Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том VI. 350 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
МОСАХАБӘ
мәсет йә иһә мосафирханалар һалһа, һыуһыҙ ерҙәргә һыу ағыҙһа, уҙе иҫән ваҡытта малынан саҙаҡа сығарһа — был ғәмәлдәренең сауабы уҙе улгәс тә барып торор. Башҡортостан календарынан.
МОСАХАБӘ [ғәр. ] (Р.: тёплая, хорошая беседа; И.: good conversation, talk; T: musahabe) и. иҫк.
Йылы, матур әңгәмә. □ Тёплая, хорошая беседа. ■ Халыҡ сығып бөтөу менән улар [генерал һәм комендант] араһында ысын мосахабә башланды. И. Насыри.
МОСАХАБӘ ИТЕҮ (мосахабә ит-) (Р.: беседовать по-дружески; И.: converse like friends; T: sohbet etmek) ҡ.
Дуҫтарса һөйләшеү, әңгәмәләшеү. □ Беседовать по-дружески. Яҡшы мосахабә итеу. Ыңғай мосахабә итеу. Оҙаҡҡа ҡалып мосахабә итеп ултырыу.
МОСАХАБӘ ҠЫЛЫУ (мосахабә ҡыл-) ҡ. ҡар. мосахабә итеү. Изге уй менән мосахабә ҡылыу. Бер аҙ мосахабә ҡылып торғандан һуң.
МОСАХАБӘТ (Р.: комната отдыха; И.: room for (good), talks; T: musahabe odası) и. иҫк.
Һөйләшеп, ял итеп ултыра торған бүлмә. □ Комната отдыха. Мосахабәттә һойләшеу.
МОСИБӘТ [ғәр. *^Ч (Р: горе; И.: woe; T.: musibet) и. иҫк.
Башҡа төшкән ҡайғы; бәлә. □ Горе; беда. Мосибәткә тарыу. ■ [Кәрим:] Кемде генә курһәм дә: «Кәрим ағай, башмаҡ эҙләйһегеҙме? Бик ҙур ҡазалы булғанһығыҙ икән, хәйерле мосибәт булһын инде», — ти. Ғ. Ибраһимов.
МОСКИТ [рус. < исп. mosquito] (Р.: москит; И.: mosquito; T: tatarcık) и. зоол.
Тропик, субтропик ерҙәрҙә таралған серәкәй төрө. □ Москит. / Москитный (лат. Phlebotominae). Москит биҙгәге. ■ Ғалимдар раҫлауынса, москиттарҙың барлыҡҡа киле-уе аҡбур дәуеренә ҡарай. Интернет селтәренән.
МОСОЛМАН I [ғәр. АЧ (Р: мусульманин; И.: Muslim; T: müslüman) и. дини.
Ислам динен тотҡан кеше. □ Мусульманин. / Мусульманский. Мосолман кешеһе.
Мосолман халҡы. ■ Мосолмандарҙың яңы быуыны — сит телдәрҙе өйрәнгән, бар яҡлап белем алыуға ынтылған йәш егеттәр һәм ҡыҙҙар. «Башҡортостан ҡыҙы», № 3, 2005.
МОСОЛМАН II [ғәр. АЧ (Р: мусульманский; И.: Muslim; T: müslüman) с. дини.
Мосолманға бәйле. □ Мусудьманский. Мосолман дине. Мосолман зыяраты. ■ Зөһ-рә апайҙың ағаһы Нуретдиндең һәм улы Әнуәрҙең ҡәберҙәре мосолман зыяратында урынлашҡан. «Ағиҙел», № 7, 2005.
МОСОЛМАН БӘРЕЙЕ (Р: мусульманский джинн; И.: jinn; genie; T: peri) и. миф.
Кешеләрҙе алып китеп дауалау, имләү серҙәренә өйрәтеүсе, янып торған һыңар күҙле кеше ҡиәфәтендәге ен. □ Мусульманский джинн. ■ Мосолман бәрейенән иләк менән һыу ташыттырырға, ҡомдан арҡан иштерергә лә була. Халыҡ ижадынан.
МОСОЛМАНЛЫҠ (мосолманлығы) (Р: мусульманство; И.: Islam, the Muslim religion; T: müslümanlık) и. дини.
Ислам дине. □ Мусульманство. ■ 1905 йылғы революция биргән бик сикле хөрриәттән файҙаланып, асыҡ рәуештә мосолманлыҡҡа кусеп, ҙур мәсет бинаһы төҙөгәндәр. Ә.-З. Вәлиди. Зороастризм — мәжусилек — мосолманлыҡ һыҙығы аша уткән рухи кусәгилешлек әллә ниндәй ҡаршылыҡлы куренештәр килтереп тыуҙырмай кеуек. «Ағиҙел», № 4, 2010. Тупһанан атлап ингәндә йәштәр, боронғо йоланы тотоп, мосолманлыҡ тәртибен һаҡлап, ишекте асҡас та яңы өйгә бесәй тугел, иман индерһен ине, тигән теләк тыуа. Башҡортостан календарынан.
МОСОЛ МАНСА (Р.: по-мусульмански; И.: as Muslims; T: muslümanca) р. дини.
Мосолмандарға хас. □ По-мусульмански. Мосолманса кейенеу. Мосолманса ултырыу. ■ [Богдановтар ғаиләһенә] Ырым-бурҙан ата-әсәһе, бутән башҡорт тыумасалары йә иренең Төмән туғандары ҡунаҡҡа килһә, уларға мосолманса табын әҙерләнә, тур башына мулла ултыртыла. Ә. Хәкимов.
МОСТАФА (Р: название родовых подразделений башкир; И.: Bashkir clan names; T: Başkurt soyunun ismi) и. этн.
350
мәсет йә иһә мосафирханалар һалһа, һыуһыҙ ерҙәргә һыу ағыҙһа, уҙе иҫән ваҡытта малынан саҙаҡа сығарһа — был ғәмәлдәренең сауабы уҙе улгәс тә барып торор. Башҡортостан календарынан.
МОСАХАБӘ [ғәр. ] (Р.: тёплая, хорошая беседа; И.: good conversation, talk; T: musahabe) и. иҫк.
Йылы, матур әңгәмә. □ Тёплая, хорошая беседа. ■ Халыҡ сығып бөтөу менән улар [генерал һәм комендант] араһында ысын мосахабә башланды. И. Насыри.
МОСАХАБӘ ИТЕҮ (мосахабә ит-) (Р.: беседовать по-дружески; И.: converse like friends; T: sohbet etmek) ҡ.
Дуҫтарса һөйләшеү, әңгәмәләшеү. □ Беседовать по-дружески. Яҡшы мосахабә итеу. Ыңғай мосахабә итеу. Оҙаҡҡа ҡалып мосахабә итеп ултырыу.
МОСАХАБӘ ҠЫЛЫУ (мосахабә ҡыл-) ҡ. ҡар. мосахабә итеү. Изге уй менән мосахабә ҡылыу. Бер аҙ мосахабә ҡылып торғандан һуң.
МОСАХАБӘТ (Р.: комната отдыха; И.: room for (good), talks; T: musahabe odası) и. иҫк.
Һөйләшеп, ял итеп ултыра торған бүлмә. □ Комната отдыха. Мосахабәттә һойләшеу.
МОСИБӘТ [ғәр. *^Ч (Р: горе; И.: woe; T.: musibet) и. иҫк.
Башҡа төшкән ҡайғы; бәлә. □ Горе; беда. Мосибәткә тарыу. ■ [Кәрим:] Кемде генә курһәм дә: «Кәрим ағай, башмаҡ эҙләйһегеҙме? Бик ҙур ҡазалы булғанһығыҙ икән, хәйерле мосибәт булһын инде», — ти. Ғ. Ибраһимов.
МОСКИТ [рус. < исп. mosquito] (Р.: москит; И.: mosquito; T: tatarcık) и. зоол.
Тропик, субтропик ерҙәрҙә таралған серәкәй төрө. □ Москит. / Москитный (лат. Phlebotominae). Москит биҙгәге. ■ Ғалимдар раҫлауынса, москиттарҙың барлыҡҡа киле-уе аҡбур дәуеренә ҡарай. Интернет селтәренән.
МОСОЛМАН I [ғәр. АЧ (Р: мусульманин; И.: Muslim; T: müslüman) и. дини.
Ислам динен тотҡан кеше. □ Мусульманин. / Мусульманский. Мосолман кешеһе.
Мосолман халҡы. ■ Мосолмандарҙың яңы быуыны — сит телдәрҙе өйрәнгән, бар яҡлап белем алыуға ынтылған йәш егеттәр һәм ҡыҙҙар. «Башҡортостан ҡыҙы», № 3, 2005.
МОСОЛМАН II [ғәр. АЧ (Р: мусульманский; И.: Muslim; T: müslüman) с. дини.
Мосолманға бәйле. □ Мусудьманский. Мосолман дине. Мосолман зыяраты. ■ Зөһ-рә апайҙың ағаһы Нуретдиндең һәм улы Әнуәрҙең ҡәберҙәре мосолман зыяратында урынлашҡан. «Ағиҙел», № 7, 2005.
МОСОЛМАН БӘРЕЙЕ (Р: мусульманский джинн; И.: jinn; genie; T: peri) и. миф.
Кешеләрҙе алып китеп дауалау, имләү серҙәренә өйрәтеүсе, янып торған һыңар күҙле кеше ҡиәфәтендәге ен. □ Мусульманский джинн. ■ Мосолман бәрейенән иләк менән һыу ташыттырырға, ҡомдан арҡан иштерергә лә була. Халыҡ ижадынан.
МОСОЛМАНЛЫҠ (мосолманлығы) (Р: мусульманство; И.: Islam, the Muslim religion; T: müslümanlık) и. дини.
Ислам дине. □ Мусульманство. ■ 1905 йылғы революция биргән бик сикле хөрриәттән файҙаланып, асыҡ рәуештә мосолманлыҡҡа кусеп, ҙур мәсет бинаһы төҙөгәндәр. Ә.-З. Вәлиди. Зороастризм — мәжусилек — мосолманлыҡ һыҙығы аша уткән рухи кусәгилешлек әллә ниндәй ҡаршылыҡлы куренештәр килтереп тыуҙырмай кеуек. «Ағиҙел», № 4, 2010. Тупһанан атлап ингәндә йәштәр, боронғо йоланы тотоп, мосолманлыҡ тәртибен һаҡлап, ишекте асҡас та яңы өйгә бесәй тугел, иман индерһен ине, тигән теләк тыуа. Башҡортостан календарынан.
МОСОЛ МАНСА (Р.: по-мусульмански; И.: as Muslims; T: muslümanca) р. дини.
Мосолмандарға хас. □ По-мусульмански. Мосолманса кейенеу. Мосолманса ултырыу. ■ [Богдановтар ғаиләһенә] Ырым-бурҙан ата-әсәһе, бутән башҡорт тыумасалары йә иренең Төмән туғандары ҡунаҡҡа килһә, уларға мосолманса табын әҙерләнә, тур башына мулла ултыртыла. Ә. Хәкимов.
МОСТАФА (Р: название родовых подразделений башкир; И.: Bashkir clan names; T: Başkurt soyunun ismi) и. этн.
350