Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том VI. 324 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
моҡом
2. Бесәнде, һаламды ваҡлау; кәбәкләү.
□ Измельчить сено, солому. Бесәнде моҡлап бирсу. Мукте моҡламай, еуешерәк килеш һыҙлыҡларға кәрәк.
МОҠОМ (Р.: баурсак; И.: Bashkir national baking, titbits cooked in oil; T: baursak) и. кул. диал.
1. Йомортҡаға баҫып, йоморсаҡлап майҙа бешерелгән сәй ризығы; бауырһаҡ. □ Баурсак (сваренные в масле кусочки теста, замешенного на яйцах). Моҡом бешереу. Сәйҙе моҡом менән эсеу. Кустәнәскә моҡом ебәреу. Моҡом менән һыйлау.
2. йыйн. Өй шарттарында ҡамырҙан әҙерләп бешерелгән төрлө тәмле ризыҡ.
□ Выпечка. Моҡом өсөн ҡамыр әҙерләу. Моҡом менән тулы өҫтәл.
МОҠРАУ (моҡра-) (Р.: испытывать сильную потребность; И.: feel necessity; feel a strong need; T: gereksinmek) ҡ.
Нимәлер юҡлыҡтан мохтажлыҡ кисереү; йонсоу. □ Испытывать сильную потребность, сильно нуждаться в чём-л. Һыуға моҡрау. Организмдың төрлө витаминдарға, минераль элементтарға моҡрауы. Йылы ҡояшлы көндәргә моҡрау.
МОҠСАЙ (Р: мешочек; И.: bag; packet; knapsack; T.: küçük çuval) и. диал.
1. Тоҡсай. □ Мешочек. Моҡсайға һалыу. Бер моҡсай шәкәр. ■ Иртәнсәк уның [Әхмәттең] юл моҡсайында бер нисә баш кипкән ҡорот, майға баҫылған сөсө кәкур-кә, ҡаҡланған ҡаҙҙың бер бото ята ине. «Ағиҙел», № 11, 2010. Гөлбаныуҙың да моҡсайы шәйлә ҡорө йөрөмәй: эремсек, талҡан, кипкән ҡорот, муйыл, сейә, еләк өҙөлмәй. Т. Ғарипова.
2. Йәҙрә һауыты. □ Мешочек для ядра. Моҡсайҙағы йәҙрә. Моҡсайға йәҙрә тултырыу. Йәҙрәле моҡсай.
МОҠТАДИР [ғәр. j-^l (Р: вольный, сильный; И.: powerful; T.: muktedir) с. иҫк. кит.
1. Ихтыяр көсө ҙур; көслө. □ Вольный, сильный. Моҡтадир кеше. Моҡтадир ир. Моҡтадир булыу.
2. Булдыҡлы, һәләтле. □ Способный, предприимчивый, талантливый. Фәнгә моҡтадир кеше. Иҫәп-хисапҡа моҡтадир әҙәм.
3. Яҡшы сифаттары күп булған; бай.
□ Прилежный. Моҡтадир бала. Хыялдарға моҡтадир ҡыҙ.
МОҠТӘБӘС [ғәр. (Р: заимствованный, заимствующий; И.: information; T: muktebes) с. иҫк.
Ниндәйҙер бер сығанаҡтан файҙаланып яҙылған, күсереп алынған. □ Заимствованный, заимствующий. ■ Нәбуәттән моҡтә-бәс әйлем — бер нур, бар сырағын һауаһы һүндермәһә. М. Аҡмулла.
МОҠӘДДӘР [ғәр. j-^l (Р: удел; И.: lot, destiny; T.: mukadder) и.
Тәҡдир ителгән, алдан билдәле булған нәмә. □ Удел, рок, предопределение. ■ [Бабсаҡ:] Хоҙай ҡушһа, мин сәфәр йөрөрмөн, ти, моҡаддәрҙә ҡушҡанды курермен, ти. «Бабсаҡ менән Күсәк».
МОҠӘЙЙӘД [ғәр. (Р: связанный; И.: connected; T: mukayyet) с. иҫк.
1. Нимәгәлер бәйләнеше булған, бәйле.
□ Связанный. Моҡәййәд ваҡиға. Моҡәййәд хәл.
2. Яҙып ҡуйылған, теркәлгән. □ Записанный, зарегистрированный. Тарих битенә моҡәййәд ваҡиға.
3. Билдәле бер сиге булған; сикләнгән.
□ Ограниченный. Моҡәййәд мөмкинлек.
МОЛ Iрус. < лат. moles] (Р: мол; И.: pier, breakwaterjetty; T: dalgakıran) и.
Караптарҙы порттарҙа тулҡындан ышыҡлау өсөн хеҙмәт иткән оҙон бейек ҡоролма.
□ Мол. ■ Молға буш арба менән барып булмай, оҙаҡ йөрөгән өсөн дә — яза. Б. Рафиҡов.
МОЛДАВАН (Р: молдаванин; И.: Moldavian; T: Moldavyah) и. этн.
Молдованың төп халҡын тәшкил иткән милләт һәм шул милләттең бер кешеһе (роман телдәренең береһендә һөйләшә). □ Молдаванин. / Молдаванский. Молдаван халҡы. Молдаван ҡатыны. Молдаван теле. Н Молдавандар уны [Белгород ҡалаһын] Четате-Альба, төрөктәр Аҡкирмән тип йөрөтәләр. А. Камалов.
324
2. Бесәнде, һаламды ваҡлау; кәбәкләү.
□ Измельчить сено, солому. Бесәнде моҡлап бирсу. Мукте моҡламай, еуешерәк килеш һыҙлыҡларға кәрәк.
МОҠОМ (Р.: баурсак; И.: Bashkir national baking, titbits cooked in oil; T: baursak) и. кул. диал.
1. Йомортҡаға баҫып, йоморсаҡлап майҙа бешерелгән сәй ризығы; бауырһаҡ. □ Баурсак (сваренные в масле кусочки теста, замешенного на яйцах). Моҡом бешереу. Сәйҙе моҡом менән эсеу. Кустәнәскә моҡом ебәреу. Моҡом менән һыйлау.
2. йыйн. Өй шарттарында ҡамырҙан әҙерләп бешерелгән төрлө тәмле ризыҡ.
□ Выпечка. Моҡом өсөн ҡамыр әҙерләу. Моҡом менән тулы өҫтәл.
МОҠРАУ (моҡра-) (Р.: испытывать сильную потребность; И.: feel necessity; feel a strong need; T: gereksinmek) ҡ.
Нимәлер юҡлыҡтан мохтажлыҡ кисереү; йонсоу. □ Испытывать сильную потребность, сильно нуждаться в чём-л. Һыуға моҡрау. Организмдың төрлө витаминдарға, минераль элементтарға моҡрауы. Йылы ҡояшлы көндәргә моҡрау.
МОҠСАЙ (Р: мешочек; И.: bag; packet; knapsack; T.: küçük çuval) и. диал.
1. Тоҡсай. □ Мешочек. Моҡсайға һалыу. Бер моҡсай шәкәр. ■ Иртәнсәк уның [Әхмәттең] юл моҡсайында бер нисә баш кипкән ҡорот, майға баҫылған сөсө кәкур-кә, ҡаҡланған ҡаҙҙың бер бото ята ине. «Ағиҙел», № 11, 2010. Гөлбаныуҙың да моҡсайы шәйлә ҡорө йөрөмәй: эремсек, талҡан, кипкән ҡорот, муйыл, сейә, еләк өҙөлмәй. Т. Ғарипова.
2. Йәҙрә һауыты. □ Мешочек для ядра. Моҡсайҙағы йәҙрә. Моҡсайға йәҙрә тултырыу. Йәҙрәле моҡсай.
МОҠТАДИР [ғәр. j-^l (Р: вольный, сильный; И.: powerful; T.: muktedir) с. иҫк. кит.
1. Ихтыяр көсө ҙур; көслө. □ Вольный, сильный. Моҡтадир кеше. Моҡтадир ир. Моҡтадир булыу.
2. Булдыҡлы, һәләтле. □ Способный, предприимчивый, талантливый. Фәнгә моҡтадир кеше. Иҫәп-хисапҡа моҡтадир әҙәм.
3. Яҡшы сифаттары күп булған; бай.
□ Прилежный. Моҡтадир бала. Хыялдарға моҡтадир ҡыҙ.
МОҠТӘБӘС [ғәр. (Р: заимствованный, заимствующий; И.: information; T: muktebes) с. иҫк.
Ниндәйҙер бер сығанаҡтан файҙаланып яҙылған, күсереп алынған. □ Заимствованный, заимствующий. ■ Нәбуәттән моҡтә-бәс әйлем — бер нур, бар сырағын һауаһы һүндермәһә. М. Аҡмулла.
МОҠӘДДӘР [ғәр. j-^l (Р: удел; И.: lot, destiny; T.: mukadder) и.
Тәҡдир ителгән, алдан билдәле булған нәмә. □ Удел, рок, предопределение. ■ [Бабсаҡ:] Хоҙай ҡушһа, мин сәфәр йөрөрмөн, ти, моҡаддәрҙә ҡушҡанды курермен, ти. «Бабсаҡ менән Күсәк».
МОҠӘЙЙӘД [ғәр. (Р: связанный; И.: connected; T: mukayyet) с. иҫк.
1. Нимәгәлер бәйләнеше булған, бәйле.
□ Связанный. Моҡәййәд ваҡиға. Моҡәййәд хәл.
2. Яҙып ҡуйылған, теркәлгән. □ Записанный, зарегистрированный. Тарих битенә моҡәййәд ваҡиға.
3. Билдәле бер сиге булған; сикләнгән.
□ Ограниченный. Моҡәййәд мөмкинлек.
МОЛ Iрус. < лат. moles] (Р: мол; И.: pier, breakwaterjetty; T: dalgakıran) и.
Караптарҙы порттарҙа тулҡындан ышыҡлау өсөн хеҙмәт иткән оҙон бейек ҡоролма.
□ Мол. ■ Молға буш арба менән барып булмай, оҙаҡ йөрөгән өсөн дә — яза. Б. Рафиҡов.
МОЛДАВАН (Р: молдаванин; И.: Moldavian; T: Moldavyah) и. этн.
Молдованың төп халҡын тәшкил иткән милләт һәм шул милләттең бер кешеһе (роман телдәренең береһендә һөйләшә). □ Молдаванин. / Молдаванский. Молдаван халҡы. Молдаван ҡатыны. Молдаван теле. Н Молдавандар уны [Белгород ҡалаһын] Четате-Альба, төрөктәр Аҡкирмән тип йөрөтәләр. А. Камалов.
324