуын тартыу.
250
■ Мейес булғас, икмәкте мейескә ултыртам һәм бер сәғәт тотам. «Киске Өфө», № 31,2012.
МЕЙЕС ГӘРНИСЕ (Р.: карниз печи; И.: cornice; T.: fırının saçağı) и.
1. Мейес сығарғанда төп өлөшө эшләнеп бөтөр алдынан кирбестәре сығара биреп һалынған урыны. □ Карниз печи. Мейес гәрнисенә бейәләйҙәр һалып киптереу. Мейес гәрнисенә шырпы һалыу.
2. миф. Ышаныуҙар буйынса, изге урын. □ Карниз печи (мифологизированноеместо).
■ Мейестең гәрнистәрен таҙа тоторға кәрәк. Аҙна кис әруахтар ҡайтып гәрнискә ултыралар. Башҡорт мифологияһынан. Мейес гәрнисенә әйбер һалып ҡуйырға ярамай, өй эйәһе ултыра, фәрештәләр ҡуна. Экспедиция материалдарынан.
МЕЙЕС ҠАЛАҒЫ и. диал. ҡар. мейес ябыуы. Мейес ҡалағын асып ҡуйыу. Мейес ҡалағына урын ҡалдырыу. Мейес ҡалағын тартып, утын тоҡандырып ебәрҙе.
МЕЙЕС ҠАПҠАСЫ и. диал. ҡар. мейес ябыуы. Мейес ҡапҡасын тартып ҡуйыу. Мейес ҡапҡасын асыу. Мейес ҡапҡасын ҡыҫыу.
МЕЙЕСЛЕК (Р.: печной; И.: meant for stove making; T.: ocak) с.
Мейескә тәғәйенле, мейес өсөн. □ Печной. Мейеслек кирбес. Мейеслек урын. Бер мейеслек утын.
МЕЙЕС МАҢЛАЙЫ (Р.: шесток; И.: hearth (in Russian stoves); T.: şömine tabanı) и.
Мейестең алғы өлөшө, алды. □ Шесток. ■ Мейес маңлайына өлкән соҡалта яһалған. Унда һәр ваҡыт самауыр ҡайнаталар. Ғ. Дәүләтшин.
МЕЙЕССЕ (Р.: печник; И.: stove setter / maker; T.: sobacı) и.
1. Мейес сығарыу оҫтаһы, мейес сығарыусы. □ Печник. Оҫта мейессе. Мейессе бабай. ■ Мейес урынына ултыра, мейессе ҡайтып китә. Яғалар — тартмай. Хужа кеше китә мейессегә. Көләмәстән.
2. Мейес яғып тороусы. □ Истопник. Мейессе булып эшләу.
МЕЙЕС СЫҒАРЫУ (мейес сығар-) (Р: сложить печь; И.: construct a stove; T.: firm yapmak) ҡ.
Өй йылытыу, бешеренеү өсөн кирбес йәки тимерҙән мейес яһау, төҙөү. □ Сложить печь. ■ Ете hymen, ете сығара Шәкур ағай мейесен. Етенсе тапҡыр сығарғаны донъя йөҙөндәге мыжыҡ, иң булдыҡһыҙ бисәләргә лә әйтер һуҙ ҡалдырмай — дөрләп, йырлап ултырған мейес булып сыға. Ш. Бикҡолов.
МЕЙЕС ТАМАҒЫ (Р: начало дымохода; И.: stovepipe detail; T.: duman bacasının başlanan yeri) и.
Мейес әсенең төтөн юлы менән ҡушылған урыны, төтөн юлының башланған ере. □ Начало дымохода. Мейес тамағында торонбаштар ятып ҡалған. Мейес тамағына көл тулған.
МЕЙЕСТӘН САҠЫРЫУ (Р: магиче ский способ вызывания духа 'ҡот'; И.: magic way of calling a spirit; T.: bir tür büyü) и. миф.
Ҡот ҡойоуҙың магик ысулы. □ Магический способ вызывания духа 'ҡот', доел. Вызывание через печь. ■ Ҡот төшмәһә, мейестән саҡырыу йолаһы уткәргәндәр. Башҡорт мифологияһынан.
МЕЙЕС УРЫНЫ (Р: основание для печи; И.: stove basis; T.: ocak tabanı) и.
Мейестең нигеҙе, мейес ултыртыу өсөн тәғәйен урын. □ Основание для печи. Мейес урынын нығытыу. Мейес урынын бил-дәләу. ■ Мейес урыны тапҡырындағы иҙәнде уйып алып, нигеҙен цементлағас йәки балсыҡ менән нығытҡас, мейес сығарыла башлана. Экспедиция материалдарынан.
МЕЙЕСӘ (Р.: мозжечок; И.: cerebellum; Т.: beyincik) и. анат.
Баш мейеһенең координация өсөн яуап биреүсе бер өлөшө. □ Мозжечок. Мейесә тапҡырына йылы ҡуйып тороу.
МЕЙЕС ЯБЫУЫ (Р: вьюшка; И.: damper; T: baca kapağı) и. диал.
Мейестең мөрйәһен яба торған ябыу; йүшкә. □ Вьюшка, печная заслонка. Мейес ябыуын ҡыҫыу. Мейес ябыуын тартыу.
250