Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том VI. 263 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
МЕҢӘР
Мең йылды үҙ эсенә алған осор; ун быуат арауығы. □ Тысячелетие. Мецйыллыҡ уртаһы. Мецйыллыҡ башы. ■ Өсөнсө мецйыллыҡ әле башланып ҡына тора, ә быйылғы йәйге янғында 40 миллион Рәсәй кешеһе зыян курҙе, ҡорбандар ҙа байтаҡ. Интернет селтәренән. Был [Африкалағы өсәр метрлыҡ] менгирҙар беҙҙец эраға ҡәҙәр алтынсы, бишенсе мецйыллыҡтарҙа ҡуйылған. М. Муллағолов.
МЕҢ ЙЫЛЛЫҠ (Р.: тысячелетний; И.: millennial; thousand-year; T: bin yıllık) с.
Мең йыл эсендә булған; ун быуат дауам иткән. □ Тысячелетний. Мең йыллыҡ дәуер. Мец йыллыҡ әҙәбиәт. ■ Улар [куренекле шәхестәр] халҡыбыҙға, илебеҙгә мец йыллыҡ тарих буләк иткән, азатлыҡ өсөн көрәшкән мәғрифәтселәр, яҙыусылар. Интернет селтәренән.
МЕҢЙӘШӘР (Р.: сказочный персонаж, колдун; И.: fairy-tale character; sorcerer, magician, wizard; T: bir masal kahramanı) и.
1. миф. Әкиәт персонажы. □ Сказочный персонаж, колдун, доел. Живущий 1000 лет. Мецйәшәр менән осрашыу эпизоды. Мецйэ-шәргә барыу.
2. диал. Бик оҙаҡ йылдар йәшәүсе. □ Старожил, долгожитель. Мецйәшәр ҡарт. Мецйәшәрҙәр менән осрашыу. Мецйәшәрҙәр кәцәше.
МЕҢ ЙӘШӘР (Р: тысячелетний; И.: existing for a long time; T: bin yaşar) c.
Бик оҙаҡ йылдар йәшәгән. □ Тысячелетний, крепкий, стойкий. Мец йәшәр ағас. Мецйәшәрҡарағайҙар, имәндәр. ■ Уралдың текә ҡаялары, башы куккә тейгән тауҙары, мец йәшәр урмандары аша уткәндә куцелдә ниндәйҙер әйтеп кенә аңлатып булмай торған ҙур тойғо уяна. К. Мәргән. «Урал батыр» кеуек эпосыбыҙ, башҡорт фәлсәфәһе халҡыбыҙҙы мец йәшәр халыҡтар рәтенә ҡуя. М. Хужин.
МЕҢЛЕ и. этн. ҡар. мең П. Мецле башҡорттарының башлығы Ҡәнзәфәр бей. Мецлеләр ырыуы. ■ Булатимер аттар һатып алырға Кугиҙелде ике яҡлап теҙел
гән мецле ауылдарына барып килде. Б. Рафиҡов. [Өҫтәмә көс] килеп ҡушылды. Береһе — Инйәр буйы ҡатайҙары, икенсе ҙур ғына әтрәт — Дим буйынан меңле башҡорттары. Н. Мусин.
МЕҢЛӘГӘН (Р: около тысячи; И.: about a thousand; T: bin civarında) сама һ.
Мең тирәһе, меңгә яҡын. □ Около тысячи; много. Меңләгән баш һыйыр малы. ■ Меңләгән кешенең яҡшы йәшәйеше өсөн яуап биргән турә тәу сиратта прагматик, алдан курә белеусән булырға тейеш. «Аҙна», 6 декабрь 2011. Баҙар шулай: кемдер алдай, ә меңләгән алдана, кемдер илай, кемдер көлә — бөтә нәмә болғана. «Ағиҙел», № 11,
2011.
МЕҢЛӘП (Р: около тысячи; И.: around thousand; T: bin civarında) сама һ.
Мең тирәһе, меңгә яҡын. □ Около тысячи, с тысячу. Меңләп кеше. Меңләп баш мал. ■ Был эштә 600 меңләп белгес ҡатнашҡан һәм 15 меңләп тәҡдимде комплекслы программаға индереу буйынса эш атҡарған. М. Хужин.
МЕҢЬЯПРАҠ (меңьяпрағы) (Р: тысячелистник; И.: achillea; T: civanperçemi) и. бот.
Өйкөм сәскәлеләр ғаиләһенә ҡараған тетмәкәй япраҡлы, аҡ сәскәле дарыу үләне; бысылғы. □ Тысячелистник (лат. Achillea). Аҫыл меңьяпраҡ. Ябай меңьяпраҡ. Меңьяпраҡ төнәтмәһе. ■ Меңьяпраҡ —куп йыллыҡ уҫемлек, Европа һәм Азияла киц таралған. Интернет селтәренән.
МЕҢӘР (Р: по тысяче; И.: thousand each; T: biner) бул. һ.
Һәр бере меңгә тиң. □ По тысяче, тысячами. Меңәр һум. Меңәр йылдар. ■ Был сәйер тойғо [ҡурҡыу] берсә юғалып, берсә яңынан барлыҡҡа килеп, кешелекте меңәр йылдар буйына оҙата килә. «Башҡортостан ҡыҙы», № 3, 2005. Глобализация меңәр йылдар буйы йәнтөйәге Уралын биләгән әҙ һанлы башҡорт халҡына нимә бирер? Л. Якшыбаева.
263
Мең йылды үҙ эсенә алған осор; ун быуат арауығы. □ Тысячелетие. Мецйыллыҡ уртаһы. Мецйыллыҡ башы. ■ Өсөнсө мецйыллыҡ әле башланып ҡына тора, ә быйылғы йәйге янғында 40 миллион Рәсәй кешеһе зыян курҙе, ҡорбандар ҙа байтаҡ. Интернет селтәренән. Был [Африкалағы өсәр метрлыҡ] менгирҙар беҙҙец эраға ҡәҙәр алтынсы, бишенсе мецйыллыҡтарҙа ҡуйылған. М. Муллағолов.
МЕҢ ЙЫЛЛЫҠ (Р.: тысячелетний; И.: millennial; thousand-year; T: bin yıllık) с.
Мең йыл эсендә булған; ун быуат дауам иткән. □ Тысячелетний. Мең йыллыҡ дәуер. Мец йыллыҡ әҙәбиәт. ■ Улар [куренекле шәхестәр] халҡыбыҙға, илебеҙгә мец йыллыҡ тарих буләк иткән, азатлыҡ өсөн көрәшкән мәғрифәтселәр, яҙыусылар. Интернет селтәренән.
МЕҢЙӘШӘР (Р.: сказочный персонаж, колдун; И.: fairy-tale character; sorcerer, magician, wizard; T: bir masal kahramanı) и.
1. миф. Әкиәт персонажы. □ Сказочный персонаж, колдун, доел. Живущий 1000 лет. Мецйәшәр менән осрашыу эпизоды. Мецйэ-шәргә барыу.
2. диал. Бик оҙаҡ йылдар йәшәүсе. □ Старожил, долгожитель. Мецйәшәр ҡарт. Мецйәшәрҙәр менән осрашыу. Мецйәшәрҙәр кәцәше.
МЕҢ ЙӘШӘР (Р: тысячелетний; И.: existing for a long time; T: bin yaşar) c.
Бик оҙаҡ йылдар йәшәгән. □ Тысячелетний, крепкий, стойкий. Мец йәшәр ағас. Мецйәшәрҡарағайҙар, имәндәр. ■ Уралдың текә ҡаялары, башы куккә тейгән тауҙары, мец йәшәр урмандары аша уткәндә куцелдә ниндәйҙер әйтеп кенә аңлатып булмай торған ҙур тойғо уяна. К. Мәргән. «Урал батыр» кеуек эпосыбыҙ, башҡорт фәлсәфәһе халҡыбыҙҙы мец йәшәр халыҡтар рәтенә ҡуя. М. Хужин.
МЕҢЛЕ и. этн. ҡар. мең П. Мецле башҡорттарының башлығы Ҡәнзәфәр бей. Мецлеләр ырыуы. ■ Булатимер аттар һатып алырға Кугиҙелде ике яҡлап теҙел
гән мецле ауылдарына барып килде. Б. Рафиҡов. [Өҫтәмә көс] килеп ҡушылды. Береһе — Инйәр буйы ҡатайҙары, икенсе ҙур ғына әтрәт — Дим буйынан меңле башҡорттары. Н. Мусин.
МЕҢЛӘГӘН (Р: около тысячи; И.: about a thousand; T: bin civarında) сама һ.
Мең тирәһе, меңгә яҡын. □ Около тысячи; много. Меңләгән баш һыйыр малы. ■ Меңләгән кешенең яҡшы йәшәйеше өсөн яуап биргән турә тәу сиратта прагматик, алдан курә белеусән булырға тейеш. «Аҙна», 6 декабрь 2011. Баҙар шулай: кемдер алдай, ә меңләгән алдана, кемдер илай, кемдер көлә — бөтә нәмә болғана. «Ағиҙел», № 11,
2011.
МЕҢЛӘП (Р: около тысячи; И.: around thousand; T: bin civarında) сама һ.
Мең тирәһе, меңгә яҡын. □ Около тысячи, с тысячу. Меңләп кеше. Меңләп баш мал. ■ Был эштә 600 меңләп белгес ҡатнашҡан һәм 15 меңләп тәҡдимде комплекслы программаға индереу буйынса эш атҡарған. М. Хужин.
МЕҢЬЯПРАҠ (меңьяпрағы) (Р: тысячелистник; И.: achillea; T: civanperçemi) и. бот.
Өйкөм сәскәлеләр ғаиләһенә ҡараған тетмәкәй япраҡлы, аҡ сәскәле дарыу үләне; бысылғы. □ Тысячелистник (лат. Achillea). Аҫыл меңьяпраҡ. Ябай меңьяпраҡ. Меңьяпраҡ төнәтмәһе. ■ Меңьяпраҡ —куп йыллыҡ уҫемлек, Европа һәм Азияла киц таралған. Интернет селтәренән.
МЕҢӘР (Р: по тысяче; И.: thousand each; T: biner) бул. һ.
Һәр бере меңгә тиң. □ По тысяче, тысячами. Меңәр һум. Меңәр йылдар. ■ Был сәйер тойғо [ҡурҡыу] берсә юғалып, берсә яңынан барлыҡҡа килеп, кешелекте меңәр йылдар буйына оҙата килә. «Башҡортостан ҡыҙы», № 3, 2005. Глобализация меңәр йылдар буйы йәнтөйәге Уралын биләгән әҙ һанлы башҡорт халҡына нимә бирер? Л. Якшыбаева.
263