Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том VI. 329 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
МОНАШ
яҡындағы Валломброза исемле монастырҙа ала. Интернет селтәренән.
2. Ошо община ҡарамағындағы сиркәү, тораҡ йорттар һәм территория. □ Монастырь (земля, где расположена его территория и церковь). ■ Элекке монастырҙың таш йорттары яр буйындағы ҡаяларға оҡшап ҡуялар. Ә. Бикчәнтәев.
МОНАТҠЫУ (монатҡы-) (Р.: победить; И.: conquer, gain win a victory (over); T.: yenmek) ҡ. диал.
Өҫтөнлөк алыу, өҫтөн сығыу; еңеү. □ Победить, одолеть, осилить. Бәхәстә монатҡыу. Көрәштә монатҡыу. Эшең менән монатҡыу.
МОНАУ I (мона-) (Р.: выстругать; И.: plane; carve (out); T.: rendelemek) ҡ.
Нимәнелер ҡырҡҡыслап ташлау йә сәрпәкләп сапҡылау; юныу. □ Выстругать, расщеплять на лучины; тесать, обтёсывать. ■ Хәҙер киҙәк Ҡараста. Ул, әҙ генә уйлап торғандан һуң, һаҙағының башағын бәке менән монап һындырып ала, сөнки башаҡ һаҙаҡҡа [тимер] һауыттың дүңгәләге аша эскә үтеп инергә ҡамасаулай. «Ҡарас менән Аҡша».
МОНАУ II күрһ. а. диал. ҡар. бынау. Мо-нау кеше. Монау ағас. Монауында ултырып тор.
МОНАФИҠ (Р: двуликий, двуличный; И.: two-faced, double-faced; T.: ikiyüzlü) c.
Ике йөҙлө, уҫал, эскерле. □ Двуликий, двуличный. Монафик әҙәм. Монафик кеше. ■ Революцион көрәш символы булған ҡыҙыл төҫ мөнафиҡ заттар өсөн «ҡыҙыл таҫтамал» йә «ҡыҙыл билбау»ға бәрәбәр бер бөркәнсек кенә. «Башҡортостан уҡытыусыһы», № 3,2010.
МОНАФИҠЛЫҠ (монафиҡлығы) (Р: двуличность; И.: double-facedness, duplicity; T.: ikiyüzlülük) и.
Ике йөҙлөлөк, уҫаллыҡ, эскерлелек. □ Двуличность, лицемерие. ■ [Г. Юнысова] шағирә мещанлыҡтан, күңел ярлылығынан, формаллектән, монафиҡлыҡтан, ҡуштанлыҡтан, талаш-тартыштарҙан, яуызлыҡтан әсе көлгән йә еңелсә шелтәләгән әллә күпме тәмҫил, мәҫәл һәм уларға тартым хик
мәтле әҫәрҙәрен ижад итә. «Ағиҙел», № 8,
2009.
МОНАХ [рус. < лат. monachos] (Р: монах; И.: monk; T.: keşiş) и.
1. Монастырҙа йәшәгән, уның талабы, уставы буйынса донъя рәхәтенән баш тартҡан дини община ағзаһы. □ Монах (мужчина, который отказался от всех жизненных благ, удовольствий и живёт по правилам религиозной общины в монастыре). / Монашеский. Монах булыу. ■ Тибет монахтарынан килгән бер йола бар: иртән торғас та ялан аяҡ һыуҙа йөрөргә кәрәк. Башҡортостан календарынан. Сит илдә булғанда бер монахтың кәмәһенә ултырып, йылға аша йөҙөп сығырға тура килә уға [Роберт Юлдашевҡа]. Монахтың кәмәһенең бер яртыһында — «Уҡырға, ғибәҙәт ҡылырға», икенсе яртыһында «Эшләргә» тигән яҙыу күргәс, ҡурайсы был яҙыуҙарҙың нимә аң-латыуы тураһында һорай. «Киске Өфө», 14 июль 2012.
2. һөйл. Донъя рәхәтенән ваз кискән ир кешегә ҡарата. □ Монах (мужчина, который отказался от всех жизненных благ и удовольствий). Монахҡа әйләнеү.
МОНАХИНЯ [рус.] и. дини. ҡар. монашка.
МОНАХЛЫҠ (монахлығы) (Р: монашество; И.: monkhood; monasticism; T.: keşişlik) и. дини.
1. Монах булыу хәле; монах тормошо. □ Монашество. Монахлыҡ ҡабул итеү. Монахлыҡ ҡанундарына буйһоноу.
2. һөйл. Донъяның рәхәтенән ваз кисеп йәшәгән хәл. □ Монашество.
МОНАХСЫЛЫҠ (монахсылығы) и. ҡар. монахлыҡ. ■ Исламда монахсылыҡ институты юҡ. «Ағиҙел», № 9, 2008.
МОНАШ (Р: родовое подразделение башкир; И.: Bashkir tribe subdivision; T.: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Бөрйән ҡәбиләһенә ҡараған бер башҡорт аймағы. □ Название родового подразделения башкир племени бурзян. Монаштар заты. Монаштар нәҫеле. Монаш түбәһе. ■ Бөрйәндәрҙең монаш, ямаш, янһары, байулы-бөрйән, нуғай-бөрйән тигән арала
329
яҡындағы Валломброза исемле монастырҙа ала. Интернет селтәренән.
2. Ошо община ҡарамағындағы сиркәү, тораҡ йорттар һәм территория. □ Монастырь (земля, где расположена его территория и церковь). ■ Элекке монастырҙың таш йорттары яр буйындағы ҡаяларға оҡшап ҡуялар. Ә. Бикчәнтәев.
МОНАТҠЫУ (монатҡы-) (Р.: победить; И.: conquer, gain win a victory (over); T.: yenmek) ҡ. диал.
Өҫтөнлөк алыу, өҫтөн сығыу; еңеү. □ Победить, одолеть, осилить. Бәхәстә монатҡыу. Көрәштә монатҡыу. Эшең менән монатҡыу.
МОНАУ I (мона-) (Р.: выстругать; И.: plane; carve (out); T.: rendelemek) ҡ.
Нимәнелер ҡырҡҡыслап ташлау йә сәрпәкләп сапҡылау; юныу. □ Выстругать, расщеплять на лучины; тесать, обтёсывать. ■ Хәҙер киҙәк Ҡараста. Ул, әҙ генә уйлап торғандан һуң, һаҙағының башағын бәке менән монап һындырып ала, сөнки башаҡ һаҙаҡҡа [тимер] һауыттың дүңгәләге аша эскә үтеп инергә ҡамасаулай. «Ҡарас менән Аҡша».
МОНАУ II күрһ. а. диал. ҡар. бынау. Мо-нау кеше. Монау ағас. Монауында ултырып тор.
МОНАФИҠ (Р: двуликий, двуличный; И.: two-faced, double-faced; T.: ikiyüzlü) c.
Ике йөҙлө, уҫал, эскерле. □ Двуликий, двуличный. Монафик әҙәм. Монафик кеше. ■ Революцион көрәш символы булған ҡыҙыл төҫ мөнафиҡ заттар өсөн «ҡыҙыл таҫтамал» йә «ҡыҙыл билбау»ға бәрәбәр бер бөркәнсек кенә. «Башҡортостан уҡытыусыһы», № 3,2010.
МОНАФИҠЛЫҠ (монафиҡлығы) (Р: двуличность; И.: double-facedness, duplicity; T.: ikiyüzlülük) и.
Ике йөҙлөлөк, уҫаллыҡ, эскерлелек. □ Двуличность, лицемерие. ■ [Г. Юнысова] шағирә мещанлыҡтан, күңел ярлылығынан, формаллектән, монафиҡлыҡтан, ҡуштанлыҡтан, талаш-тартыштарҙан, яуызлыҡтан әсе көлгән йә еңелсә шелтәләгән әллә күпме тәмҫил, мәҫәл һәм уларға тартым хик
мәтле әҫәрҙәрен ижад итә. «Ағиҙел», № 8,
2009.
МОНАХ [рус. < лат. monachos] (Р: монах; И.: monk; T.: keşiş) и.
1. Монастырҙа йәшәгән, уның талабы, уставы буйынса донъя рәхәтенән баш тартҡан дини община ағзаһы. □ Монах (мужчина, который отказался от всех жизненных благ, удовольствий и живёт по правилам религиозной общины в монастыре). / Монашеский. Монах булыу. ■ Тибет монахтарынан килгән бер йола бар: иртән торғас та ялан аяҡ һыуҙа йөрөргә кәрәк. Башҡортостан календарынан. Сит илдә булғанда бер монахтың кәмәһенә ултырып, йылға аша йөҙөп сығырға тура килә уға [Роберт Юлдашевҡа]. Монахтың кәмәһенең бер яртыһында — «Уҡырға, ғибәҙәт ҡылырға», икенсе яртыһында «Эшләргә» тигән яҙыу күргәс, ҡурайсы был яҙыуҙарҙың нимә аң-латыуы тураһында һорай. «Киске Өфө», 14 июль 2012.
2. һөйл. Донъя рәхәтенән ваз кискән ир кешегә ҡарата. □ Монах (мужчина, который отказался от всех жизненных благ и удовольствий). Монахҡа әйләнеү.
МОНАХИНЯ [рус.] и. дини. ҡар. монашка.
МОНАХЛЫҠ (монахлығы) (Р: монашество; И.: monkhood; monasticism; T.: keşişlik) и. дини.
1. Монах булыу хәле; монах тормошо. □ Монашество. Монахлыҡ ҡабул итеү. Монахлыҡ ҡанундарына буйһоноу.
2. һөйл. Донъяның рәхәтенән ваз кисеп йәшәгән хәл. □ Монашество.
МОНАХСЫЛЫҠ (монахсылығы) и. ҡар. монахлыҡ. ■ Исламда монахсылыҡ институты юҡ. «Ағиҙел», № 9, 2008.
МОНАШ (Р: родовое подразделение башкир; И.: Bashkir tribe subdivision; T.: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Бөрйән ҡәбиләһенә ҡараған бер башҡорт аймағы. □ Название родового подразделения башкир племени бурзян. Монаштар заты. Монаштар нәҫеле. Монаш түбәһе. ■ Бөрйәндәрҙең монаш, ямаш, янһары, байулы-бөрйән, нуғай-бөрйән тигән арала
329