Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том VI. 292 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
МИЛӘҮШӘ
Ҡыҫҡа һабаҡлы, ялтыр яҫы япраҡлы, көрән, һирәкләп аҡ, алһыу һәм башҡа төрлө төҫтәге сәскәле үҫемлек. □ Фиалка (лат. Viola). Ала миләушә. Алтай миләушәһе. Ми-ләушә еҫе. ■ Баҡсалағы миләушәгә һин нисек уреләһең? Әллә у ҙең, әллә һуҙең һөйкөмлө куренәһең. Халыҡ йырынан.
МИЛӘҮШӘ II [фарс. (Р.: фиолетовый; И.: violet; Т.: violet) с.
Йәйғорҙоң етенсе буйын тәшкил иткән, ҡыҙыл менән күк ҡушылмаһынан торған (төҫ)', шәмәхә. □ Фиолетовый (цвет). Миләушәгә буяу. Миләушә сәскә. Миләушә төҫөндәге яулыҡ.
МИЛӘҮШӘЛӘР (Р: фиалковые; И.: Vio-laceae; T.: menekşegiller) и. бот.
Төрлө миләүшәләрҙе үҙ эсенә алған үҫемлектәр ғаиләһенең дөйөм атамаһы; миләүшә һымаҡтар. □ Фиалковые (лат. Vıolaceae). Миләушәләр ғаиләһенә ҡарау. Миләушәләр төрлө төҫтә, ҡыҫҡа һабаҡлылар.
МИЛӘҮШӘ ҺЫМАҠТАР и. бөт. ҡар. миләүшәләр. ■ Миләушә һымаҡтар медицинала киң ҡулланыла. Интернет селтәренән.
МИЛӘШ (Р: рябина; И.: rowan; sorbus; T: üvez) и.
1. бот. Гөлйемеш сәскәлеләр ғаиләһенә ҡараған, абаға япраҡлы һарғылт ҡыҙыл төҫтәге әскелтем емешле ағас; мышар. □ Рябина (лат. Sorbus). Ябай миләш. Себер миләше. ■ Ҡайын, саған, миләштәргә ҡарап, тындарымды алмай торамсы. «Ағиҙел», № 11, 2011.
2. Шул ағастың емеше. □ Рябина (плод). / Рябиновый. Миләш йыйыу. Миләш һуты. ■ Миләш һутын ашҡаҙан һәм бөйән эсәге яман шеше булғанда ҡулланмайҙар. «Киске Өфө», № 31,2012.
3. этн. Үҫәргән ырыуының ағасы. □ Рябина (родовое дерево усерганцев). Үҫәргән-дәрҙең ағасы — миләш, ҡошо — торна, ораны — тоҡсаба.
4. миф. Ҡара көстәрҙән һаҡлау һәм уларҙы ҡыуыу үҙенсәлегенә эйә булған үҫемлек. □ Рябина (в башкирской мифологии имеет обережную и отгонную силу). ■ һаҡлау сараһы булып, бишеккә тағылған артыш,
миләш ботағы, төрлө төҫтәге суҡтар ҙа хеҙмәт иткән. Ҡуҙ теймәҫкә баланың тупыйына миләш ағасы тағып ҡуялар. Башҡорт мифологияһынан.
МИЛӘШ БИШЕК (бишеге) (Р: колыбель из рябины; И.: cradle made from rowan; T.: üvez beşik) и. диал.
Миләш ағасынан эшләнгән бишек. □ Колыбель из рябины (выполняет обережную функцию). ■ Әуәле куҙ теймәһен, ен-шайтан килмәһен тип, миләш бишек эшләйҙәр ине. Экспедиция материалдарынан.
МИЛӘШЛЕК (миләшлеге) (Р: рябинник; И.: thicket of rowan; T: üvezlik) и.
Миләш күп үҫкән урын. □ Рябинник. Яҡындағы миләшлек. Миләшлеккә барыу. Миләшлек аша юл.
МИЛӘШЛӘНЕҮ (миләшлән-) (Р: завязываться (о плодах рябины)', И.: set (of rowan berrys); T.: üvez filizlenmek) ҡ.
Сәскәһе ҡойолоп, миләшкә тумалыу.
□ Завязываться (о плодах рябины). Миләш-ләнеу осоро.
МИЛӘШ СЫПСЫҒЫ (Р: дрозд рябинник; И.: fieldfare; T: tarla ardıç kuşu) и. зоол.
Барҡылдаҡтар ғаиләһенә ҡараған, сыйырсыҡтан ҙурыраҡ, кәүҙәһенең аҫ яғы ҡара буй таптар менән сыбарланған һарғылт ерән, ҡорһағы аҡ төҫтәге ҡош. □ Дрозд-рябинник (лат. Turdus pilaris). ■ Миләш сыпсығы башлыса мышар һәм балан менән туҡлана, бөжәктәр ҙә аулай. Э. Ишбирҙин.
МИМЕЙ (Р: грудь; И.: tits; bosom; T.: meme) и. бал.
Ҡатын-ҡыҙҙың күкрәгендәге түңәрәкләнеп ҡабарып торған һөт биҙҙәре; имсәк.
□ Грудь. Мимей имеу. Мимей һорау. Мимей биреп йоҡлатыу.
МИМЕС и. һөйл. ҡар. немец. ■ [Әхмәт:] «Немец» тип әйтә беләм мин, әйтәһем генә килмәй, мимес тиһәм, рәхәтерәк кеуек, — тип һуҙ уңайында ғына яуап ҡайтарҙы. Р. Ханнанов. Был мимес шулай бер кем дә еңә алмаҫлыҡ көслөмө ни? И. Ғиззәтуллин.
МИМИК (Р: мимический; И.: mimis; Т.: mimik) с.
292
Ҡыҫҡа һабаҡлы, ялтыр яҫы япраҡлы, көрән, һирәкләп аҡ, алһыу һәм башҡа төрлө төҫтәге сәскәле үҫемлек. □ Фиалка (лат. Viola). Ала миләушә. Алтай миләушәһе. Ми-ләушә еҫе. ■ Баҡсалағы миләушәгә һин нисек уреләһең? Әллә у ҙең, әллә һуҙең һөйкөмлө куренәһең. Халыҡ йырынан.
МИЛӘҮШӘ II [фарс. (Р.: фиолетовый; И.: violet; Т.: violet) с.
Йәйғорҙоң етенсе буйын тәшкил иткән, ҡыҙыл менән күк ҡушылмаһынан торған (төҫ)', шәмәхә. □ Фиолетовый (цвет). Миләушәгә буяу. Миләушә сәскә. Миләушә төҫөндәге яулыҡ.
МИЛӘҮШӘЛӘР (Р: фиалковые; И.: Vio-laceae; T.: menekşegiller) и. бот.
Төрлө миләүшәләрҙе үҙ эсенә алған үҫемлектәр ғаиләһенең дөйөм атамаһы; миләүшә һымаҡтар. □ Фиалковые (лат. Vıolaceae). Миләушәләр ғаиләһенә ҡарау. Миләушәләр төрлө төҫтә, ҡыҫҡа һабаҡлылар.
МИЛӘҮШӘ ҺЫМАҠТАР и. бөт. ҡар. миләүшәләр. ■ Миләушә һымаҡтар медицинала киң ҡулланыла. Интернет селтәренән.
МИЛӘШ (Р: рябина; И.: rowan; sorbus; T: üvez) и.
1. бот. Гөлйемеш сәскәлеләр ғаиләһенә ҡараған, абаға япраҡлы һарғылт ҡыҙыл төҫтәге әскелтем емешле ағас; мышар. □ Рябина (лат. Sorbus). Ябай миләш. Себер миләше. ■ Ҡайын, саған, миләштәргә ҡарап, тындарымды алмай торамсы. «Ағиҙел», № 11, 2011.
2. Шул ағастың емеше. □ Рябина (плод). / Рябиновый. Миләш йыйыу. Миләш һуты. ■ Миләш һутын ашҡаҙан һәм бөйән эсәге яман шеше булғанда ҡулланмайҙар. «Киске Өфө», № 31,2012.
3. этн. Үҫәргән ырыуының ағасы. □ Рябина (родовое дерево усерганцев). Үҫәргән-дәрҙең ағасы — миләш, ҡошо — торна, ораны — тоҡсаба.
4. миф. Ҡара көстәрҙән һаҡлау һәм уларҙы ҡыуыу үҙенсәлегенә эйә булған үҫемлек. □ Рябина (в башкирской мифологии имеет обережную и отгонную силу). ■ һаҡлау сараһы булып, бишеккә тағылған артыш,
миләш ботағы, төрлө төҫтәге суҡтар ҙа хеҙмәт иткән. Ҡуҙ теймәҫкә баланың тупыйына миләш ағасы тағып ҡуялар. Башҡорт мифологияһынан.
МИЛӘШ БИШЕК (бишеге) (Р: колыбель из рябины; И.: cradle made from rowan; T.: üvez beşik) и. диал.
Миләш ағасынан эшләнгән бишек. □ Колыбель из рябины (выполняет обережную функцию). ■ Әуәле куҙ теймәһен, ен-шайтан килмәһен тип, миләш бишек эшләйҙәр ине. Экспедиция материалдарынан.
МИЛӘШЛЕК (миләшлеге) (Р: рябинник; И.: thicket of rowan; T: üvezlik) и.
Миләш күп үҫкән урын. □ Рябинник. Яҡындағы миләшлек. Миләшлеккә барыу. Миләшлек аша юл.
МИЛӘШЛӘНЕҮ (миләшлән-) (Р: завязываться (о плодах рябины)', И.: set (of rowan berrys); T.: üvez filizlenmek) ҡ.
Сәскәһе ҡойолоп, миләшкә тумалыу.
□ Завязываться (о плодах рябины). Миләш-ләнеу осоро.
МИЛӘШ СЫПСЫҒЫ (Р: дрозд рябинник; И.: fieldfare; T: tarla ardıç kuşu) и. зоол.
Барҡылдаҡтар ғаиләһенә ҡараған, сыйырсыҡтан ҙурыраҡ, кәүҙәһенең аҫ яғы ҡара буй таптар менән сыбарланған һарғылт ерән, ҡорһағы аҡ төҫтәге ҡош. □ Дрозд-рябинник (лат. Turdus pilaris). ■ Миләш сыпсығы башлыса мышар һәм балан менән туҡлана, бөжәктәр ҙә аулай. Э. Ишбирҙин.
МИМЕЙ (Р: грудь; И.: tits; bosom; T.: meme) и. бал.
Ҡатын-ҡыҙҙың күкрәгендәге түңәрәкләнеп ҡабарып торған һөт биҙҙәре; имсәк.
□ Грудь. Мимей имеу. Мимей һорау. Мимей биреп йоҡлатыу.
МИМЕС и. һөйл. ҡар. немец. ■ [Әхмәт:] «Немец» тип әйтә беләм мин, әйтәһем генә килмәй, мимес тиһәм, рәхәтерәк кеуек, — тип һуҙ уңайында ғына яуап ҡайтарҙы. Р. Ханнанов. Был мимес шулай бер кем дә еңә алмаҫлыҡ көслөмө ни? И. Ғиззәтуллин.
МИМИК (Р: мимический; И.: mimis; Т.: mimik) с.
292